Οι εκλογές μέσα από τα μάτια τους

Λέξεις: Μιχάλης Γουδής, Κύα Τζήµου

Έξι συναντήσεις με έξι, για την ακρίβεια επτά, ανθρώπους ενός εντελώς ανομοιογενούς μείγματος, που βιώνουν με εντελώς διαφορετικό τρόπο την εκλογική δίνη. Η Ναταλία που δίνει πανελλαδικές εξετάσεις, ο Ηλίας που αποφάσισε να ζήσει μόνιμα στην Αγγλία, ο Κώστας που παραμένει άνεργος επί 21 μήνες, ο Στέφανος και η Άννα που πορεύονται 60 χρόνια μαζί, ο Niko που πρόκειται να απελαθεί και ο Παναγιώτης που είναι άστεγος τα τελευταία τέσσερα χρόνια… 6 ιστορίες από τις αμέτρητες που έχουν μπει στο περιθώριο για χάρη των αριθμών… «Ευρώ ή ∆ραχµή;», «Μνηµονιακός ή Αντιµνηµονιακός;», «Εντός Ευρώπης ή Εκτός Ευρώπης;», «Αριστερά ή ∆εξιά;». ∆ιλήµµατα, δίπολα, συνθήµατα που κατακλύζουν το δηµόσιο διάλογο για µήνες πλέον, στην πιο παρατεταµένη προεκλογική περίοδο των τελευταίων δεκαετιών.

Το ξηµέρωµα της 7ης Μαΐου βρήκε την Ελλάδα βυθισµένη σε ακόµη βαθύτερο τέλµα να περιµένει ως νέα ηµεροµηνία- ορόσηµο τη 17η Ιουνίου, ηµέρα διεξαγωγής των επαναληπτικών εκλογών. Μολονότι τα περισσότερα κοµµάτια της κρατικής µηχανής έχουν παγώσει, η ζωή µακριά από τα τηλεοπτικά παράθυρα συνεχίζεται κανονικά. Προσπαθήσαµε να δούµε τις εκλογές µέσα από τα µάτια τους…

Ναταλία, 18, μαθήτρια : «Η δηµοκρατία σαν έννοια έχει εκφυλιστεί»

Εν µέσω πανελλαδικών εξετάσεων της έµελλε να ζήσει δύο από τις πιο κρίσιµες εκλογικές αναµετρήσεις στη σύγχρονη, πολιτική ιστορία της χώρας. Στις 6 Μαΐου, λίγο πριν την έναρξη της εξεταστικής περιόδου, η Ναταλία Θεολόγου άσκησε για πρώτη φορά στη ζωή της το εκλογικό της δικαίωµα. «Ψήφισα, γιατί η αποχή, όπως και το λευκό, µετράει ως ψήφος στα µεγάλα κόµµατα», εξηγεί στην Parallaxi το βασικό λόγο που την έκανε να διακόψει το διάβασµα για να πάει στην κάλπη. Κάτι αντίστοιχο αναµένεται να πράξει και στις 17 Ιουνίου, αν και κανένα κόµµα δεν την αντιπροσωπεύει πλήρως: «Θα ψηφίσω, φυσικά. Θα ψηφίσω ένα µικρό κόµµα που θα έχει όµως ελπίδες να µπει στη Βουλή».

Ελπίδα της Ναταλίας είναι πως µαζί µε τις Πανελλήνιες θα τελειώσει και η ακυβερνησία της χώρας, «εφόσον τα κόµµατα συνεργαστούν µε κοινή βλέψη την ανάπτυξη και την ευηµερία της». Πώς αντιλαµβάνεται ένα νεαρό κορίτσι τις προτάσεις των κοµµάτων και τους πρωταγωνιστές των εκλογών; «Θα ήταν προτιµότερο οι πολιτικοί να είναι ειλικρινείς, να µη θεωρούν τον ελληνικό λαό αφελή και επιρρεπή σε λαοπλάνους πολιτικούς και να µη δίνουν υποσχέσεις που δεν µπορούν να τηρήσουν». Άρα, τα πολιτικά κόµµατα δε λειτουργούν προς όφελος του πολίτη; «Όχι. Τις περισσότερες φορές τουλάχιστον δεν λειτουργούν προς όφελος του Έλληνα πολίτη παρόλο που συχνά χρησιµοποιούν την έκφραση αυτή στον πολιτικό τους λόγο. Οι πολιτικές τους κινήσεις αποσκοπούν στην ικανοποίηση των δικών τους συµφερόντων».

Τελικά, υπάρχει δηµοκρατία στην Ελλάδα; «Όχι, δεν αισθάνοµαι οτι υπάρχει ουσιαστική δηµοκρατία στην Ελλάδα. Υπάρχουν τυπικά δηµοκρατικές αρχές, όπως οι εκλογές, όµως η δηµοκρατία σαν έννοια έχει εκφυλιστεί».

Ηλίας, 26, επικοινωνιολόγος-κάτοικος εξωτερικού: «∆εν υπάρχει ανώδυνη λύση»

Ο Ηλίας Παπαδόπουλος βρέθηκε στο Λονδίνο αρχικά για µεταπτυχιακές σπουδές στο London School of Economics. Με την κρίση να γίνεται µέρα µε τη µέρα όλο και πιο βαθιά στην Ελλάδα, παρέµεινε στη βρετανική πρωτεύουσα αναζητώντας δουλειά και καλύτερες προοπτικές. Μία προσπάθεια που αποδείχτηκε επίσης εξαιρετικά δύσκολη… Μπορεί η απόσταση να µην του επιτρέπει συµµετοχή στις εκλογές, ωστόσο παρακολουθεί µέσω του ∆ιαδικτύου στενά τις εξελίξεις: «Μάλλον δεν θα ψηφίσω στις εκλογές λόγω επαγγελµατικων υποχρεώσεων στο Λονδίνο. Αν θα ψήφιζα, προσανατολίζοµαι µάλλον προς ∆ράση, αν και θα µελετήσω το πώς θα επηρεαστεί το πρόγραµµά τους µετά τη συνεργασία µε τη ∆ηµιουργία Ξανά».

Την επόµενη µέρα των εκλογών… «το µόνο σίγουρο είναι ότι τα πράγµατα δεν θα γίνουν ξαφνικά καλύτερα. Οι επιλογές που έχουµε µπροστά µας είναι η κακή και η χειρότερη. ∆εν υπάρχει ανώδυνη λύση και πιστεύω ότι όποιος ευαγγελίζεται κάτι τέτοιο ψεύδεται συνειδητά ή ασυνείδητα.» Ίσως µόνο µε την ψυχραιµία που προσφέρει η απόσταση µπορεί να κατανοήσει κανείς καθαρά την ατζέντα και τους πρωταγωνιστές των εκλογών. «Παρατηρώ ότι ενισχύεται το δίπολο ευρώ/δραχµή ακόµα περισσότερο και πιστεύω ότι η οικονοµία θα είναι ο βασικός παράγοντας γύρω από τον οποίο θα ψηφίσει το εκλογικό σώµα. Παράλληλα, η πολιτική κουλτούρα των πολιτικών, αλλά και των ψηφοφόρων δεν ευνοεί τις συνεργασίες, θεωρώντας τες ξεπούληµα. Αυτό που θα ήθελα να δω από τις κοµµατικές προτάσεις είναι πιο συγκεκριµένες αναφορές στην πολιτική που θέλουν να ακολουθήσουν και όχι γενικόλογες, συνθηµατολογικού τύπου, δηλώσεις». Λειτουργούν τα πολιτικά κόµµατα προς όφελος του πολίτη; «Τα ελληνικά κόµµατα µέχρι τώρα κυρίως ερµήνευαν ως όφελος του πολίτη το όφελος των οπαδών τους. Πιστεύω επίσης ότι οι πολίτες ψήφιζαν κυρίως στη βάση του ποιος µπορεί να βολέψει καλύτερα και όχι µε κριτήριο συγκεκριµένες πολιτικές προτάσεις.»

Τελικά, υπάρχει δηµοκρατία στην Ελλάδα σήµερα; «Ναι, στην Ελλάδα υπάρχει δηµοκρατία. Το υπάρχον σύστηµα µπορεί να έχει τα στραβά του, π.χ. µπόνους εδρών, αλλά δεν έχω υπόψιν κάποια καλύτερη εναλλακτική. Οι εκλογές είναι η βασικότερη έκφραση της δηµοκρατίας. Πέραν αυτού, απαιτούνται ενεργοί πολίτες».

Στέφανος, 90 και Άννα, 86, συνταξιούχοι: «Οι πολιτικοί δεν έχουν µέσα τους τη συναίσθηση της ευθύνης»

Μετρούν εδώ και µερικές µέρες 60 χρόνια γνωριµίας και 55 χρόνια έγγαµου βίου. Σε αυτή τη µακρά διαδροµή ο Στέφανος και η Άννα Γκόγκου έχουν ζήσει δεκάδες εκλογικές αναµετρήσεις. Με τόση συσσωρευµένη εµπειρία ίσως οι σηµερινές καταστάσεις, που στους περισσότερους φαντάζουν βουνό, να µην αποτελούν γι’ αυτούς τίποτα άλλο παρά την ολοκλήρωση ενός ακόµη κύκλου της ιστορίας. «∆εν ψήφισα, γιατί κανείς δε µε εξέφραζε απόλυτα και το ίδιο πρόκειται να κάνω και τώρα», εξηγεί η Άννα, ενώ ο Στέφανος µάλλον µετάνιωσε για την ψήφο του στον Τσίπρα µετά από συζητήσεις µε την εγγονή του: «τώρα προσανατολίζοµαι να ψηφίσω ∆ηµοκρατική Αριστερά. Ο Κουβέλης είναι και υπέρ της Ευρώπης, είναι και ηθικό στοιχείο και είναι καλά τοποθετηµένος στα περισσότερα θέµατα, κατά τη γνώµη µου».

Η Ελλάδα στις 18 Ιουνίου… «Μακάρι να έχουµε κυβέρνηση», εύχεται ο Στέφανος, αν και γνωρίζει πως δεν είναι και τόσο απλό: «για να σχηµατιστεί κυβέρνηση, θα πρέπει να υπάρξουν συνεργασίες. Ποια κόµµατα θα συνεργαστούν; Αυτό είναι το ερώτηµα. Αν δεν έχουµε κυβέρνηση, πολύ φοβάµαι την αναστάτωση. Πιστεύω θα υπάρξει έντονη αντίδραση του κόσµου. ∆εν αντέχει πολύ ακόµη ο κόσµος τις περικοπές, την ανεργία, τη φυγή τόσων νέων ανθρώπων στο εξωτερικό… Μοιραία θα οδηγηθούµε σε αντίδραση. Η παρατεταµένη ακυβερνησία οδηγεί σε τέτοιες εξελίξεις». Πόσο καλύπτουν οι προτάσεις και οι πρωταγωνιστές των εκλογών δύο τόσο έµπειρους ψηφοφόρους; «Επειδή έχουµε ζήσει πολλές προεκλογικές καταστάσεις, οι πολιτικοί συνηθίζουν να τάζουν πάρα πολλά κι έχουµε µάθει να µην τους πολυπιστεύουµε. Από πολύ παλιά µέχρι το «λεφτά υπάρχουν»… ∆εν τους πιστεύω. Το άσχηµο είναι ότι δεν έχουνε µέσα τους τη συναίσθηση της ευθύνης και του εθνικού καθήκοντος. Ο καθένας τη γνώµη του και το προσωπικό του συµφέρον µόνο…», απαντά µε µία αίσθηση απογοήτευσης η Άννα. «Τα κόµµατα λειτουργούν προς όφελος του εαυτού τους», συµφωνούν και οι δύο συνοµιλητές, ενώ ο Στέφανος προσθέτει πως σε αυτή την πρακτική «Ο λαός δεν αντιδράει, γιατί µάλλον δεν ωρίµασε ακόµα. Έπρεπε ήδη να έχει ωριµάσει ο κόσµος και να ξεσηκωθεί. Αλλά δεν εξαρτάται µόνο από τους Έλληνες. Ίσως αν οι αντιδράσεις και στην υπόλοιπη Ευρώπη ήταν εντονότερες, να ήταν διαφορετικά τα πράγµατα».

Υπάρχει δηµοκρατία στην Ελλάδα; «Υπάρχει, ∆ε γίνονται υπό άµεση πίεση οι εκλογές. Ελεύθερα πάει ο κόσµος και ψηφίζει. Έτσι το βλέπω τουλάχιστον από το στενό περιβάλλον, στο οποίο κινούµαι.», απαντά η Άννα, την ώρα που ο Στέφανος δείχνει να διαφωνεί: «∆εν υπάρχει η δηµοκρατία που θα ήθελα να υπάρχει στην Ελλάδα. Αν και σήµερα νοµίζω ότι οι πολίτες έχουν µεγαλύτερη ελευθερία, δεν είναι τόσο αγκιστρωµένοι από τα κόµµατα. Παλιά υπήρχε σε πολλές περιπτώσεις η εξαγορά της ψήφου».

Κώστας, 41, άνεργος: «Ψήφισα, το θεώρησα καθήκον ως προς την πατρίδα και τον εαυτό µου»

Ο Κώστας Μπινιάς είναι άνεργος εδώ και 21 µήνες. Τεχνίτης οικοδόµος. Ψάχνει οποιαδήποτε δουλειά και µε κάθε τρόπο, αλλά έχει να δουλέψει έστω και ένα µεροκάµατο εδώ και ένα χρόνο. Είναι 41 χρονών, παντρεµένος κι έχει ένα αγοράκι, 5 ετών και ένα κορίτσι, 13. Είναι απαισιόδοξος για όλα και δεν βλέπει φως από πουθενά. Ψήφιζε ΠΑΣΟΚ, αλλά τώρα από αντίδραση, και όχι επειδή τον εκφράζει, ψηφίζει ΣΥΡΙΖΑ. Μέσα στην απογοήτευση τι είναι αυτό που σπρώχνει στην κάλπη έναν άνεργο; «Το θεώρησα καθήκον προς την πατρίδα και προς τον εαυτό µου», απαντά ο Κώστας.

Τι περιµένει να συµβεί στις 18 Ιουνίου; «∆ε νοµίζω ότι θα συγκροτηθεί κυβέρνηση και δυστυχώς το µέλλον της Ελλάδας θα παραµείνει αβέβαιο». ∆ίνουν ελπίδα οι προτάσεις και οι πρωταγωνιστές των εκλογών; «Οι προτάσεις τους δε µε καλύπτουν πλήρως και οι πολιτικοί εξυπηρετούν περισσότερο τα δικά τους συµφέροντα και όχι του απλού πολίτη», απαντά ο Κώστας, για να συµπληρώσει: «λειτουργούν προς όφελος των τραπεζών, των µεγάλων εκδοτών και των δικών τους συµφερόντων…» Όσο για τη δηµοκρατία; «Όχι, δεν αισθάνοµαι ότι υπάρχει δηµοκρατία, αν και οι εκλογές είναι ταυτισµένες µε τη δηµοκρατία».

Niko, 43, δημοσιογράφος, απειλείται με απέλαση στις 18 Ιουνίου: «Η δηµοκρατία µας είναι άρρωστη, χρειάζεται επειγόντως γιατρό»

«Αντίο, παιδιά µου και σας ζητώ συγγνώµη. Η βεβαιότητά µου, όπως πολλές βεβαιότητες, έκρυβε µέσα ένα µεγάλο ψέµα». Με αυτή τη φράση ολοκλήρωσε το κείµενο που απηύθυνε στις κόρες του ο Niko Ago, µε το οποίο δηµοσιοποίησε την περιπέτεια που βιώνει ειδικά τον τελευταίο καιρό. Κινδυνεύει µε απέλαση στις 18 Ιουνίου, την επαύριο των εκλογών. «Ένα µεγάλο σταυροδρόµι», χαρακτηρίζει ο ίδιος αυτές τις εκλογές και εύχεται «να επιλέξουµε τη σωστή κατεύθυνση».

Ούτε σε αυτή την εκλογική αναµέτρηση, όµως, θα έχει δικαίωµα ψήφου, παρότι έχει συµπληρώσει πια 20 χρόνια στην Ελλάδα µετά τον ερχοµό του από το Τεπελένι στη ∆ράµα. Φαίνεται πως δεν είναι ικανή αυτή η συνθήκη για τα κόµµατα και τους πολιτικούς πρωταγωνιστές: «ΠΑΣΟΚ και Ν∆ θέλουν γκρέµισµα. Η Αριστερά ακολουθεί τη λογική του “χώρια και βλέπουµε”. Ψήλωσε. Μένει να δούµε, αν ωρίµασε. Καταφέραµε να βάλουµε στη Βουλή τους νεοναζί. Φτου µας, να µη µας µατιάσω». Τα κόµµατα «θα έπρεπε να λειτουργούν προς όφελός µας. Ο πολίτης, όµως, έχει µάθει αλλιώς. Από τα κόµµατα…» Στη χώρα µας υπάρχει βέβαια δηµοκρατία «…αλλά η δηµοκρατία µας είναι “άρρωστη”. Χρειάζεται επειγόντως “γιατρό”. Οι εκλογές σηµάνουν δηµοκρατία, µετά τι γίνεται είναι το θέµα».

Το «µετά» για τον ίδιο το Niko επιχειρούν να αλλάξουν χιλιάδες απλοί πολίτες που έχουν κινητοποιηθεί ενάντια στην άδικη µεταχείρισή του. Είναι χαρακτηριστικό πως µόνο το group στο facebook µε τίτλο «Στηρίζω τον Niko Ago» αριθµεί περισσότερα από 10.000 µέλη.

Παναγιώτης Τ., 39, άστεγος: «∆εν περιµένω να µε βοηθήσει κανείς. Εγώ, µόνος µου, πρέπει να βρω την άκρη»

Ο Παναγιώτης Τ. είναι 39 χρονών, δεν έχει οικογένεια… κάτι συγγενείς µακρινούς µόνο και λίγους φίλους. Είναι άστεγος εδώ και 4 χρόνια στη Θεσσαλονίκη και κοιµάται µε ένα στρατιωτικό sleeping bag στον αυλόγυρο µιας εκκλησίας. ∆ε δείχνει θυµωµένος µε τίποτα, ούτε και µόνος. Είναι καλά, λέει. Μοιάζει έτοιµος να περιφρουρήσει την ησυχία του, αλλά τελικά δεν είναι δύσκολο να του πιάσεις κουβέντα, παρόλο που τα πολιτικά φαίνεται να είναι το τελευταίο πράγµα που τον ενδιαφέρει.

Στις τελευταίες εκλογές δεν ψήφισε, γιατί «…δεν πολυκατάλαβα ότι είχαµε εκλογές. Ούτε ένα εκλογικό κέντρο δεν είδα. Παλιά είχε νταβαντούρι, έλεγες έχουµε εκλογές και πήγαινες να ψηφίσεις. Τώρα πολύς κόσµος δεν πάει να ψηφίσει». Και πάλι δεν είναι σίγουρος τι θα κάνει: «Μπορεί και να ψηφίσω, δεν έχω αποφασίσει. Αν ψηφίσω, µάλλον Νέα ∆ηµοκρατία. Είχε ένα ξάδελφο ο πατέρας µου που πολιτευόταν και ψηφίζαµε αυτόν οικογενειακώς. Έτσι έµεινε. Θα το κάνω πάλι… µηχανικά». Στις 18 Ιουνίου στην Ελλάδα… «Έναν πόλεµο περιµένω, αν δεν αλλάξει η νοοτροπία του ανθρώπου. Πηγαίνω στη βιβλιοθήκη και διαβάζω, ψάχνοµαι για το ποιοι είµαστε, ποιος είµαι εγώ κυρίως. ∆ιαβάζω ιστορία… Όλα είναι θέµα συγκυριών. Στις αρχές του αιώνα είχαµε κάνει πράγµατα σπουδαία, όχι σαν τώρα. Τώρα θα έπρεπε να είχαµε ήδη κάνει τα µνηµονιακά και ήδη να προχωρούσαµε παρακάτω…» Πόσο ασχολείται ένας άνθρωπος που περνά τη ζωή του στο δρόµο µε κοµµατικές προτάσεις και πρόσωπα; «Εµένα δεν µ’ ενδιαφέρουν αυτά. Τίποτα από αυτά δε θα φέρει κάποια αλλαγή στη ζωή µου. ∆ε µε αγγίζουν. ∆εν περιµένω να µε βοηθήσει κανείς. Εγώ µόνος µου πρέπει να τη βρω την άκρη. Τι να µου κάνει η οποιαδήποτε αλλαγή στην κυβέρνηση. Αριστερά… ∆εξιά, δεν πρόκειται να αλλάξουν τίποτα στη ζωή µου. Είµαι καλά εγώ. Νοµίζω πως ποτέ δεν ήµουν καλύτερα».

Τελικά, υπάρχει δηµοκρατία στην Ελλάδα; «∆ηµοκρατία; Τι να σου απαντήσω; Ναι, καλά είµαστε… εγώ καλά είµαι… δεν ξέρω τι εννοείς. Όσο θυµάµαι, δηµοκρατία είχαµε. Και εκλογές…»

* Εικονογράφηση: dolphins