Μια μέρα στη Ροτόντα

Σάββατο, 4 Φεβρουαρίου 2012, μετά από μια πραγματικά παγωμένη εβδομάδα, ο καιρός καλοσυνεύει, ίσως για να υποδεχτεί την εκδήλωση της Ένωσης για τα δικαιώματα των πεζών στην περιοχή της Ροτόντας – μνημείου της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρομονιάς.

Ο περιβάλλων χώρος του μνημείου που μετράει δεκαεφτά αιώνες ζωής, ανάσα στην πυκνοκατοικημένη περιοχή και πόλος έλξης τουριστών – θεωρητικά και μόνο – μιας και είναι γεμάτος από μηχανάκια που διέρχονται, από αυτοκίνητα που κάνουν μανούβρες, παρκάρουν ή ξεπαρκάρουν ή αναπαύονται παρκαρισμένα. Για την Κωνσταντίνου Μελενίκου, έναν ακόμη ένα κατ’ όνομα πεζόδρομο που συντροφεύει τα τείχη της πόλης από την Εγνατία, ισχύει η ίδια περιγραφή. Τα αποτρεπτικά κολονάκια αποκεφαλισμένα, τα πλακάκια σπασμένα κάτω απ’ το βάρος των αυτοκινήτων. Η νότια πλευρά της Ροτόντας, εκείνη που ενώνει την αρχαία κεντρική της είσοδο, μέσω της θαμμένης κάτω απ’ το γρασίδι πομπικής οδού, με την Αψίδα του Γαλερίου, εξίσου φιλοξενεί αυτοκίνητα αλλά και δύο σειρές τραπεζοκαθίσματα, ομπρέλες, τέντες και μανιτάρια στον υποτιθέμενο πεζόδρομο της Δημητρίου Γούναρη. Η Φιλίππου – η τωρινή είσοδος προς το μουσείο – σε εικοσιτετράωρη βάση διπλοπαρκαρισμένη. Τραπεζοκαθίσματα, προεκτάσεις κάθε είδους καταστημάτων που προσπαθούν να προσελκύσουν πελατεία και τέλος το παραεμπόριο, πρόβλημα ακανθώδες, αγκαλιάζουν την πλατεία.

Οι πεζοί; Τα παιδιά; Τα καροτσάκια με τη νέα γενιά με την πιπίλα; Οι προχωρημένης ηλικίας; Οι άνθρωποι με κινητικές ανάγκες; Ο ξένος επισκέπτης του μνημείου τραβάει φωτογραφίες, καταχωρεί στη μνήμη του και διαδίδει στην πατρίδα του.

Πλησιάζει δώδεκα, ώρα έναρξης της εκδήλωσης της Ένωσης για τα δικαιώματα των πεζών. Η ψησταριά με τις νοστιμιές και δίπλα το κρασί στήνεται, τα πανό στερεώνονται, τα πλακάτ διαμαρτυρίας υψώνονται, ο κόσμος αρχίζει να μαζεύεται. Ένας μεσήλικας οδηγός προσπαθεί να μπει στο χώρο της εκδήλωσης και να παρκάρει. Οι οργανωτές του εξηγούν. Αμετάπιστος, τους ζητάει αν έχουν άδεια της δημοτικής αστυνομίας για την εκδήλωση, σχεδόν δια της βίας προσπαθεί να περάσει, κάποιοι στέκονται ακίνητοι μπροστά στο αυτοκίνητό του, ένας άστεγος παίρνει ένα πλακάτ, σκύβει πάνω στο καπό και το ακουμπά στο παρμπρίζ: «Δεν θα περάσεις!», φωνάζει. Το τζιπ του παπά πάνω στον πεζόδρομο, στην πλευρά της Κίτρους Νικολάου όπου και το συσσίτιο, εισπράττει πορτοκαλιά αυτοκόλλητα με το “είμαι γάιδαρος, παρκάρω όπου γουστάρω”.

Πέντε έξι νέοι, ίσως μέλη μιας ομάδας αντιεξουσιαστών ή προστασίας των δικαιωμάτων των μεταναστών, εμφανίζονται με βήμα ταχύ από τη βόρεια πλευρά της Ροτόντας, βλέμματα και πρόσωπα αγριεμένα, επιτίθενται φραστικά στους παρευρισκόμενους, απειλούν ότι θα γίνει κόλαση αν δεν σταματήσει η εκδήλωση (άραγε είναι εκείνοι που ξυλοφόρτωσαν τα πρεζόνια που μετακόμισαν στη Ροτόντα απ’ την πλατεία Ναβαρίνου για να φιλοτεχνήσουν το πρόσωπο του καλού στους κατοίκους;), χλευάζουν το είδος της μουσικής που έχει αρχίσει να παίζει η ομάδα κρουστών Κρουστόφωνο και αποχωρούν. «Τους ξέρω, αυτοί είναι πιο ρατσιστές απ’ τους ρατσιστές», λέει ένας άστεγος.

Κάποιοι παρευρισκόμενοι αρχίζουν να χορεύουν. Οι κάτοικοι παρακολουθούν από τα μπαλκόνια. Επιφυλακτικοί; Καχύποπτοι; Φοβισμένοι; Απογοητευμένοι; Αδιάφοροι; Υπεραπασχολημένοι; Μέρος των προβλημάτων κι αυτοί οι ίδιοι; Ο νόμος της αδράνειας; Της ήσσονος προσπάθειας; Άλλα ερωτηματικά άξια μελέτης από τους κοινωνιολόγους; Ο καθένας έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να φωτίσει το θέμα από όποια γωνία θέλει ή μπορεί.

Τα έντυπα μοιράζονται, τα γνωστά πορτοκαλιά αυτοκόλλητα βρίσκουν τη θέση τους στα παρμπρίζ, οι συζητήσεις ανάβουν. Περισσότεροι άστεγοι πλησιάζουν, κουβεντιάζουν τα δικά τους προβλήματα με τους παρευρισκόμενους, κερνιούνται φαγητό και κρασί και τσιγάρα, χορεύουν. Δημοσιογράφοι, δημοτικοί και κοινοτικοί σύμβουλοι βλέπουν με τα μάτια τους την κατάσταση, ζητούν περισσότερες λεπτομέρειες, προτείνουν λύσεις, ακούν τα παράπονα και καινούργιες προτάσεις. Οι ξυλοπόδαροι γάιδαροι μοιράζουν πορτοκαλιά αυτοκόλλητα στον κόσμο, η μπάντα χάλκινων πνευστών Μακεδονική Φανφάρα παίρνει μπρος, η πορεία στη Μελενίκου, Εγνατία, Καμάρα, Δημητρίου Γούναρη και ξανά πίσω ξεκινάει αισιόδοξη.

Η φλογίτσα χαράς έσβησε. Η αστυνομία που αυτό ακριβώς το συγκεκριμένο τρίωρο βρήκε την ευκαιρία να κάνει την εμφάνισή της και να κόψει μερικές κλήσεις, αποχωρεί. Οι δυο υπάλληλοι του Δήμου αφού ψάρεψαν τα αποφάγια του πρωινού συσσιτίου απ’ το τσουρομαδημένο γρασίδι φεύγουν. Οι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής, άνθρωποι που γέρασαν ή που γερνούν εκεί, νέοι γονείς που επιστρέφουν στην παλιά τους γειτονιά μετά το θάνατο του παππού ή της γιαγιάς, φοιτητές και φοιτήτριες περαστικοί για μια τετραετία ή πενταετία, μετανάστες στοιβαγμένοι μαζί με την πραμάτειες τους στα διαμερίσματα των κουρασμένων πολυκατοικιών, ενοικιαστές ή ιδιοκτήτες που φεύγουν γιατί δεν αντέχουν άλλο, μένουν ξανά μόνοι, περιμένοντας την επίσκεψη του διαρρήκτη που έκανε το ντεπούτο του στη γειτονιά προ μηνός. Μια ωρίτσα αργότερα, η περιοχή επιστρέφει στα πατροπαράδοτα. Σαν να μη συνέβη τίποτε.

«Ο πεζός έχει δικαίωμα να ζει σε αστικά κέντρα και χωριά, οργανωμένα για την εξυπηρέτηση του ανθρώπου και όχι του αυτοκινήτου, βάσει του άρθρου 1 του Ευρωπαϊκού Χάρτη δικαιωμάτων του πεζού», τονίζει ο εκπρόσωπος της ένωσης Γρηγόρης Μαυράκης. Αυτονόητο; Μάλλον το απλό είναι πολύ πιο δύσκολο από το πολύπλοκο.

* Η Άννα Χατζημανώλη είναι φιλόλογος και από το 1977 ασχολείται επαγγελματικά με την επιμέλεια εκδόσεων και από το 1984 με τη συγγραφή και την έκδοση παιδικών βιβλίων για την προσχολική και την πρωτοσχολική ηλικία.