Γκαζμέντ Καπλάνι: Στη ζωή πολλά βάζεις, πολλά παίρνεις

21 χρόνια πριν περνούσε τα ελληνοαλβανικά σύνορα σε αναζήτηση ενός καλύτερου μέλλοντος. Έκτοτε, πιστός στο όνομα, με το οποίο τον φωνάζουν οι φίλοι του, μοιάζει να έχει πατήσει για τα καλά το γκάζι στη ζωή του. Η πορεία του Γκάζι (Γκαζμέντ) Καπλάνι θα μπορούσε άνετα να αποτελέσει το σενάριο για ένα road movie με happy end. Μέχρι στιγμής έχει γίνει βιβλίο από τον ίδιο. Το “Μικρό Ημερολόγιο Συνόρων” περιγράφει τις πρώτες ημέρες των μεταναστών στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του ’90.

Στην αρχή οικοδόμος, λαντζιέρης, περιπτεράς και ο,τιδήποτε άλλο, προκειμένου να επιβιώσει… Ταυτόχρονα, φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Από το 2001 είναι τακτικός αρθρογράφος της εφημερίδας Τα Νέα, όπου διατηρεί εβδομαδιαία στήλη, όπου κατά κύριο λόγο εστιάζει σε κοινωνικά θέματα. Παράλληλα, τροφοδοτεί συχνά το προσωπικό του blog με ενδιαφέρον υλικό και πρόλαβε να ετοιμάσει και το δεύτερο βιβλίο του στα ελληνικά “Με λένε Ευρώπη”, ένα βιβλίο όπου “το αύριο συνυπάρχει με το σήμερα, ο σπαρακτικός ρεαλισμός με το μαγικό παραλογισμό, η ειρωνεία με τον έρωτα, η Δύση με την Ανατολή και η πραγματικότητα με τη μυθοπλασία…”, όπως αυτοπροσδιορίζεται.

Λίγες ώρες πριν βρεθεί στη σκηνή του TEDx Thessaloniki 2012, ο Γκάζι Καπλάνι μιλάει στην Parallaxi για την προσωπική του εμπειρία, για τη μετανάστευση, την Ευρώπη και για το αν και κάτα πόσο τελικά μπορούμε να… συνυπάρξουμε αρμονικά.

Με το μεταναστευτικό να παραμένει νούμερο ένα θέμα τόσο στην ελληνική όσο και στην ευρωπαϊκή ατζέντα και την Ελλάδα να βυθίζεται στην κρίση, σκέφτεστε την Ελλάδα αυτή τη φορά, γράφοντας ένα νέο «ημερολόγιο συνόρων»;

Αυτή την φορά θα ήθελα να γράψω ένα «ημερολόγιο συνόρων» από την πλευρά των συνοριοφυλάκων. Να «αγγίξω» τα όνειρα και τους εφιάλτες τους. Γιατί μόνο όταν διαθέτεις μια «διπλή ματιά» μπορείς να κατανοήσεις καλύτερα τον κόσμο. Ως λογοτέχνη αυτή η διπλή ματιά με βοηθάει να μην γίνω αυτιστικός στην γραφή μου. Η αλήθεια είναι ότι κάποτε πήρα συνέντευξη από έναν συνοριοφύλακα που στο τέλος μου είπε κάτι αξιοσημείωτο: «ξέρεις, από τη μια πλευρά δεν τους θέλω (τους μετανάστες) και από την άλλη μου αρέσει που έρχονται. Γιατί σημαίνει ότι είμαστε ακόμα καλά. Την ημέρα που δεν θα έρθει πια κανείς σημαίνει ότι έχει έρθει η σειρά μας να πάρουμε τα καράβια και να μεταναστεύσουμε»

Τελικά… συνυπάρχουμε; Σε ποιο συμπέρασμα έχετε οδηγηθεί μέσα από τις αναζητήσεις της στήλης σας;

Όσο οι Έλληνες θα συνυπάρχουν με δημιουργικό τρόπο μεταξύ τους τόσο θα μάθουν να συνυπάρχουν δημιουργικά και με τους «διαφορετικούς». Το δικό μου συμπέρασμα είναι ότι ο Άλλος είναι ένας καθρέφτης όπου προβάλλονται σε υπερμεγέθυνση οι αρετές και οι εφιάλτες του εαυτού. Το πρόβλημα ξεκινάει πάντα από τον εαυτό μας. Αν νιώθουμε δυστυχισμένοι θα κάνουμε δυστυχισμένο και αυτόν που είχε την τύχη ή την ατυχία να έρθει σε επαφή μαζί μας. Αν είμαστε ανεχτικοί και νιώθουμε δημιουργικοί θα είμαστε ανεχτικοί και με τον άλλον και θα τον δούμε ως ευκαιρία δημιουργίας.

Υπάρχει λύση στο μεταναστευτικό; Τι σκέψεις σας γεννούν οι εξαγγελίες για τα κέντρα υποδοχής;

Νομίζω ότι σε κανένα κοινωνικό ζήτημα δεν υπάρχουν «τελικές λύσεις». Οι «τελικές λύσεις» προτείνονται μόνο από αυταρχικούς σωτήρες που πίσω τους αφήνουν ερείπια και στάχτες. Δεν ξέρω πως είναι τα «κέντρα υποδοχής», δεν τα έχω δει από κοντά. Από τα λίγα που γνωρίζω μέσω του Τύπου μπορώ να πω ότι δεν είναι «στρατόπεδα συγκέντρωσης». Όσοι το λένε αυτό δεν καταλαβαίνουν μάλλον ότι όχι μόνο δεν αναδεικνύουν αλλά βεβηλώνουν την ιστορική μνήμη. Από την άλλη, βλέποντας πως η ελληνική πολιτεία συμπεριφέρεται στους πρόσφυγες και γενικώς στο θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τόσα χρόνια φοβάμαι ότι τα «κέντρα κράτησης» θα γίνουν άθλιες υπαίθριες φυλακές – που τις έφτιαξε προπαντός η πολιτική ανάγκη μιας προεκλογικής εκστρατείας που κατάντησε διαγωνισμός για την ανάδειξη του χειρότερου ρατσιστή (όπως είπε πολύ εύστοχα η συνάδελφός μου Άννα Δαμιανίδου).

Τι χρειάζεται για να διαγράψει κανείς τη δική σας πορεία σε μια ξένη χώρα και από το μηδέν να φτάσει να κερδίσει το σεβασμό όλων;

Εάν εννοείτε εμένα δεν νομίζω πως έχω κερδίσει τον σεβασμό όλων και ούτε είναι αυτός ο στόχος μου. Κατάφερα όμως να ακολουθήσω την προσωπική μου ουτοπία. Παρόλα αυτά, πολλές φορές, έχω την εντύπωση ότι βρίσκομαι ακόμα στην αρχή. Έχω ακόμα πολύ δρόμο μπροστά μου. Και πολλή όρεξη ευτυχώς…

Τι σημαίνει Ευρώπη για εσάς; Έχουν καταρρεύσει σήμερα τα ιδεώδη πάνω στα οποία χτίστηκε η Ένωση και έχουν υποκατασταθεί από τα οικονομικά μεγέθη;

Εγώ δεν ξέρω καμία περίοδο της ιστορίας που να μην έπαιζε ρόλο το «οικονομικό μέγεθος». Οι αρχαίοι Αθηναίοι παραδείγματος χάριν ήταν πρωτοπόροι φιλόσοφοι αλλά και πρωτοπόροι έμποροι. Οι αποικίες που δημιουργούσαν δεν ήταν για να παίξουν θέατρο αλλά προπαντός για να κάνουν εμπόριο. Άρα τα ιδεώδη της αυριανής Ευρώπης θα καθορίζονται αναπόφευκτα και από την οικονομία. Κατά τα άλλα νομίζω ότι ζούμε μια μετάλλαξη του καπιταλισμού και την ίδια στιγμή τις συνέπειες των φοβερών τεχνολογικών αλλαγών της εποχής μας. Αυτό επηρεάζει βαθύτατα την Δύση και την θέση της στο σημερινό κόσμο – για αυτό και επηρεάζει πολύ άμεσα και την Ελλάδα η μοίρα της οποίας ήταν και κατά την γνώμη μου θα παραμείνει συνδεδεμένη με εκείνη της Δύσης. Από την άλλη, σε αυτό το μεταβατικό στάδιο η Ευρώπη βρίσκεται ξανά αντιμέτωπη με την παλιά αντίληψη του έθνους – κράτους. Η Ευρώπη ήταν η μήτρα αυτής της ιδέας που τώρα καλείται να την υπερβεί σε ένα υπερεθνικό σχήμα, κάτι σαν τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης. Αυτή είναι μια διαδικασία που μπορεί να πάρει δεκαετίες. Δεν θέλω να είμαι προφήτης αλλά αν δεν ξεπεράσει την παλιά και άκαμπτη πλέον αντίληψη για το έθνος – κράτος η Ευρώπη θα χάσει το τρένο της παγκοσμιοποίησης και θα επιστρέψει σε εποχές που θα θυμίζουν το μεσοπόλεμο…

Έχετε δοκιμάσει τις δυνάμεις σας σε πολλούς διαφορετικούς τομείς, πανεπιστήμιο, δημοσιογραφία, βιβλία, θέατρο. Ποια είναι η φιλοσοφία με την οποία αντιμετωπίζετε τη ζωή;

Πολλά βάζεις πολλά παίρνεις…

18 λεπτά στη σκηνή για μια TED ομιλία. Από πού μπορούν να αντλήσουν οι ακροατές σας το θάρρος να δημιουργούν, όπως προτρέπει το θέμα της φετινής διοργάνωσης;

Θα σας το πώς την ώρα που θα είμαι πάνω στη σκηνή…