Η Κατερίνα Διδασκάλου στο σεληνόφως

της Γιώτας Κωνσταντινίδου

Η Κατερίνα Διδασκάλου, μια εξαιρετικά γοητευτική γυναίκα και αξιόλογη ηθοποιός, αφήνει τα θεατρικά δευτερότριτα της Αθήνας με την παράσταση ‘’Η πόρνη από πάνω’’ και έρχεται στη Θεσσαλονίκη να μας ταξιδέψει στο διαχρονικό και άκρως γνώριμα εξομολογητικό λόγο του Γιάννη Ρίτσου. ‘’Η σονάτα του σεληνόφωτος’’ μας καλεί μέσα από την προσωπική μας ανάγνωση να απεγκλωβιστούμε από απαρχαιωμένες ιδέες και κάθε είδους δυνάστες και να οδηγηθούμε σε ένα φως γεμάτο ζωή και ελπίδα, που δεν είναι άλλο από αυτό της πολιτείας. ‘’Πρέπει νὰ δῶ λιγάκι πολιτεία, -ὄχι, ὄχι τὸ φεγγάρι‘’.

Από την ‘’Πόρνη από πάνω’’ στη ‘’Σονάτα του Σεληνόφωτος’’. Θεατρικοί βαθιά εκκωφαντικοί μονόλογοι. Πόσο σημαντικό υποκριτικά είναι η ενσάρκωση ενός μονολόγου πάνω στη θεατρική σκηνή;

Ανάλογα με τον μονόλογο. Υπάρχουν μονόλογοι που είναι κομμάτια υψηλής ποίησης και πολύ σπουδαίο θέατρο. Ο μονόλογος καθαυτός είναι ένα πολύ ξεχωριστό είδος. Τοποθετεί τον ηθοποιό αντιμέτωπο με το κοινό χωρίς άλλους συμπαίκτες πάνω στην σκηνή. Η επαφή με το κοινό είναι συγκλονιστική που σε κάποιες περιπτώσεις καλύπτει και με το παραπάνω την έλλειψη άλλων ηθοποιών πάνω στη θεατρική σκηνή. Η ενέργεια και η ανταλλαγή ενέργειας από σκηνή προς πλατεία και τανάπαλιν είναι κάτι μαγικό. Η Σονάτα του Σεληνόφωτος είναι ένα αριστουργηματικό κείμενο που με ακολουθεί από την πρώτη νεότητά μου γιατί σε ηλικία 17 ετών έδωσα εξετάσεις στο Εθνικό μ’ αυτό το κείμενο. Είναι ένα έργο γυναικείο και σχετίζεται με τον απεγκλωβισμό είτε από παλιές ιδέες, είτε από παλιά σπίτια όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Γιάννης Ρίτσος, τον απεγκλωβισμό από αυτό το ρημαγμένο σπίτι. Σίγουρα, αναδύεται η ανάγκη για έρωτα που είναι πανανθρώπινη. Το δίπολο έρωτας- θάνατος που ορίζουν τη ζωή μας.

‘’Η πόρνη από πάνω’’ συνεχίζεται στην Αθήνα τα δευτερότριτα στο θέατρο Βικτώρια. Τι κάνει την Ερατώ να αλλάξει οπτική ζωής, να φτάσει στη συνειδητοποίηση;

Ο καθένας μας έχει μια εσωτερική πορεία που είναι μοναδική. Η Ερατώ έχοντας υπομείνει στην πατρική της οικογένεια τη βαναυσότητα ενός πατέρα, με μια μητέρα που υποκύπτει και τα υπομένει όλα γίνεται ένα αντίγραφο της μητέρας της. Αποκτά έναν αντίστοιχο σύζυγο σαν το πατέρα της . Ξαφνικά, μια γυναίκα του περιθωρίου μετακομίζει στο πάνω διαμέρισμα. Ακριβώς, λοιπόν, αυτή η γυναίκα του περιθωρίου οδηγεί στο φως την Ερατώ, την εγκλωβισμένη νοικοκυρά, τη γυναίκα που υπομένει, που έχει αφεθεί. Το πώς γίνεται αυτό, αφήνω τον κάθε θεατή ξεχωριστά να το ανακαλύψει. Το κείμενο του Αντώνη Τσιπιανίτη, είναι ένα κείμενο που αγγίζει τα όρια του κλασικού. Είναι εύληπτο και υπάρχουν πανομοιότυπα σχόλια όλων των φύλων και όλων των πνευματικών και οικονομικών επιπέδων. Είναι εξαιρετικά αποκαλυπτικό για μένα πώς το ίδιο κείμενο μιλάει το ίδιο κατανοητά και ζωντανά σε τόσους πολλούς ανθρώπους, γι’ αυτό τολμώ να το χαρακτηρίσω κλασικό. Η Ερατώ οδηγείται σε μια προχωρημένη διαπίστωση, λέει χαρακτηριστικά, ‘’την πόρνη πιο πολύ τη νοιάζονται οι πελάτες’’. Έρχεται κοντά στη διαπίστωση ότι οι άνθρωποι χρειάζονται λίγα αλλά σημαντικά πράγματα για να ζήσουν, ένα χαμόγελο, ένα χέρι να στηριχτούν, μια καλή κουβέντα. Απλά πράγματα, καθημερινά που έχουν καταντήσει να είναι δυσεύρετα. Ο σεβασμός στο σύντροφό μας δεν είναι κάτι αυτονόητο.

Οι γυναίκες που κάνουν αυτό το επάγγελμα μπαίνουν στο περιθώριο της κοινωνίας. Το έργο έρχεται να τις απενοχοποιήσει στα μάτια μας;

Εκτιμώ βαθιά αυτές τις κυρίες. Και τις αποκαλώ κυρίες, γιατί είναι κυρίες του εαυτού τους. Ξέρετε, αυτές οι γυναίκες, εμάς τις υπόλοιπες μας έχουν απαλλάξει από πολλά προβλήματα. Έχουν το θάρρος να πουν ότι κάνουν αυτή τη δουλειά και αποτελούν ένα αναπόσπαστο κρίκο της κοινωνικής αλυσίδας. Μην ξεχνάτε ότι η βιτρινάτη κοινωνία μας δεν αντέχει να πει ευθαρσώς πόσο χρήσιμες και τίμιες είναι αυτές οι γυναίκες. Η πορνεία η οποία εξελίσσεται σε πολλά επίπεδα γύρω μας, κοινωνικά, πολιτικά είναι καλά κρυμμένη πίσω από βιτρίνες. Αυτές οι γυναίκες δηλώνουν τίμια και ειλικρινά το επάγγελμά τους, οπότε τις έχω πολύ ψηλά στην εκτίμησή μου.

Τι συνδέει τη γυναίκα στη Σονάτα με τη σύγχρονη γυναίκα;

Η γυναίκα με τα μαύρα του Γιάννη Ρίτσου όπως και η σύγχρονη γυναίκα αναζητά τον έρωτα, αναρωτιέται τι έχει αφήσει, τι έχει θυσιάσει για να αφιερωθεί στην ποίηση, ή στη φροντίδα του σπιτιού, τα παιδιά, η καθημερινότητα. Ο Ρίτσος κατορθώνει μέσα από τον πρώτο θεατρικό διάλογο της τέταρτης διάστασης καθώς είναι το πρώτο ποίημα με το οποίο τελειώνει την πολιτικοποιημένη στρατευμένη ποίηση να περάσει στους θεατρικούς μονολόγους που του δίνουν την ευκαιρία να εξομολογηθεί. Η μεγάλη ποίηση, παρόλο που είναι προσωπική έχει το χάρισμα να μας κάνει να αναγνωρίζουμε πράγματα δικά μας. Επομένως, η κάθε γυναίκα που διαβάζει το ποίημα ή το βλέπει σε μια θεατρική σκηνή, αποφασίζει η ίδια με τι θα ταυτιστεί. Σε μια προσωπική συζήτηση με την κόρη του Γιάννη Ρίτσου, μου έλεγε ότι σε μεγάλο βαθμό είναι εξομολογητικοί αυτοί οι μονόλογοι και πόσο σημαντικό να δίνει κανείς τη δική του ερμηνεία. Η γυναίκα αυτή με τα μαύρα, μέσα από το φως του Σεληνόφωτος, εκείνο το βράδυ οδηγείται στο να δει το δικό της φως μέσα της. ‘’Πρέπει νὰ δῶ λιγάκι πολιτεία, -ὄχι, ὄχι τὸ φεγγάρι‘’.

Έχετε κάνει τη σκηνοθεσία. Τι θέλατε να αποτυπωθεί στο βλέμμα των θεατών;

Καταπιάστηκα μ’ αυτό το έργο επειδή μου είναι οικείο , οπότε έκανα κάποιες αλλαγές. Ο νέος, το βουβό πρόσωπο, δεν υπάρχει πάνω στη σκηνή. Δεν θα δούμε το νέο, αλλά επειδή είναι καθαρά συμβολική η παρουσία του, τον έχω αντικαταστήσει με ένα ενδιαφέρον σκηνοθετικό εύρημα. Έχοντας βάλει πολλά αντρικά πουκάμισα πάνω σε μια καρέκλα, όπου εκεί λογικά καθόταν ο νέος. Δεν είναι ένας ο άντρας, κατά τη γνώμη μου, στον οποίο απευθύνεται αυτή η γυναίκα, είναι οι άντρες της ζωής της, οι άντρες που ήθελε να αποκτήσει και δεν μπόρεσε, οι άντρες που άφησε πίσω της για να ακολουθήσει το καθήκον, οι άντρες που την κοίταξαν. Θα ήθελα να είναι πολλοί άντρας πάνω σ’ αυτή την καρέκλα με συμβολικό τρόπο. Μια άλλη αλλαγή είναι δυο μουσικά ιντερλούδια χωρίς λόγο, τα οποία έχουν να κάνουν με το πόσο δυνατά την τραβάει ή τις τραβάει τις γυναίκες ο έρωτας. Προσπαθώ να δείξω με μουσική και κίνηση την προσπάθεια της γυναίκας να πλησιάσει αλλά και να φύγει από τον άντρα-άντρες. Όταν κάποιος κάνει ένα τέτοιο τόλμημα γιατί τόλμημα είναι να παίζεις και να σκηνοθετείς, πιστεύω ότι η σκηνοθεσία είναι σωστή ανάγνωση. Πρέπει να αφήνεις το δημιουργό να μιλάει, να είσαι ένα καλό όχημα του λόγου του δημιουργού. Τότε ίσως καταφέρεις να ξεκλειδώσεις ένα μέρος του κειμένου στη ψυχή του κάθε θεατή αλλά κα να τον αφήσεις να πετάξει και να δει μόνος του πού οδηγεί το κείμενο. Με μεγάλο σεβασμό στο λόγο του Γιάννη Ρίτσου, ένα χαμένο μας νόμπελ και αφήνοντας το λόγο του να λειτουργήσει χωρίς πολλά τερτίπια, θεώρησα ότι έπρεπε να κάνω το σώμα και τη φωνή μου όχημα ώστε να μεταδοθεί αυτό το υπέροχο κείμενο. “Γιατί ἐπιτέλους, πρέπει νὰ βγῶ ἀπ᾿ αὐτὸ τὸ τσακισμένο σπίτι”.

Το τσακισμένο μυαλό ή κατάσταση γύρω μας. Η αντίσταση και ο απεγκλωβισμός υπάρχουν στο κείμενο. Υποκριτική, λοιπόν και σκηνοθεσία είναι η σωστή ανάγνωση.

Η γυναίκα με τα μαύρα στη Σονάτα θέλει να εκφραστεί μέσα από μια εκ βαθέων εξομολόγηση, μια παρατεταμένη ικεσία για ζωή και ελπίδα, φτάνει όμως στη λύτρωση;

Επιστρέφουμε πάλι στο θέμα απόφασης του καθένα μας. Η ανάγνωση του καθένα μας ανάλογα με το βαθμό ελευθερίας ή ακόμα και αισιοδοξίας που κουβαλάει μέσα του, είναι απόλυτα προσωπική απόφαση του καθενός να θεωρήσει ότι η γυναίκα λυτρώθηκε ή όχι. Πιστεύω ακράδαντα ότι αυτή η γυναίκα παίρνει τη μεγάλη απόφαση. Απελευθερώνεται πλέον και από το νέο και αποφασίζει ότι θα βγει μόνη της. Αν με ρωτάτε σαν Κατερίνα, σας παραθέτω τη δική μου ανάγνωση, για μένα αυτή η γυναίκα απεγκλωβίζεται.

Στο ποίημα ο νέος κατηφορίζει ανακουφισμένος, σηματοδοτεί το νέο που αφήνει πίσω το παλιό και το παρελθόν;

Μην ξεχνάμε ότι αυτό το κομμάτι δεν το εντάσσει στο κύριο μέρος του ποιήματος ο Ρίτσος. Η γυναίκα παύει να μιλάει με το’’ Καληνύχτα’’. Ο Ρίτσος τοποθετεί το νέο να κατηφορίζει και να γελάει, παρενθετικά, σαν ένα είδος σκηνοθεσίας. Παίζει, μας κλείνει το μάτι και μας καλεί να αποφασίσουμε τι είναι η γυναίκα, τι αντιπροσωπεύει ο νέος. Η γυναίκα, λοιπόν είναι προσωπείο του ποιητή, ο οποίος αρνήθηκε πολλά πράγματα υπηρετώντας την ποίηση. Ήταν ταγμένος, έζησε από και μέσα από τα έργα του. Ο νέος είναι η ψυχή, ο νους, που ό,τι ηλικία κι αν έχει το σώμα μπορεί να πετάξει.

Η παράσταση θα παιχτεί και στη γαλλική γλώσσα.

Είναι αριστουργηματική η μετάφραση του Ζεράρ Πιερά, καλού φίλου του Γιάννη Ρίτσου. Έμενε χρόνια στην Ελλάδα και όντας και φίλος του Ρίτσου, κατόρθωσε να πιάσει πολύ καλά πνεύμα του ποιήματος. Το μεταφράζει στίχο- στίχο, αποφεύγοντας τις παραλλαγές δίνοντάς του μια γνησιότητα δυσεύρετη στη μετάφραση. Μια καλή μετάφραση σε μια άλλη γλώσσα, οδηγεί τον ηθοποιό πιο εύκολα. Έχει καλή πυξίδα.

info παράστασης: Περισσότερες πληροφορίες εδώ

Το έργο θα παρουσιαστεί : Παρασκευή 31 Οκτωβρίου & Κυριακή 2 Νοεμβρίου σε Ελληνική απόδοση και το Σάββατο 1 Νοεμβρίου σε Γαλλική απόδοση στο θέατρο ΦΑΡΓΚΑΝΗ .

Σκηνοθεσία , ερμηνεία : Κατερίνα Διδασκάλου . Μουσική: Μηνάς Αλεξιάδης . Κινησιολογική επιμέλεια :‘Ελσα Τζαβελάκου . Φωτισμοί : Σεμίνα Παπαλεξανδροπούλου Σκηνογραφία : Ματίνα Μέγκλα . Βοηθός Σκηνογράφου : Ματθαίος Δαμίγος. Κοστούμι : ‘Αντρια Παπαδοπούλου . 

Ώρα έναρξης : 9.00 μμ Γενική είσοδος : 10 €