Η νέα Προσφυγιά

της Βαγγελιώς Χρηστίδου

Εικόνες: Μιχάλης Μπάκας, μέλος της Φωτογραφικής Εταιρείας Μυτιλήνης και συντονιστής της Πολιτικής Κίνησης Οικολόγων Πράσινων Βορείου Αιγαίου και Μπάμπης Στυλιανίδης αντιπροέδρος της Φωτογραφικής Εταιρειας Μυτιλήνης για τις δυο φωτογραφίες των τάφων Αφγανών στη Μυτιλήνη.

Παγανή

Λέσβος, 2009: μετά από έντονες αντιδράσεις κι ένα μεγάλο «No Border Camp», κλείνει επιτέλους το Στρατόπεδο Συγκέντρωσης της Παγανής, με το Ελληνικό Κράτος ακόμη να πληρώνει πρόστιμο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, για καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τον Αύγουστο εκείνης της χρονιάς, οι αφίξεις «παράτυπα εισερχόμενων μεταναστών» – όπως χαρακτηρίζονται σήμερα πλέον οι πρόσφυγες των χωρών της Μέσης Ανατολής από την Ελληνική Αστυνομία – μόνο στο συγκεκριμένο νησί, «άγγιζαν» τους 1.042. Το φετινό Απρίλη μόνο, οι αφίξεις «εκτοξεύτηκαν» στις 5.317 τοπικά και στις 9.034 σε επίπεδο Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, τα νησιά της οποίας αποτελούν αυτή τη στιγμή τις βασικές «πρώτες στάσεις» για όσους αναζητούν όχι μόνο μια καλύτερη τύχη, αλλά και τη δυνατότητα επιβίωσης κανονικής, σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τη στιγμή που η Ελλάδα έχει τη δική της κρίση να αντιμετωπίσει, 1.500 άτομα φτάνουν καθημερινά στη Λέσβο και μόνο, ελπίζοντας ότι μέσω Αθήνας, Θεσσαλονίκης και Πάτρας, θα περάσουν με κάποιο τρόπο εκτός ελληνικών συνόρων. Όπως και τα συγκεκριμένα νησιά, έτσι και η Θεσσαλονίκη είναι ένας μόνο ενδιάμεσος σταθμός για τις χιλιάδες των προσφύγων. Για κάποιους από αυτούς, συγκεκριμένα για ορισμένο αριθμό οικογενειών που αιτούνται άσυλο, λειτουργεί εδώ κι ένα μήνα περίπου, το «Φιλοξενείο» των πρώην στάβλων Παπαφείου. Μια επίσκεψη αρκεί, για να δει κανείς τη δυναμική του συγκεκριμένου χώρου, αλλά και για αναρωτηθεί γιατί οι τοπικές Αρχές και δη ο δήμος Θεσσαλονίκης, στον οποίο υπάγεται η λειτουργία τους, δεν τον είχε αξιοποιήσει τόσα χρόνια…

Καιρό ήθελα να το κάνω αυτό το ρεπορτάζ. Αφενός λόγω των όσων μάθαινα κι από πρώτο χέρι ότι συμβαίνουν στη Λέσβο από την άνοιξη που μας πέρασε, με το νησί να κοντεύει να «βουλιάξει» από τις καθημερινές αφίξεις και τους ντόπιους να μην ξέρουν για πρώτη φορά μετά από χρόνια, πώς να αντιδράσουν. Και πριν από δύο χρόνια οι αφίξεις είχαν αυξηθεί σημαντικά, αλλά μετρώντας από Ιούλιο και μετά και φτάνοντας μέχρι και Σεπτέμβριο – Οκτώβριο. Η φετινή κατάσταση, δε συγκρίνεται με καμία άλλη χρονιά, βάσει επίσημων στοιχείων της Περιφερειακής Αστυνομικής Διεύθυνσης Βορείου Αιγαίου, από το 2007 κι έπειτα.

Αφετέρου, λόγω συχνών αντίστοιχων συναντήσεων και στη Θεσσαλονίκη, όπου η παρουσία των προσφύγων είναι επίσης έντονη, αν και λίγοι γνωρίζουν πραγματικά το πόσοι φτάνουν καθημερινά και πώς κινούνται στην πόλη. Η εικόνα που έχουμε οι περισσότεροι κάτοικοι είναι από την παρουσία τους στην πλατεία Αριστοτέλους ή στους δρόμους του Κέντρου, όπου δεν ξεπερνούν τους 100 – 150 καθημερινά. Ωστόσο, οι πραγματικοί αριθμοί, αν και δεν αγγίζουν αυτούς των νησιών, είναι κι εδώ μεγαλύτεροι.

Σύμφωνα με τη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Θεσσαλονίκης, Διεύθυνση Αλλοδαπών, ο καθημερινός αριθμός των αφίξεων προσφύγων ή μεταναστών που φτάνουν με χαρτιά παραπομπής από την αντίστοιχη Διεύθυνση Βορείου Αιγαίου, αγγίζει τα 500 με 600 άτομα ημερησίως. Χώρες καταγωγής κυρίως το Αφγανιστάν (σε ποσοστό 80%), ενώ ακολουθούν η Συρία δεδομένων των συνθηκών και διάφορες αφρικανικές χώρες και κύριες περιοχές μετάβασης ανάλογα με την καταγωγή, τα νησιά του Βορείου Αιγαίου, με μεταφορά από Τούρκους «οδηγούς» και βάρκες από τα απέναντι παράλια. Για όσους μένουν στα νησιά, είναι πέρα από γνωστό, το πώς οι τελευταίοι «διασφαλίζουν» τη διάσωση των επιβατών τους, για τη μεταφορά των οποίων χρεώνουν υπέρογκες «ταρίφες»: μια τρύπα στη βάρκα με μαχαίρι, γυναικόπαιδα στο νερό για να φανεί ως ατύχημα με την πρώτη θέα των Λιμενικών Αρχών και στη συνέχεια η επιχείρηση παύει να είναι σύλληψη, αλλά διάσωση. Συχνά, μωρά, μικρά παιδιά και όσοι δεν γνωρίζουν καλό κολύμπι, πνίγονται έτσι στα νερά του Αιγαίου, ακόμη και λίγα μέτρα από την ακτή.

Ο Έβρος, είναι πλέον δεύτερη «πηγή» αφίξεων, λόγω καλύτερης φύλαξης των συνόρων τα τελευταία χρόνια. Προορισμός όλων αυτών των μεταναστών και προσφύγων – εξαιρουμένων όσων αιτούνται άσυλο – οι χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, που αυτή τη στιγμή έχουν καλύτερη οικονομική ανάπτυξη. Συνήθως, όπως εξηγούν όλοι όσοι ασχολούνται με το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα, υπάρχουν ήδη εκεί μέλη της οικογένειας, που «τραβούν» και τα υπόλοιπα. Εξ’ άλλου, αυτό που οι περισσότεροι επιθυμούν, είναι η επανασύνδεση με τον πατέρα της οικογένειας ή με κάποιο παιδί στην εφηβεία, που βρίσκεται ήδη στην Ευρώπη. Το πιο συχνό φαινόμενο, λοιπόν, είναι να φτάνουν στην Ελλάδα ολόκληρες οικογένειες, ένα μέλος τους να συνεχίζει το παράνομο ταξίδι προς Γερμανία ή Σουηδία ως επί το πλείστον, τα υπόλοιπα μέλη να αιτούνται άσυλο και μόλις το ξεχωριστό μέλος φτάσει στον προορισμό, να ζητούν επανένωση μαζί του, βάσει των Συνθηκών 1 και 2 του Δουβλίνου. Οι σε καλύτερη οικονομική κατάσταση Σύριοι, αυτή τη στιγμή, είναι κι αυτοί που εξασφαλίζουν την επιβίωσή τους με διάφορους τρόπους. Εκατοντάδες από αυτούς, που έχουν καταφέρει να μαζέψουν οικονομικές δυνάμεις και να εγκαταλείψουν μια εμπόλεμη κατάσταση, διαμένουν για λίγες μέρες σε μικρά ξενοδοχεία της Θεσσαλονίκης, που το τελευταίο διάστημα είναι γεμάτα από Σύριους πρόσφυγες. Οι υπόλοιποι, είναι στο έλεος της κατάστασης της χώρας τους. Οι περισσότεροι πάντως από αυτούς που έρχονται χωρίς παραπομπές από τα νησιά, περνούν σίγουρα δύο με τρεις ημέρες στα κρατητήρια της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης, μέχρι να αποφασιστεί η τύχη τους.

Πρόσφυγας σε ώρα προσευχής

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ) και συγκεκριμένα την Υπηρεσία Διαχείρισης Αιτημάτων Στέγασης Αιτούντων Άσυλο και Ασυνόδευτων Ανηλίκων, μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2015 – από τον Ιανουάριο μέχρι το Μάρτιο, δηλαδή – συνολικά 907 άτομα υπέβαλλαν αιτήματα, με το 57% αυτών να είναι Αφγανοί και το 12,13 % υπήκοοι Συρίας, ποσοστό σημαντικά αυξημένο, σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Από τα αιτήματα αυτά έχει ικανοποιηθεί το 82,91%, ποσοστό υψηλότερο από αυτό που είχε επιτευχθεί στην περσινή αντίστοιχη περίοδο και συγκεκριμένα το 100% των ασυνόδευτων ανηλίκων, το 33,73% των ενηλίκων, το 97,2% των πυρηνικών οικογενειών και το 85,02 % των μονογονεϊκών οικογενειών.

Οι συνολικές αφίξεις στην πόλη της Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με την Κεντρική Διεύθυνση Ασφαλείας της πόλης, ήταν το 2014 1.682 άτομα, το 2013 2.466 και το 2010 (μέσω Έβρου), 8.244. Η σίτιση όσων κρατούνται γίνεται βάσει συμβάσεων με εταιρείες φαγητού, με ποσό που προβλέπεται για κάθε κρατούμενο. Εξάλλου, η παραμονή τους είναι ολιγοήμερη, δεν είναι σκοπός τους να εγκατασταθούν εδώ. Και πάλι σύμφωνα με την Ασφάλεια, αλλά και με άλλους ενασχολούμενους με το θέμα, στην προσπάθειά τους να περάσουν στην Ευρώπη μέσω Σκοπίων, οι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν συνήθως απάνθρωπες συνθήκες, κακομεταχείριση, κράτηση σε τρένα μεταφορών και όχι επιβατηγών για μερόνυχτα και συχνά σωματική βία. Γυρνούν στη Θεσσαλονίκη συχνά, σε χειρότερη κατάσταση.

* Προκειμένου να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις προκλήσεις που θέτει ο μεγάλος αριθμός των αφίξεων στη Λέσβο και σε άλλα νησιά του Αιγαίου, εδώ και αρκετό καιρό η Ύπατη Αρμοστεία κάνει έκκληση για επείγουσα ενίσχυση του προσωπικού και των πόρων όλων των κρατικών υπηρεσιών και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που εμπλέκονται στην υποδοχή των προσφύγων, καθώς και για ενίσχυση της στήριξης στις τοπικές κοινότητες των νησιών που δέχονται το μεγαλύτερο αριθμό αφίξεων.

** Στη Λέσβο, ακούγονται περιστατικά εκμετάλλευσης από κατοίκους του νησιού – κατά κύριο λόγο από χώρες της Ευρώπης – των προσφύγων που καταφτάνουν με κάποια οικονομική άνεση από τη Συρία, προκειμένου για τη μεταφορά τους από το βόρειο τμήμα του νησιού, που είναι και το πιο συνηθισμένο αποβίβασης, στην πόλη της Μυτιλήνης. Αυτή τη στιγμή παραμένουν στη Λέσβο περίπου 2.200 – 2.500 άτομα,. Το κέντρο ταυτοποίησης στην περιοχή της Μόριας στεγάζει προς το παρόν πάνω από 1.000 άτομα, αριθμός που ξεπερνά κατά πολύ την επίσημη χωρητικότητά του. Επιπλέον, κοντινή περιοχή χρησιμοποιείται συμπληρωματικά ως προσωρινός χώρος στέγασης για περίπου 1.000 ακόμα πρόσφυγες. Η παρουσία της Ύπατης Αρμοστείας, είναι μόνιμη και καθημερινή, εδώ και χρόνια. Εκκλήσεις του τοπικού δήμου στους αρμοδίους της Κυβέρνησης για αποσυμφόρηση της κατάστασης, δε φαίνεται να έχουν πιάσει ακόμη τόπο…

Εκ μέρους της γράφουσας: Πολλές ευχαριστίες στους Μπάμπη Στυλιανίδη και Μιχάλη Μπάκα, για την παραχώρηση των φωτογραφιών