Ελπίδες για την θαμμένη αρχαία καρδιά της πόλης

Ψάχνουν λύση για τα αρχαία του Μετρό Φως στην άκρη του τούνελ: η αρχαία καρδιά της Θεσσαλονίκης, που αποκαλύφθηκε από τους αρχαιολόγους στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Εγνατία, είναι πιθανόν να συνεχίσει να χτυπά στη θέση της, εκεί όπου διατηρήθηκε -θαμμένη μα σχεδόν ανέπαφη- για τουλάχιστον 17 αιώνες. Το σοβαρό ζήτημα φαίνεται να παίρνει επιτέλους θετική τροπή, για πρώτη φορά εδώ και ένα μήνα, από τη στιγμή που ξεκίνησε η μεγάλη περιπέτεια όταν το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο έδωσε την πολυσυζητημένη ομόφωνη γνωμοδότηση υπέρ του cut and paste των αρχαιοτήτων από τον φυσικό τους χώρο προς άγνωστο προορισμό.

Σύμφωνα με πληροφορίες, επιστημονική επιτροπή σε συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού, Θρησκευμάτων και Πολιτισμού ανέλαβε να διερευνήσει τις εναλλακτικές τεχνικές δυνατότητες για τη διατήρηση των αρχαιοτήτων χωρίς να εμποδιστεί η κατασκευή του Σταθμού Βενιζέλου. Εναλλακτικές, στις οποίες έστρεψε την πλάτη της η «Αττικό Μετρό», η οποία υιοθετώντας τη λογική του «άσπρο – μαύρο», πρόβαλλε το εκβιαστικό δίλημμα «ή αρχαία ή μετρό».

Ο ίδιος ο αν. υπουργός ΠΑΙΘΠΑ, αρμόδιος για θέματα Πολιτισμού, Κώστας Τζαβάρας, όταν επισκέφτηκε την περασμένη εβδομάδα τον χώρο της ανασκαφής, φάνηκε να αντιλαμβάνεται τη σπουδαιότητα των ευρημάτων δείχνοντας μάλιστα πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το ζήτημα από ντόπια στελέχη της κυβέρνησης.

Εφόσον προκύψουν νέα στοιχεία και εκτιμηθεί από τα μέλη της επιστημονικής ομάδας ότι όντως προκύπτει λόγος, θα ζητηθεί αναπομπή του θέματος στο ΚΑΣ. Η λύση προς την οποία φαίνεται πλέον να στρέφεται το υπουργείο είναι η πλέον συμφέρουσα για όλες τις πλευρές: η διατήρηση τμήματος της μνημειώδους οδικής αρτηρίας, προκειμένου και ο Σταθμός Βενιζέλου να γίνει και οι αρχαιότητες να διασωθούν. Η βυζαντινή κεντρική οδική αρτηρία της Θεσσαλονίκης βρέθηκε στο σημείο αυτό σε μήκος 76 μέτρων. Οι αρχαιολόγοι δεν στέκονται αρνητικοί στο ενδεχόμενο να θυσιαστούν ορισμένα μέτρα του δρόμου, προκειμένου τα υπόλοιπα να ενσωματωθούν σε κάποιο από τα επίπεδα του σχεδιαζόμενου Σταθμού. Κύριο μέλημα είναι οι αρχαιότητες να αναδειχτούν με τρόπο που θα δίνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την εικόνα που είχε η πολύβουη και δραστήρια βυζαντινή αυτή γειτονιά του κέντρου της Θεσσαλονίκης μέσα στους αιώνες.

Παρά το δίλημμα που έθεσε η εταιρία Αττικό Μετρό «ή αρχαία ή μετρό», η Πολιτεία προσανατολίζεται τώρα σε μία …μέση οδό για τη Μέση Οδό: έτσι ονομαζόταν η λεωφόρος που διέσχιζε το κέντρο της Θεσσαλονίκης ήδη από τον 4ο αιώνα μ.Χ. (πιθανόν και παλαιότερα και ίσως μάλιστα να συμπίπτει με την αρχαία Εγνατία, σύμφωνα με κάποιους αρχαιολόγους), κάτω ακριβώς από το οδόστρωμα της σημερινής Εγνατίας από το Συντριβάνι (Κασσανδρεωτική Πύλη) ως το Βαρδάρι (Χρυσή Πύλη). Πλήθος καταλοίπων από εργαστήρια αργυροχρυσοχοΐας και καταστήματα ήρθαν στο φως εκατέρωθεν του αρχαίου δρόμου κατά την έρευνα της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στο πλαίσιο του έργου του μετρό. Σε πολύ καλή κατάσταση βρέθηκε και ο δρόμος που έτεμνε κάθετα την αρχαία Εγνατία, κάτω ακριβώς από το οδόστρωμα της σύγχρονης οδού Βενιζέλου.

Και πολιτικό ζήτημα

Πολύς κόσμος που δεν έχει ενημερωθεί επαρκώς ίσως και να απορεί γιατί τόσος θόρυβος το τελευταίο αυτό διάστημα για τα «αρχαία», σε εποχή κρίσης, κατά την οποία υπάρχουν άλλες προτεραιότητες. Όμως η περίπτωση των αρχαιοτήτων της Βενιζέλου είναι αυτή τη στιγμή ένα μεγάλο θέμα για την πόλη, που αφορά όχι μόνο το παρελθόν της αλλά και το μέλλον της (πού αλλού θα μπορούσε να επενδύσει τουριστικά η πόλη πέρα από το ρωμαϊκό και βυζαντινό της σύμπαν;). Τα ευρήματα στον Σταθμό Βενιζέλου δεν είναι σημαντικά μόνο για τους αρχαιολόγους αλλά για κάθε έναν από μας, καθώς μαρτυρούν με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο ότι η πολυσύχναστη αυτή περιοχή του κέντρου της Θεσσαλονίκης παρέμεινε ίδια κι απαράλλαχτη μέσα στη μακραίωνη διαδρομή της. Όπως φυσικά θα έπρεπε να διατηρηθεί και στο μέλλον, χωρίς βιαστικές και πρόχειρες αποφάσεις που απειλούν να καταστρέψουν την πολιτιστική μας κληρονομιά και να σβήσουν μεγάλα κεφάλαια από τη συλλογική μνήμη της πόλης, να πλήξουν τελικά την ίδια την ιστορική της συνείδηση.

Ένα τόσο σοβαρό και πολυδιάστατο θέμα, δεν είναι παράδοξο που αναδεικνύεται σταδιακά και σε μείζον πολιτικό ζήτημα για την πόλη. Πρώτος εκτίμησε τη σοβαρότητά του ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, που δεν δίστασε να εκφράσει δημόσια την αντίθεσή του στο σχέδιο για την αποκόλληση και μεταφορά των αρχαιοτήτων «στο στρατόπεδο Παύλου Μελά ή κάπου αλλού», κατά την ανεκδιήγητη γνωμοδότηση του ΚΑΣ. «Δεν θέλω τα εγγόνια μου να λένε ότι ο Μπουτάρης ήταν ο δήμαρχος που έδιωξε τα αρχαία από την πόλη. Ένας δρόμος δεν είναι άγαλμα για να τον παίρνεις από δω και να τον πηγαίνεις αλλού. Δεν βρέθηκαν λίγες πέτρες, βρέθηκε ολόκληρη πόλη», είπε ο Δήμαρχος, που για τη στάση του αυτή έχει δεχτεί αρκετές επικρίσεις από κυβερνητικά στελέχη. «Με την επικοινωνιακή διαχείριση που κάνει ο κ.Μπουτάρης, πολύ φοβάμαι ότι θα απολογείται στα εγγόνια του γιατί έβαλε ταφόπλακα στο Μετρό», έσπευσε να «μαλώσει» μέσω …twitter τον Δήμαρχο ο γ. γραμματέας δημοσίων έργων Στράτος Σιμόπουλος. «Τα άτομα σε υπεύθυνες θέσεις θα πρέπει να έχουν υπεύθυνη ενημέρωση πριν προβούν σε δηλώσεις», είπε ακόμη ο κ. Σιμόπουλος, που προφανώς έχει διαφορετική άποψη για το τι εστί «υπευθυνότητα» από τον κ. Μπουτάρη.

Ξεκάθαρη θέση υπέρ της διατήρησης των αρχαιοτήτων στον φυσικό τους χώρο έχει πάρει και ο ΣΥΡΙΖΑ Θεσσαλονίκης αλλά και το ΚΚΕ που έθεσε με επιστολή του το ζήτημα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω ερώτησης του ευρωβουλευτή κ. Χαράλαμπου Αγγουράκη προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Νέες συναντήσεις

Το σίγουρο είναι ότι το θέμα των αρχαίων του Μετρό δεν θα κλείσει εύκολα. Ο κ. Σιμόπουλος έχει προγραμματίσει να συναντηθεί αύριο (Σάββατο), στις 12 το μεσημέρι, στα γραφεία της «Αττικό Μετρό» στη Θεσσαλονίκη με εκπροσώπους των παραγωγικών φορέων για να τους ενημερώσει για το θέμα και προφανώς να τους πείσει ότι είναι προς όφελος των καταστηματαρχών της πόλης να «βγουν από τη μέση» τα αρχαία, μήπως και τρέξει σαν λαγός ένα έργο που αγκομαχά σαν χελώνα εδώ και οκτώ χρόνια.

Την ίδια στιγμή, όμως, οι «φωνές» υπέρ της διατήρησης των αρχαιοτήτων πληθαίνουν. Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων είναι αντίθετος με την απόφαση του ΚΑΣ και εκπρόσωποί του δηλώνουν πως οι αρχαιότητες χρειάζεται να παραμείνουν στον σταθμό Βενιζέλου. Κι επίσης, το ΔΣ του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του ΑΠΘ έβγαλε ανακοίνωση με την οποία «ζητεί από όλους να απαιτήσουν από τους αρμοδίους του Υπουργείου Πολιτισμού και την εταιρεία Αττικό Μετρό να ασχοληθούν σοβαρά και να εξαντλήσουν κάθε τεχνική δυνατότητα, ώστε να διατηρηθεί και να αναδειχθεί, σε συνδυασμό με την κατασκευή του Σταθμού Βενιζέλου, ένα όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος των αρχαιοτήτων στο χώρο του σταθμού».

Και όλοι οι υπόλοιποι; Μπορούμε να υπογράψουμε στην ηλεκτρονική διεύθυνσηhttp://www.avaaz.org/en/petition/Breaking_the_heart_of_Thessaloniki_thro…. “> http://www.avaaz.org/en/petition/Breaking_the_heart_of_Thessaloniki_thro….

Για να σωθεί η «αρχαία καρδιά» που κινδυνεύει.

Διαβάστε ακόμα: Εσύ τι λες γι΄αυτό το Έγκλημα που σχεδιάζουν

Τελικά τα μνημεία ανήκουν σε όλους;