Γιατί η Ελλάδα κόβει τα φτερά στις γυναίκες που παίζουν ποδόσφαιρο;
Οι γυναίκες του ποδοσφαίρου μιλούν για την αλλαγή που χρωστάμε στις επόμενες γενιές
Η τελευταία Κυριακή του Ιουλίου θα μείνει στην ιστορία. Όχι ως η στιγμή που το ποδόσφαιρο «γύρισε στο σπίτι του» μετά από 56 χρόνια, αλλά ως η μέρα που σχεδόν 90.000 άνθρωποι γέμισαν το γήπεδο για έναν αγώνα ποδοσφαίρου γυναικών.
Στον φετινό τελικό του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος, η εθνική γυναικών Αγγλίας κέρδισε τη δυνατή Γερμανία, προσφέροντας όχι μόνο ατόφια συγκίνηση στο φίλαθλο κοινό, αλλά και μια γενναία δόση ελπίδας για την πορεία των γυναικών που παίζουν ποδόσφαιρο.
Οι 87.192 θεατές που συγκεντρώθηκαν στο Γουέμπλεϊ για να παρακολουθήσουν τον τελικό των γυναικών, αλλά και τα 17 εκατομμύρια τηλεθεατών που παρακολούθησαν τον αγώνα στο BBC One δεν έσπασαν απλώς τα ρεκόρ παρακολούθησης, αλλά απέδειξαν πως το ποδόσφαιρο γυναικών αξίζει με το παραπάνω την επανάστασή του.
What a way to score your FIRST England goal 😅 pic.twitter.com/1M01WesFjJ
— Lionesses (@Lionesses) August 3, 2022
Πώς όμως έφτασε το ποδόσφαιρο των γυναικών να θεωρείται λιγότερο ενδιαφέρον και επικερδές από εκείνο των ανδρών; Πώς αντιλαμβάνεται ένα κορίτσι το ποδόσφαιρο; Ποια είναι τα εμπόδια που θα συναντήσει μόνο και μόνο επειδή είναι γυναίκα; Μπορεί να ζήσει από αυτό, όπως ένας επαγγελματίας παίκτης;
Chloe Kelly just running and running off the front page in The Times office this morning pic.twitter.com/2smAhMEhLu
— Tom Clarke (@_TomClarke) August 1, 2022
Από πότε οι γυναίκες παίζουν ποδόσφαιρο;
Πίσω στην Ιστορία και στο Νησί, την πατρίδα του αθλήματος, το ποδόσφαιρο γυναικών αποτελούσε κάποτε τον κανόνα, απολαμβάνοντας μεγαλύτερη δημοφιλία από το ανδρικό. Ο πρώτος επίσημα καταγεγραμμένος αγώνας χρονολογείται από το 1895 και ήταν αποτέλεσμα της ανάγκης των εργατριών στα εργοστάσια για εκτόνωση και κοινωνικοποίηση.
Χιλιάδες θεατές έσπευδαν να παρακολουθήσουν τους πολυσυζητημένους αγώνες τους, ξεπερνώντας μάλιστα τον αντίστοιχο αριθμό των ενδιαφερόμενων για τα ανδρικά ματς. Ενδεικτικά, το 1920 στο Γκούντισον Παρκ συγκεντρώθηκαν 53.000 θεατές (και περισσότεροι από 14.000 έξω από το στάδιο) για να παρακολουθήσουν το παιχνίδι των Dick, Kerr’s Ladies FC ενάντια στις St. Helen’s Ladies, ενώ ο τελικός του Κυπέλλου Αγγλίας Ανδρών εκείνης της χρονιάς συγκέντρωσε 50.018 οπαδούς.
‘Ήταν αυτή ακριβώς η δημοτικότητα των γυναικείων ομάδων, που άρχισε να εκλαμβάνεται ως απειλή για τα ανδρικά τμήματα ποδοσφαίρου, σε συνδυασμό με την άνοδο της ακροδεξιάς και την απειλή ενός νέου πολέμου, που είχαν ως αποτέλεσμα στις 5 Δεκεμβρίου του 1921, το Συμβούλιο της Αγγλικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας να εγκρίνει ψήφισμα που απαγόρευε στα επαγγελματικά ανδρικά σωματεία να φιλοξενούν αγώνες γυναικών στα γήπεδά τους.
Με τη φράση «το ποδόσφαιρο είναι αρκετά ακατάλληλο για γυναίκες και δεν πρέπει να ενθαρρύνονται» το σωματείο κατάφερε να στερήσει από τις γυναίκες το ποδόσφαιρο για 50 ολόκληρα χρόνια. Το παράδειγμα της Αγγλίας ακολούθησαν η Νορβηγία το 1931, η Γαλλία το 1932, η Βραζιλία το 1941 και η Δυτική Γερμανία το 1955.
Η άρση της απαγόρευσης ήρθε το 1971, όμως οι συνέπειές της δε θα μπορέσουν ποτέ να χαρτογραφηθούν επαρκώς, συνθλίβοντας οριστικά την πιθανότητα μιας γενναιόδωρης μοίρας για το άθλημα σε ολόκληρο τον κόσμο.
Το γυάλινο ταβάνι των γηπέδων
Για ένα κορίτσι τα εμπόδια ξεκινούν μαζί με την πρώτη σκέψη του να ασχοληθεί με το ποδόσφαιρο. «Στην Ελλάδα οι ευκαιρίες που έχει ένα κορίτσι ν’ ασχοληθεί με το ποδόσφαιρο δεν είναι σε καμία περίπτωση όσες έχει ένα αγόρι. Όταν ξεκίνησα, το 2001, δεν υπήρχαν ακαδημίες κοριτσιών, επομένως γράφτηκα στο τμήμα αγοριών του ΠΑΟ Κουφαλίων, στην κωμόπολη από την οποία κατάγομαι» εξομολογείται η Θωμαή Βαρδαλή, αρχηγός της γυναικείας ομάδας ποδοσφαίρου του ΠΑΟΚ.
«Παράλληλα, ξεκίνησα να παίζω από τα οχτώ μου και στη γυναικεία ακαδημία του ΠΑΟΚ, την πρώτη που δημιουργήθηκε. Στην αρχή τα κορίτσια που γράφονταν ήταν πολύ λίγα, με τα χρόνια έγιναν περισσότερα. Για κάποια χρόνια έπαιζα και στις δύο ομάδες, έκανα κάποιες προπονήσεις με τα αγόρια και άλλες με τα κορίτσια. Έπαιζα τα Σάββατα αγώνες με τα αγόρια και την Κυριακή πήγαινα στους αγώνες του πρωταθλήματος με τη γυναικεία ομάδα» μου αφηγείται η Θωμαή.
Οι γυναικείες ακαδημίες αποτελούσαν ουτοπία στην Ελλάδα για πολλές δεκαετίες. Αν ένα κορίτσι ήθελε να γραφτεί και να μάθει ποδόσφαιρο, η πιθανότητα να υπάρχει ακαδημία κοντά στον τόπο διαμονής του ήταν απειροελάχιστη.
«Οι γονείς μου με έχουν στηρίξει όλα αυτά τα χρόνια με το παραπάνω. Μένουμε έξω από τη Θεσσαλονίκη, επομένως τα χιλιόμετρα ήταν πολλά κάθε μέρα που πηγαινοφέρνανε εμένα και τον αδερφό μου. Δεν έχεις τα ίδια προνόμια με τα αγόρια, ειδικά τα πρώτα χρόνια πρέπει να τρέξεις μόνη σου για όποιο πρόβλημα προκύψει, ιατρικό ή οτιδήποτε άλλο. Δεν υπάρχει η ίδια στήριξη που υπάρχει στις αντρικές ομάδες» μου αναφέρει χαρακτηριστικά η Θωμαή.
Η Δήμητρα Τσακίρη, πρώην ποδοσφαιρίστρια, μιλά για τα έμφυλα εμπόδια, μέσα από τη δική της εμπειρία και από ένα διαφορετικό ποδοσφαιρικό μετερίζι: «Ήμουν στη διαιτησία για πέντε χρόνια. Εκεί οι συνθήκες για τις γυναίκες είναι ακόμη πιο δύσκολες. Δέχεσαι πολύ εκφοβισμό απ’ όλες τις πλευρές, τόσο σαν διαιτητής όσο και επειδή είσαι γυναίκα. Τη γυναίκα πιο πολύ την προορίζουν για βοηθό παρά για διαιτητή».
»Υπάρχουν αξιόλογες διαιτήτριες που σφυρίζουν στην Α’ Εθνική Γυναικών, ούτε λόγος όμως να συμμετέχουν σε ανδρικό αγώνα της Super League (δεν υπάρχει κανονισμός του ποδοσφαίρου που να το απαγορεύει). Σε αγώνα του Γερμανικού Πρωταθλήματος που παρακολουθούσα τις προάλλες είχαν γυναίκα διαιτήτρια, θεωρείται κάτι απολύτως φυσιολογικό. Βλέπω βίντεο από το εξωτερικό και ζηλεύω απίστευτα, ζούνε το όνειρό τους» μου εκμυστηρεύεται η Δήμητρα. Παράπονο.
Ο σεξισμός και η παραγνώριση των ικανοτήτων των παικτριών βρίσκουν χώρο τόσο στις κερκίδες, όσο και στα πληκτρολόγια. «Σίγουρα υπάρχουν εκείνοι που δεν αναγνωρίζουν τι μπορούμε να κάνουμε στο γήπεδο και μας υποτιμούν. Και στο ίντερνετ θα συναντήσεις πολλά αρνητικά σχόλια. Σε νευριάζουν, γιατί εσύ γνωρίζεις τι μπορείς να κάνεις, όπως και ποιες θυσίες έκανες στην πορεία των χρόνων. Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο πώς αντιλαμβάνεται ένας παίκτης και μια παίκτρια το ποδόσφαιρο. Έχω μάθει να μην τους δίνω σημασία» μου λέει με ζηλευτή ψυχραιμία η Θωμαή.
Η Δήμητρα συμπληρώνει: «Υπήρχαν παίκτες που μου έδιναν συγχαρητήρια γιατί εκτιμούσαν τα όσα γνώριζα, υπήρχαν κι αυτοί που με έβριζαν απ’ την αρχή μέχρι το τέλος του αγώνα, γιατί ήμουν και διαιτητής και γυναίκα. Δεν έδινα σημασία σε όσα έλεγαν στις κερκίδες, γιατί οι περισσότεροι έρχονται στο γήπεδο για να ξεσπάσουν τα νεύρα τους».
Στα οφέλη του αθλήματος και στην ανάγκη για ξεβοτάνισμα των στερεοτύπων στέκεται και ο Γιάννης Κυράπογλου, προπονητής ποδοσφαίρου: «Τα μικρά κορίτσια που μπαίνουν στον κόσμο του ποδοσφαίρου, αντιλαμβάνονται μόνες τους ότι δεν πρόκειται καθόλου για ένα αντρικό άθλημα, ούτε και πρέπει να το βλέπουμε έτσι. Το ποδόσφαιρο προάγει τόσο την ομαδικότητα, όσο και την προσωπική εξέλιξη, είτε μιλάμε για αγόρια, είτε για κορίτσια. Δημιουργεί ισχυρούς δεσμούς εμπιστοσύνης και ασφάλειας μεταξύ της ομάδας των κοριτσιών».
Κάνε το επάγγελμά σου χόμπι
Η ανισότητα των ευκαιριών δεν είναι φυσικά το μοναδικό εμπόδιο. Το χάσμα στις αμοιβές μεταξύ επαγγελματιών παικτών και παικτριών στην Ελλάδα είναι ακόμη αγεφύρωτο. «Οι αμοιβές των γυναικών δεν πλησιάζουν ούτε κατά διάνοια εκείνες των ανδρών παικτών. Οι πιο παλιές παίκτριες και όσες έρχονται με μεταγραφή παίρνουν έναν ικανοποιητικό μισθό, τουλάχιστον για τα δεδομένα του γυναικείου ποδοσφαίρου στην Ελλάδα. Σίγουρα θα θέλαμε ν’ ανέβει ακόμη περισσότερο» σημειώνει η Θωμαή.
Η Δήμητρα από την άλλη πλευρά επιβεβαιώνει τις οικονομικές ανισότητες που κόβουν τα φτερά σε πολλές γυναίκες που είχαν ονειρευτεί την εξέλιξή τους στο άθλημα. «Το ποδόσφαιρο αναγκάστηκα να το αφήσω, γιατί δεν υπήρχε για μένα μέλλον επαγγελματικά στη Ελλάδα, δεν είχα ούτε τα χρήματα, ούτε τις γνωριμίες. Ήθελα να το έχω ως επάγγελμα, όχι ως χόμπι».
«Το ποδόσφαιρο γυναικών στην Ελλάδα έχει αυτήν τη στιγμή την -αγνή κατά τ’ άλλα- μορφή του ερασιτεχνισμού, δεν υπάρχει η πίεση του πρωταθλητισμού όπως στο ανδρικό. Βέβαια, αν κάποια θέλει να το ακολουθήσει επαγγελματικά, εκεί τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα, ακόμα και για ομάδες πρώτης κατηγορίας. Αντιμετωπίζεται σαν χόμπι ή σαν δουλειά μερικής απασχόλησης. Αυτή τη στιγμή, μια γυναίκα στην Ελλάδα δεν υπάρχει περίπτωση να βγάλει αρκετά λεφτά από το ποδόσφαιρο. Γι’ αυτό και οι περισσότερες κοπέλες φεύγουν στο εξωτερικό» μου λέει ο Γιάννης.
Η γη της Επαγγελίας
Αν μπορούσαμε να μιλήσουμε για παράδεισο του γυναικείου ποδοσφαίρου – αφήνοντας εκτός το τεράστιο κομμάτι των ταξικών ανισοτήτων και των διδάκτρων και εστιάζοντας στην αναγνώριση και τη μέριμνα- θα μιλούσαμε σίγουρα για την Αμερική. Η εθνική ομάδα των ΗΠΑ βρίσκεται πρώτη με διαφορά στην παγκόσμια κατάταξη και το ποδόσφαιρο δεν αποτελεί “ένα αντρικό άθλημα”.
Βάσει ενός νόμου που θεσπίστηκε στη χώρα το 1972, πολλά προγράμματα ποδοσφαίρου ενσωματώθηκαν σε λύκεια και κολλέγια, θέτοντας τις βάσεις για τη μεγάλη εξέλιξη του αθλήματος και των αθλητριών. Επιπλέον, ο αποκλεισμός των γυναικών από το ποδόσφαιρο που ίσχυε σε πολλές χώρες του κόσμου δε βρήκε ποτέ εφαρμογή στις ΗΠΑ.
Η Θωμαή μοιράζεται τη δική της εμπειρία: «Στην τρίτη λυκείου, ένας προπονητής που με είδε σε κάποιο τουρνουά μου έκανε πρόταση να παίξω στην Αμερική με υποτροφία, σε κολλέγιο. Ήταν μια ευκαιρία που δεν μπορούσα να την αφήσω, αφενός γιατί το γυναικείο ποδόσφαιρο στην Αμερική βρίσκεται πολύ ψηλά, αφετέρου γιατί εκεί συνδυάζεται άψογα με το πτυχίο.
»Το ποδόσφαιρο γυναικών το αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρά και επαγγελματικά, ίσως ούτε οι ομάδες της Ευρώπης δεν είναι τόσο οργανωμένες. Τις εγκαταστάσεις στην Αμερική τις ζηλεύουν ακόμη και ανδρικές ομάδες ποδοσφαίρου. Υπάρχει πίσω από τις ομάδες και τις παίκτριες ολόκληρη ομάδα ειδικών για να τις φροντίζουν και το σημαντικότερο είναι ότι δεν αμελούν το ακαδημαϊκό κομμάτι, τους ενδιαφέρει εξίσου με το αθλητικό».
Μια φράση της Δήμητρας καταφέρνει να τα συνοψίσει όλα: «Όταν πήγα στα 28, με στόχο πια τη διαιτησία, η αίσθηση που μου έδωσε ήταν η εξής: εδώ μπορείς να πραγματοποιήσεις κάθε σου όνειρο για το ποδόσφαιρο. Εμένα με θέλανε για διαιτητή, ακριβώς γιατί ήμουν γυναίκα και αυτό θα βοηθούσε στην προώθηση του αντρικού ποδοσφαίρου!»
In its USWNT settlement, U.S. Soccer essentially made an admission: It was all true. https://t.co/9xtsf3xoZk
— Megan Rapinoe (@mPinoe) February 24, 2022
Τον Φεβρουάριο του 2022, η εθνική γυναικών των ΗΠΑ δικαιώθηκε έπειτα από δικαστική διαμάχη τριών χρόνων, με μια ιστορική απόφαση. Η Ομοσπονδία ποδοσφαίρου των ΗΠΑ δεσμεύτηκε ότι στο εξής οι παίκτριες θα δικαιούνται την ίδια αμοιβή με τους παίκτες όποτε καλούνται στην εθνική, αποζημιώνοντας τις ποδοσφαιρίστριες με 22 εκατ. δολάρια και ρίχνοντας έτσι το πρώτο ντόμινο των μελλοντικών εξελίξεων στο άθλημα.
Το μέλλον
Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου, στο πλαίσιο της πολιτικής της, περιμένει το 2022 από όλες τις χώρες- ανάμεσά τους και η Ελλάδα- ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την ανάπτυξη του γυναικείου ποδοσφαίρου. Ποια είναι όμως τα βήματα που πρέπει να γίνουν για την ενδυνάμωση των γυναικών στο ποδόσφαιρο;
«Αν όλες οι αντρικές ομάδες που βρίσκονται στην Α’ Εθνική είχαν και αντίστοιχα γυναικεία τμήματα, πιστεύω ότι το πρωτάθλημα θα γινόταν πιο ανταγωνιστικό, επομένως θα προσέλκυε και περισσότερο κόσμο στα γήπεδα» με ενημερώνει η Θωμαή.
«Υπάρχει όντως ένα μεγάλο ενδιαφέρον για το ποδόσφαιρο των γυναικών, αλλά στην Ελλάδα βρισκόμαστε πολλά επίπεδα κάτω ακόμη» παραδέχεται ο Γιάννης. «Τα κανάλια στο εξωτερικό κάλυπταν το ευρωπαϊκό πρωτάθλημα των γυναικών με μανία, οι μεγάλες ευρωπαϊκές ομάδες δίνουν τον ίδιο χώρο στα social media σε γυναικείες και ανδρικές ομάδες και είδαμε πάρα πολλά άρθρα με αναλύσεις και τακτικές για τις ομάδες των γυναικών, σχεδόν όσα και για τις ανδρικές. Στην Ελλάδα όμως είμαστε ακόμα στη φάση του ‘καλά, θα δούμε γυναικείο ποδόσφαιρο;’. Είμαστε, δυστυχώς, σε εμβρυακό στάδιο».
»Αν σκεφτούμε ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια παγκόσμια συζήτηση για τη διεκδικούμενη ισότητα των αμοιβών μεταξύ ανδρικών και γυναικείων ομάδων, για την ισότητα στην τηλεοπτική κάλυψη των αγώνων κλπ, χωρίς να έχει βρεθεί ακόμα μια ικανοποιητική λύση, τι να περιμένουμε ακριβώς στην Ελλάδα;
Αυτό που μπορεί να γίνει σε βάθος 5-10 χρόνων είναι να έχουμε ένα πιο οργανωμένο πρωτάθλημα γυναικών, γιατί τα περισσότερα μικρά κορίτσια παίζουν ακόμα στο πρωτάθλημα των αγοριών. Ελπίζω στο μέλλον να υπάρχει ένα πρωτάθλημα γυναικών σε κάθε νομό».
Το όνειρο της Δήμητρας είναι το όνειρο όλων των γυναικών που στερήθηκαν τις ευκαιρίες που άξιζαν. «Είμαι σίγουρη ότι υπάρχουν κορίτσια που θέλουν να παίξουν ποδόσφαιρο και δεν υπάρχουν ομάδες στα μέρη τους. Να είσαι τόσο κοντά στη Θεσσαλονίκη και να μη βρίσκεις γυναικεία ομάδα να παίξεις! Δεν είναι εύκολο κομμάτι, οι περισσότεροι στηρίζονται στο ανδρικό και στις ακαδημίες, πρέπει να υπάρξει στήριξη. Είναι μεγάλο μου όνειρο να δημιουργηθεί μια γυναικεία ομάδα εδώ, στο Λάκκωμα, θα βοηθήσει πολλά κορίτσια να ανακαλύψουν την κλίση τους. Μόνο και μόνο από τα σχολεία θα μαζευτούν πολλά παιδιά».
