Γενιά Ζ και αγορά σπιτιού: Δεν θέλουν ή δεν μπορούν;

Η γενιά Z, που περιλαμβάνει τα άτομα που γεννήθηκαν από το 1997 έως το 2012, φαίνεται να έχει μια διαφορετική αντίληψη σχετικά με την αγορά ακινήτων σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές. Ενώ οι Millenials και οι Baby Boomers είχαν την τάση να επιδιώκουν την αγορά σπιτιού ως έναν από τους βασικούς στόχους της ζωής τους, οι νέοι της γενιάς Z εμφανίζουν μειωμένο ενδιαφέρον για την απόκτηση ιδιόκτητης κατοικίας. Αυτή η τάση εξηγείται από μια σειρά οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών παραμέτρων, οι οποίες αποτυπώνονται σε διάφορες έρευνες και μελέτες.

Η οικονομική πραγματικότητα της γενιάς Z παίζει καθοριστικό ρόλο στη στάση τους απέναντι στην αγορά ακινήτων. Ένας από τους βασικότερους παράγοντες που περιορίζουν την επιθυμία για απόκτηση σπιτιού είναι το υψηλό κόστος ζωής και οι χαμηλοί μισθοί. Σύμφωνα με έρευνα της Zillow, σχεδόν το 45% των ατόμων της γενιάς Z αναφέρουν ότι οι οικονομικές τους υποχρεώσεις, κυρίως τα φοιτητικά χρέη, σε χώρες της Ευρώπης, αποτελούν σημαντικό εμπόδιο στην απόκτηση ιδιόκτητης κατοικίας.

Οι νέοι αυτής της ηλικίας, ενώ προσβλέπουν σε μια σταθερή οικονομική πορεία, αντιμετωπίζουν προβλήματα με την εύρεση θέσεων εργασίας που να πληρούν τις απαιτήσεις τους και ταυτόχρονα να τους επιτρέπουν να εξοφλούν τα χρέη τους ή να αποταμιεύσουν χρήματα. Ταυτόχρονα, οι αυξήσεις των τιμών των ακινήτων και οι αυξανόμενες τιμές των δανείων στεγαστικών δανείων έχουν δυσχεράνει ακόμα περισσότερο την απόκτηση ενός σπιτιού.

Η γενιά Z αναγνωρίζει τη σημασία της ευελιξίας στη ζωή τους και γι’ αυτό υπάρχει τόσο μεγάλο κύμα μετανάστευσης τα τελευταία χρόνια. Η μετάβαση από πόλη σε πόλη ή ακόμη και από χώρα σε χώρα είναι πιο εύκολη και πιο συνηθισμένη, καθώς η εργασία εξ αποστάσεως και οι δυνατότητες ψηφιακής συνδεσιμότητας έχουν γίνει κοινές πρακτικές. Έρευνες από τη National Association of Realtors δείχνουν ότι η γενιά Z είναι λιγότερο πρόθυμη να δεσμευτεί σε μία μακροχρόνια και σταθερή τοποθεσία, όπως απαιτεί η αγορά ακινήτου. Οι νέοι δείχνουν να προτιμούν την ενοικίαση για να έχουν τη δυνατότητα να μετακινούνται πιο εύκολα για επαγγελματικούς ή προσωπικούς λόγους.

Αυτό συνδυάζεται με την ανάγκη για μεγαλύτερη ελευθερία, καθώς οι περισσότεροι νέοι δεν επιθυμούν να αναλάβουν τις σοβαρές οικονομικές δεσμεύσεις που απαιτεί η αγορά ενός ακινήτου, ειδικά σε μια εποχή οικονομικής αβεβαιότητας. Η γενιά Z επιδιώκει να ζει πιο ελεύθερα και χωρίς τους περιορισμούς που συνεπάγεται η κατοχή ενός σπιτιού, ειδικά όταν μπορεί να ζει σε διάφορες πόλεις ή ακόμα και χώρες, χάρη στις ψηφιακές τεχνολογίες και την απομακρυσμένη εργασία.

Ένα ακόμη χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί τη γενιά Z από τις προηγούμενες γενιές είναι η προτίμηση για εναλλακτικά μοντέλα στέγασης. Η έννοια του “co-living” (συμβίωση σε κοινόχρηστους χώρους) κερδίζει συνεχώς έδαφος, καθώς οι νέοι επιθυμούν να ζουν σε πιο κοινωνικά συνεργατικούς χώρους, που ενθαρρύνουν τη συνύπαρξη και τη συνεισφορά σε κοινές δραστηριότητες και ευθύνες. Σύμφωνα με έρευνες από την Mintel, οι νέοι της γενιάς Z είναι πιο διατεθειμένοι να μοιράζονται τον χώρο τους και τις δαπάνες με άλλους, παρά να αποκτούν ατομική ιδιοκτησία, αναζητώντας ευέλικτες λύσεις στέγασης, όπως οι βραχυπρόθεσμες μισθώσεις (π.χ. Airbnb), οι οποίες παρέχουν μεγαλύτερη οικονομική και κοινωνική ευχέρεια. Γι’ αυτό εξάλλου και η συγκατοίκηση είναι τάση για την γενιά Ζ.

Σύμφωνα με έρευνα από την Pew Research Center, οι νέοι δείχνουν να προτιμούν την ενοικίαση ή τη συμβίωση σε πιο βιώσιμες και οικολογικά υπεύθυνες κατοικίες, αντί να επενδύσουν σε ένα παραδοσιακό σπίτι που απαιτεί μεγάλες επενδύσεις και έχει σημαντικό ενεργειακό αποτύπωμα. Ταυτόχρονα, η αύξηση των βιώσιμων επιλογών στέγασης, όπως οι «πράσινοι» χώροι διαβίωσης και τα σπίτια με ενεργειακή απόδοση, κάνουν την ενοικίαση πιο ελκυστική επιλογή για τη γενιά Z, καθώς τους επιτρέπει να παραμείνουν πιστοί στις περιβαλλοντικές τους αξίες.

Η γενιά Z είναι επίσης πιο επιφυλακτική στις μεγάλες οικονομικές δεσμεύσεις, όπως η αγορά ακινήτου. Η Fannie Mae έχει καταγράψει ότι η ψυχολογική αντίσταση στη δέσμευση είναι υψηλή στην Gen Z, καθώς οι νέοι αυτής της ηλικίας ανησυχούν για τις συνέπειες των οικονομικών κρίσεων και της κοινωνικής αβεβαιότητας που βιώνουν καθημερινά. Οι αυξημένοι φόβοι για το μέλλον, η πολιτική αστάθεια και οι κοινωνικές προκλήσεις καθιστούν την απόκτηση ενός σπιτιού κάτι που φαντάζει ως μια πολύ δύσκολη απόφαση σε μια εποχή αβεβαιότητας.

Η Μαίρη είναι 29 ετών και όπως λέει δεν υπάρχει δυνατότητα αποταμίευσης χρημάτων για ένα σπίτι:

“Και ποιος δεν θα ήθελε από την γενιά μας να μένει σε δικό του σπίτι και να γλιτώνει το ενοίκιο το οποίο πραγματικά κάθε μήνα είναι κόμπος στον λαιμό. Αυτή την στιγμή και τα τελευταία 10 χρόνια συγκατοικώ με την παιδική μου φίλη σε ένα σπίτι 75 τ.μ. στο κέντρο, το οποίο δεν είναι και στην καλύτερη κατάσταση αλλά είναι λειτουργικό. Με την συγκατοίκηση, τα έξοδα μοιράζονται και ευτυχώς έχουμε ανώτερους μισθούς από τον κατώτερο οπότε, κάπως ο μήνας βγαίνει, με θυσίες αλλά σχετικά άνετα. Θα ήθελα πολύ να επενδύσω χρήματα στην αγορά του δικού μου σπιτιού, γύρω στα 35, αλλά είναι σχεδόν άπιαστο όνειρο και αυτό γιατί είναι αδύνατο να αποταμιεύσω 200.000 ευρώ σε βάθος χρόνου. Με το ζόρι κάθε χρόνο  αποταμιεύουμε 2.000 ευρώ για να πάμε δύο ταξίδια.

Το δάνειο δεν το σκέφτομαι σε καμία των περιπτώσεων διότι, η οικονομική αβεβαιότητα των καιρών, είναι τόσο μεγάλη που οριακά κανένας δεν σου εγγυάται πως θα έχεις την σταθερή σου δουλειά αύριο-μεθαύριο. Κι αν βρεθώ εγώ άνεργη και φεσωμένη με το δάνειο έχοντας στην κατοχή μου ένα σπίτι, το οποίο και δεν έχω ξεχρεώσει; Προτιμώ λοιπόν να είμαι τυπική στο ενοίκιο παρά να βάλω κι άλλο άγχος στην πλάτη μου αυτή την στιγμή. Επίσης, για να αγοράσω ένα σπίτι, σίγουρα θα πρέπει να επενδύσω και στην ανακαίνιση του, διότι οι περισσότερες αγγελίες σπιτιών είναι ρημάδια και σε πολύ υψηλές τιμές. Θαυμάζω τις προηγούμενες γενιές που έχουν τα δικά τους σπίτια και κινούνται ελεύθερα όμως δεν θεωρώ πως η γενιά μας ανήκει σε αυτές και με έναν οικονομικό πόλεμο προ των πυλών και την golden visa που θερίζει δεν θεωρώ πως θα δούμε τέτοιες ημέρες.”

O Γιάννης είναι 30 ετών και νοικιάζει σπίτι με την κοπέλα του στα ανατολικά.

“”Προτιμώ να ενοικιάσω παρά να αγοράσω σπίτι, γιατί τα δάνεια είναι ακριβότερα και το χρέος που θα φορτωθώ μου φαίνεται τρομακτικό. Δεν θέλω να είμαι παγιδευμένος σε μια δέσμευση για 20-30 χρόνια, ειδικά όταν το μέλλον φαίνεται τόσο αβέβαιο και οι συνθήκες στην αγορά ακινήτων συνεχώς αλλάζουν. Ποτέ δεν είχα σκεφτεί σοβαρά να αγοράσω σπίτι. Ακόμα και αν έχω μια σταθερή δουλειά στο μέλλον, δεν νομίζω ότι θα θέλω να δεσμευτώ με ένα ακίνητο. Προτιμώ να μπορώ να ταξιδεύω χωρίς να ανησυχώ για το αν θα μπορώ να το ξεπληρώσω.

Η ενοικίαση με βοηθά να παραμείνω ευέλικτος. Το ιδανικό θα ήταν τα πατρικά μας να βρίσκονται στην Θεσσαλονίκη και να περάσουν σε εμάς, όμως αυτό είναι ανέφικτο διότι προερχόμαστε και οι δύο εκτός Θεσσαλονίκης. Φυσικά και υπάρχει το άγχος κάθε μήνα να δώσουμε το νοίκι μας και πολύ θα πουν πως είναι το ίδιο άγχος με το να πληρώσεις την δόση. Όμως η δόση διαρκεί 20-30 χρόνια και το νοίκι όσο το επιλέγεις χωρίς να σε δεσμεύει. Θεωρώ πως πολλά άτομα στην ηλικία εμού και της κοπέλας μου σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο κι αυτό γιατί στις μέρες μας είναι πραγματικά ακατόρθωτο να αποταμιεύσεις χρήματα.”

Η Ελπίδα είναι 32 ετών και νοικιάζει στο aπόκεντρο της Αθήνας τα τελευταία 15 χρόνια: “Πάντα είχα στο μυαλό μου ότι θα έπρεπε να αγοράσω σπίτι κάποια στιγμή στη ζωή μου, αλλά όταν κοίταξα τις τιμές στην Αθήνα, συνειδητοποίησα ότι είναι αδύνατο για μένα να το κάνω, ειδικά με την οικονομική ανασφάλεια που επικρατεί. Δεν ξέρω αν ποτέ θα καταφέρω να το κάνω. Αισθάνομαι ότι η κοινωνία έχει αλλάξει και ότι η ιδιοκτησία σπιτιού δεν είναι πλέον το κύριο όνειρο. Η αγορά σπιτιού είναι για μένα κάτι που ίσως να κάνω, αλλά όχι άμεσα. Η γενιά μου αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες στο να ξεκινήσει μια οικογένεια ή να εγκατασταθεί κάπου μόνιμα. Η αγορά ακινήτου είναι ένα από τα τελευταία πράγματα που σκέφτομαι αυτή τη στιγμή, γιατί το κόστος είναι πολύ υψηλό και οι προτεραιότητες έχουν αλλάξει.”

Ο Κώστας είναι 30 και νοικιάζει στο κέντρο:

“Πώς να κοιτάξεις να αγοράσεις σπίτι σήμερα, όταν τα χρήματα που κερδίζεις δεν σου επιτρέπουν καν να νοικιάσεις ένα; Για να κατορθώσει κάνεις να αγοράσει μια αξιοπρεπή κατοικία, θα πρέπει να κάνει περισσότερες από μια δουλειές και σίγουρα να μην πληρώνει ενοίκιο, άρα να μένει με τους δικούς του. Με υπομονή ίσως 15 ετών σε μια καλή περίπτωση, το άτομο μπορεί να καταφέρει να αγοράσει μια πρώτη κατοικία. Εάν ωστόσο κάποιος νοικιάζει σπίτι, τότε αποκλείεται να μπορεί να συγκεντρώσει τα χρήματα για να το αγοράσει. Στην Ελλάδα του 2024, είναι δύσκολο να συζητάμε για κάτι τέτοιο. Επίσης, εξ ίσου δύσκολο είναι να προβλέψει κανείς και την τάση της αγοράς, καθώς οι αξίες των ακινήτων φαίνονται να έπιασαν ταβάνι και ίσως το σπίτι που σύντομα κάποιος… προνομιούχος να αγόραζε, να χάσει πολλή από την αξία του μακροπρόθεσμα. Όπως και να’χει, η αγορά κατοικία είναι ένα δύσκολο σπορ. Ιδίως στην Ελλάδα…”