H βιομηχανία της ξαπλώστρας και η κατάληψη της ακτογραμμής

Η ρήση «ξέφραγο αμπέλι» ή το γνωστό ρητό «μπάτε σκύλοι αλέστε», δεν αρκούν να περιγράψουν αυτά που συμβαίνουν στις παραλίες όλη της χώρας με τις παραβιάσεις των νόμων για τη χρήση του αιγιαλού. Η αισθητική «της βιομηχανίας της ξαπλώστρας» κυριαρχεί ακόμα και στις μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες ενώ τα “beach bar”, που έχουν κατακλύσει όλες τις παραλίες, έχουν επιβάλει ως πάγιο καθεστώς την κατάληψη του αιγιαλού μέχρι εκεί που σκάει το κύμα.

Η περίπτωση της Μυκόνου, με τις αυθαίρετες κατασκευές και το τσιμέντωμα του αιγιαλού, όπου μετά από την γενική κατακραυγή η ελληνική πολιτεία υποχρεώθηκε να αντιδράσει και να ξηλώσει μπαζώματα και αυθαίρετα κτίσματα, δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας.

Παντού όπου κοιτάξει κανείς, στις τουριστικές περιοχές, όπου η «βαριά  βιομηχανία» της χώρας κυριαρχεί, ολόκληρες ακτογραμμές, κόλποι και κολπίσκοι, όρμοι και παραλίες, έχουν παραδοθεί στην αισθητική της ξαπλώστρας και στις αυθαιρεσίες των τουριστικών επιχειρήσεων, που νοικιάζοντας το δημόσιο χώρο, θεωρούν ότι μπορούν ακόμα και να αποκλείουν την πρόσβαση στον αιγιαλό.

Ξενοδοχεία, beach bar, κάμπινγκ, ταβέρνες, καφετέριες ή ακόμα και καντίνες, νοικιάζουν χώρο στις παραλίες για να τοποθετήσουν ξαπλώστρες, τις οποίες διαθέτουν έναντι κάποιοι κομίστρου, αλλά σε πολλές περιπτώσεις δεν τηρούν τα όρια που επιβάλει η νομοθεσία για τη χρήση του αιγιαλού.

Σε πολλές περιπτώσεις επεκτείνονται και καταλαμβάνουν περισσότερο χώρο από ό,τι τους αναλογεί ενώ σύνηθες είναι το φαινόμενο, με αυθαίρετες και παράνομες κατασκευές να αποκλείουν ακόμα και την πρόσβαση στην παραλία.

Μάλιστα κάποια ξενοδοχεία ή beach bar, όπως και της κοντινής μας Χαλκιδικής, ιδίως σε γνωστές και πολυσύχναστες περιοχές, αν τολμήσει κάποιος πολίτης ή κάποια οικογένεια να πλησιάσει την παραλία και να στήσει τη δική της ομπρέλα για τον ήλιο, οι «μπράβοι» της επιχείρησης αμέσως με επιτακτικό ύφος θα τους διώξουν, με το επιχείρημα ότι η χρήση της παραλίας ανήκει στην επιχείρηση, που την έχει νοικιάσει.

Ο νόμος του κράτους πάντως είναι σαφής και ορίζει ότι “ο αιγιαλός, η παραλία, η όχθη, η παρόχθια ζώνη, το υδάτινο στοιχείο, ο πυθμένας και το υπέδαφος του βυθού της θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και της κοίτης πλεύσιμου ποταμού είναι πράγματα κοινόχρηστα και ανήκουν κατά κυριότητα στο Δημόσιο, το οποίο έχει υποχρέωση να τα προστατεύει και να τα διαχειρίζεται, σύμφωνα με τις αρχές της αειφορίας και του χωροταξικού σχεδιασμού”.

Τι ορίζει η σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση για τη χρήση του αιγιαλού

Τι όμως ισχύει για τη χρήση του αιγιαλού και της παραλίας και ποιες είναι οι υποχρεώσεις των επαγγελματιών του τουρισμού που εκμεταλλεύονται το δημόσιο πλούτο, που ανήκει σε όλους και τους παραχωρείται έναντι ενοικίου:

Η τελευταία Κοινή Υπουργική Απόφαση 38609 ΕΞ 2023 – ΦΕΚ 1432/Β/10-3-2023 είναι απόλυτα σαφής στο άρθρο 12:

• Η ανάπτυξη των ομπρελών, ξαπλωστρών και των θαλάσσιων μέσων αναψυχής σύμφωνα με τις παραγράφους 4 και 5 του άρθρου 13 του ν. 2971/2001, όπως ισχύει, μπορεί να καλύπτει μέχρι το εξήντα τοις εκατό (60%) του παραχωρούμενου χώρου, με τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η ελεύθερη πρόσβαση του κοινού κάθετα και παράλληλα προς τη θάλασσα και η ύπαρξη ελεύθερης ζώνης από την ακτογραμμή πλάτους τουλάχιστον πέντε (5) μέτρων.
• Το εμβαδόν κάθε παραχώρησης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα πεντακόσια (500) τετραγωνικά μέτρα. Ο περιορισμός του εμβαδού κάθε παραχώρησης της απλής χρήσης αιγιαλού, παραλίας, όχθης ή παρόχθιας ζώνης, σε πεντακόσια (500) τετραγωνικά μέτρα, που προβλέπεται στο προηγούμενο εδάφιο δεν ισχύει για τις παραχωρήσεις σε όμορα του κοινοχρήστου χώρου ξενοδοχεία, οργανωμένες τουριστικές κατασκηνώσεις (camping) και σύνθετα τουριστικά καταλύματα των υποπερ. αα’ ββ’ και δδ’της περ. α’της παρ. 2 του άρθρου 1 του ν. 4276/2014 (Α’ 155), που λειτουργούν νόμιμα.
• Σε κάθε περίπτωση πρέπει να παραμένει ελεύθερη έκταση αιγιαλού σε ποσοστό τουλάχιστον πενήντα τοις εκατό (50%) του συνολικού εμβαδού του, ανάλογα με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του αιγιαλού, μη υπολογιζόμενου του χώρου που είναι δυσπρόσιτος και μη αξιοποι- ήσιμος και με τους περιορισμούς, ως προς το ποσοστό κάλυψης του αιγιαλού, που ορίζονται στην απόφαση παραχώρησης.
• Για χώρους αιγιαλού, παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης, υδάτινου στοιχείου της θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και πλεύσιμου ποταμού, που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000, η κάλυψη δεν μπορεί να υπερβαίνει το τριάντα τοις εκατό (30%) του παραχωρούμενου χώρου και εφόσον δεν επηρεάζονται οι στόχοι διατήρησης για το προστατευτέο αντικείμενο. Η παραβίαση των ανωτέρω όρων επιφέρει την ανάκληση της παραχώρησης.
• Σε περίπτωση ύπαρξης συνεχόμενων όμορων επιχειρήσεων του πρώτου εδαφίου της παρούσας, καταλείπεται από τις προβολές των ορίων κάθε επιχείρησης ελεύθερη ζώνη τουλάχιστον δύο (2) μέτρων εκατέρωθεν των ορίων τους. Αν η πρόσοψη της επιχείρησης είναι μικρότερη των έξι (6) μέτρων, η ελεύθερη ζώνη μειώνεται κατά πενήντα τοις εκατό (50%) εκατέρωθεν των ορίων της.
• Δεν παραχωρείται η χρήση του αιγιαλού, για ομπρέλες, ξαπλώστρες, τραπεζοκαθίσματα και τροχήλατες καντίνες, όταν το μήκος ή πλάτος αυτού είναι μικρότερο των πέντε (5) μέτρων ή όταν το συνολικό εμβαδόν του αιγιαλού είναι μικρότερο των εκατό πενήντα (150) τετραγωνικών μέτρων, εκτός από τις περιπτώσεις που υπάρχουν σε ισχύ άδειες λειτουργίας επιχείρησης, από τις προβλεπόμενες στην παράγραφο 4 του άρθρου 13 του ν.2971/2001, όπως ισχύει, και μέχρι τη λήξη τους.
• Οι περιορισμοί των παρ. (γ) και (στ) της παρούσας ισχύουν και για τις παραχωρήσεις της παραγράφου 5 του άρθρου 13 του ν.2971/2001, όπως ισχύει.

Τι ισχύει για τις αποστάσεις από την ακτογραμμή 

Επί του προκείμενου, ο νόμος 2971/2001 είναι ξεκάθαρος και αναφέρει ότι η ανάπτυξη από ξαπλώστρες από καταστήματα πρέπει να απέχει από την ακτογραμμή 5 μέτρα!

Όπως αναφέρει ο νόμος:

«Η ανάπτυξη των ομπρελών, ξαπλωστρών και των θαλάσσιων μέσων αναψυχής σύμφωνα με τις παραγράφους 4 και 5, μπορεί να καλύπτει μέχρι το εξήντα τοις εκατό (60%) του παραχωρούμενου χώρου, με τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η ελεύθερη πρόσβαση του κοινού κάθετα και παράλληλα προς τη θάλασσα και η ύπαρξη ελεύθερης ζώνης από την ακτογραμμή πλάτους τουλάχιστον πέντε (5) μέτρων. Η παραβίαση των ανωτέρω όρων επιφέρει την ανάκληση της παραχώρησης».

Είναι σαφές λοιπόν το πλαίσιο βάσει του οποίοι οι οικείοι δήμοι και η Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου, θα πρέπει να παραχωρούν χώρους προς εκμετάλλευση στον αιγιαλό της χώρας, αλλά και να πραγματοποιούν ελέγχους για την τήρηση των κανόνων που ορίζονται.

Ποιες όμως συνήθως είναι οι περιπτώσεις που οι επιχειρηματίες του τουρισμού παραβαίνουν το νόμο; Σύμφωνα με τα στοιχεία από τους ελέγχους είναι οι πιο τρανταχτές παραβάσεις είναι οι εξής

• Υπήρξαν επεμβάσεις και αυθαίρετες κατασκευές που αλλοίωσαν το φυσικό χώρο της παραλίας και περιόρισαν τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του αιγιαλού εμποδίζοντας την πρόσβαση
• Παρανόμως οι επιχειρηματίες προχώρησαν στην ανέγερση κτισμάτων και σε εργασίες με τσιμεντοστρώσεις, πλακοστρώσεις, επιχωματώσεις και πάκτωση με σκυρόδεμα.
• Ο παραλιακός χώρος που παραχωρήθηκε, περικλείστηκε με τρόπο που δεν ήταν ελεύθερος, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται ο κοινόχρηστος χώρος του αιγιαλού, ενώ ο παραχωρημένος χώρος χρησιμοποιήθηκε και για δραστηριότητες για τις οποίες δεν υπήρχε αδειοδότηση.
• Η παραλία χρησιμοποιήθηκε ως χώρος στάθμευσης και διέλευσης οχημάτων ενώ παραχωρούμενος – κοινόχρηστος χώρος περιφράχθηκε.
• Η χρήση της παραλίας ξεπέρασε τα όρια που είχαν συμφωνηθεί και δεν είχαν αφεθεί οριζόντιοι και κάθετοι διάδρομοι όπως και ελεύθερη λωρίδα κατά μήκος της ακτής προκειμένου να διασφαλίζεται η ελεύθερη κίνηση των λουομένων αλλά και η αποφυγή ατυχημάτων.
• Οι ενοικιαστές δεν φρόντισαν το χώρο που τους παραχωρήθηκε και χρησιμοποίησαν υλικά ασύμβατα και ρυπογόνα για το περιβάλλον και δεν μερίμνησαν για την καθαριότητα της παραλίας και του αιγιαλού ενώ υπήρχαν και θέματα ασφάλειας των λουόμενων και των εργαζομένων.

Ποιοι ελέγχουν τις παραλίες και τον αιγιαλό

Ο βασικός θεσμός ελέγχου, με δεδομένο ότι ο αιγιαλός ανήκει στο κράτος και είναι δημόσιος χώρος είναι η Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου που διαχειρίζεται τη δημόσια υπηρεσία. Επίσης οι δήμοι που εκδίδουν τις άδειες λειτουργίας και οι αρμόδιες υπηρεσίες αυτών, το λιμενικό που αστυνομεύει τον αιγιαλό αλλά και η αστυνομία.

Ωστόσο για να παρέμβει το λιμενικό και η αστυνομία πρέπει να υπάρχουν συγκεκριμένες καταγγελίες και ιδίως από την Κτηματική Υπηρεσία, η οποία θα πρέπει να ελέγξει την κατάσταση του αιγιαλού. Ωστόσο αυτό αποδεικνύεται ανέφικτο καθώς οι Κτηματικές Υπηρεσίες δεν διαθέτουν το απαιτούμενο προσωπικό ενώ οι δήμοι δεν διαθέτουν δημοτική αστυνομία.

Παράδειγμα στην Χαλκιδική, η Κτηματική Υπηρεσία που πρέπει να διενεργεί ελέγχους στις παραλίες, σύμφωνα με πληροφορίες που η ίδια η υπηρεσία δεν διαψεύδει, διαθέτει μόλις 2 υπαλλήλους για όλο το νομό.

Ο Γιώργος Ματέας, αντιδήμαρχος του Δήμου Πολυγύρου και υπεύθυνος λειτουργίας των αποκεντρωμένων δημοτικών υπηρεσιών της Δημοτικής Ενότητας Ορμύλιας, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «εμείς ως δήμος δεν έχουμε ελεγκτικό μηχανισμό, η αρμοδιότητα των ελέγχων στις παραλίες ανήκει στην Κτηματική Υπηρεσία η οποία μετά από ελέγχους στέλνει την αστυνομία.

Αναρωτιέται δε πως «από την στιγμή που δεν υπάρχει δημοτική αστυνομία, ποιος θα πάει να ελέγξει τις παραβιάσεις στον αιγιαλό; Ο δημοτικός υπάλληλος της καθαριότητας;» ενώ για την κατάσταση στις παραλίες της Χαλκιδικής σημειώνει πως παραβιάσεις υπάρχουν αλλά σε σχέση με τα νησιά της πρώτης τουριστικής γραμμής σαφώς είμαστε πολύ καλύτερα αλλά πάντα θα υπάρχουν παραβιάσεις από ασυνείδητους».

Κανόνας η αυθαιρεσία και όχι ο έλεγχος και τα πρόστιμα

Χθες στην Τήνο, η αστυνομία προχώρησε σε μπαράζ συλλήψεων, διότι επαγγελματίες του τουρισμού και της «βιομηχανίας της ξαπλώστρας», συνηθισμένοι από το καθεστώς ανοχής κι αδιαφορίας της πολιτείας, γέμισαν τις παραλίες αυθαιρεσίες:

Κάποιοι «φύτεψαν» σε παραλίες πάνω στο κύμα ολόκληρες εξέδρες, με τραπεζοκαθίσματα καναπέδες και πέργκολες, φυσικά χωρίς άδεια. Άλλοι γέμισαν την παραλία με ξαπλώστρες και ομπρέλες, επίσης χωρίς να διανοηθούν να απευθυνθούν στις αρμόδιες αρχές.

Τα ίδια και χειρότερα έκανε και ένα ιδιοκτήτης καντίνας που έστησε ένα ολόκληρο εστιατόριο πάνω στο κύμα με εξέδρες και διαδρόμους στην άμμο, όπως και ένας ξενοδόχος που επεκτάθηκε στην παραλία και εκτός από τα δεκάδες τραπέζια, έστησε και καναπέδες, αλλά και ένα ολόκληρο μπαρ διαστάσεων 6 μέτρα μήκους και 3 μέτρα πλάτους πάνω στην παραλία.

Όλοι αυτοί δεν είχαν το ακαταλόγιστο και αυτές οι καταστάσεις δεν είναι ούτε πρωτόγνωρες ούτε μοναδικές. Οι γνωστές εικόνες πρόσφατα από τη Μύκονο, με τις μπουλντόζες να γκρεμίζουν ολόκληρα κτίσματα παράνομα κι αυθαίρετα, προκαλούν αίσθηση όχι γιατί είναι εντυπωσιακές, αλλά γιατί είναι σπάνιες.

Το ελληνικό κράτος άλλωστε δεν μας έχει συνηθίσει σε τέτοια φαινόμενα έξαρσης της νομιμότητας σε ένα τομέα, όπου η κανονικότητα είναι η αυθαιρεσία και η ατιμωρησία…