Μπαίνοντας στην πόλη απ’ τα δυτικά. Πρώην Στρατόπεδα.

του Γιώργου Καρκαλέτση

Για την περίπτωση του δημόσιου χώρου της δυτικής Θεσσαλονίκης πολύ μελάνι έχει χυθεί και πολλές μελέτες έχουν παρουσιαστεί. Κάποιες απ’ αυτές αντιμετωπίζουν τους ελεύθερους και αδόμητους χώρους μεμονωμένα, άλλες πάλι σε μια πιο συνολική λογική. Ας επικεντρωθούμε στην περιοχή περιμετρικά των τριών δυτικών εισόδων της Θεσσαλονίκης, των οδών Λαγκαδά, Μοναστηρίου και 26ης Οκτωβρίου και ας εξετάσουμε τις προοπτικές ανάπτυξής της.

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Ο τρόπος με τον οποίο αναπτύχθηκε και οργάνωσε τις δραστηριότητες της η Θεσσαλονίκη έχει οδηγήσει στην εξής σημερινή πραγματικότητα. Σε ασφυξία το κέντρο της πόλης με λίγες δυνατότητες παρέμβασης, σε «μοντέλο ανάπτυξης» προς αποφυγήν και τέλος έχει καταστήσει επιτακτική την ορθολογική και ισόρροπη ανάπτυξη των ελεύθερων και αδόμητων χώρων που υπάρχουν περιφερειακά του κέντρου.

Στη Δυτική Θεσσαλονίκη το μόνο σίγουρο είναι πως οι διάφορες μελέτες ανάπτυξης των αδόμητων χώρων δεν προωθήθηκαν και δεν δρομολογήθηκαν σε θεωρητικά «εύρωστες» περιόδους, κάτι το οποίο καθιστά, στην καλύτερη περίπτωση, δύσκολη την όποια προσπάθεια στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον. Εξαιρέσεις αποτελούν η διαπλάτυνση της οδού Λαγκαδά απ’ το ύψος του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά και δυτικότερα, καθώς και η αναστήλωση της Μονής Λαζαριστών, που την μεταμόρφωσε σε πολιτιστικό κέντρο της δυτικής Θεσσαλονίκης. Υπάρχουν, όμως, πολύ περισσότερα που πρέπει να δρομολογηθούν προς μελέτη και υλοποίηση.

Η διαπλάτυνση της οδού Λαγκαδά αποτέλεσε ένα έργο που έδωσε κυκλοφοριακή ανάσα στην δυτική Θεσσαλονίκη και ευρύτερα σε όλη την πόλη. Αξίζει να αναφερθεί ότι προβλέπεται διαπλάτυνσή της έως την οδό Αγίων Πάντων βάσει του προγράμματος «Θεσσαλονίκη 2012» που παρουσίασε τον Σεπτέμβρη του 2010 η τότε υπουργός Περιβάλλοντος, Τίνα Μπιρμπίλη. Η κυκλοφοριακή αποσυμφόρηση αποτελεί ένα αντικειμενικό γεγονός, εξίσου αντικειμενικό όμως είναι και το ότι ο συγκεκριμένος δρόμος είναι μια ασφάλτινη τάφρος που διακόπτει τον δυτικό αστικό ιστό. Είναι ευτύχημα λοιπόν για την δυτική Θεσσαλονίκη η ύπαρξη των δύο πρώην στρατοπέδων, Παύλου Μελά και Καρατάσιου, σε απόσταση αναπνοής. Να σημειωθεί πως τα στρατόπεδα αυτά είναι μόλις δύο απ’ τα πέντε σε σύνολο για τα οποία οι κάτοικοι και οι δημοτικές αρχές δίνουν μάχη ώστε να τους αποδοθούν.

Πρώην Στρατόπεδα

Το στρατόπεδο Παύλου Μελά βρίσκεται στον ομώνυμο από το 2010 δήμο και καλύπτει έκταση 340 στρεμμάτων, ανήκει στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας και έπαψε να χρησιμοποιείται ως στρατόπεδο απ’ το 2002. Η διαμάχη του υπουργείου με την τοπική κοινωνία κρατάει πολλά χρόνια. Η τοπική κοινωνία διεκδικεί εξ ολοκλήρου τον χώρο για την δημιουργία μητροπολιτικού πάρκου, ενώ το υπουργείο διαρκώς προωθεί προτάσεις που σκοπό έχουν να μη παραιτηθεί πλήρως απ’ τα δικαιώματα του στον χώρο. Πάγια θέση του υπουργείου είναι η ανέγερση στρατιωτικών κατοικιών, βέβαια ο συντελεστής δόμησης βαίνει μειούμενος όσο περνούν τα χρόνια και χάνει διαπραγματευτικό έδαφος. Το τελευταίο διάστημα η κόντρα των δυο πλευρών έχει οξυνθεί. Ομάδες πολιτών, απογοητευμένες απ’ την πολυετή καθυστέρηση της απόδοσης του στρατοπέδου, αποφασίζουν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και πραγματοποιούν δράσεις και εκδηλώσεις στου Παύλου Μελά. Το καλοκαίρι του 2012 η δημοτική αρχή προέβη σε «απόβαση» στον διεκδικούμενο χώρο στήνοντας μόνιμα πια εξέδρες για θεατρικές παραστάσεις και εγκαταλείποντας τις περιστασιακού χαρακτήρα εκδηλώσεις του παρελθόντος. Η κωλυσιεργία έχει ως αποτέλεσμα διατηρητέα κτίσματα ιδιαίτερης ομορφιάς να παρουσιάζουν εικόνα εγκατάλειψης και να διατρέχουν τεράστιους κινδύνους, έχουν απειληθεί αρκετές φορές μάλιστα από πυρκαγιές που έχουν ξεσπάσει στον χώρο. Η παραχώρηση του δημιουργεί νέες συνθήκες για όλα τα στρατόπεδα της περιοχής. 

Παρόμοια κατάσταση επικρατεί και στο γειτονικό στρατόπεδο Καρατάσιου. Το στρατόπεδο Καρατάσιου βρίσκεται επίσης στον δήμο Παύλου Μελά και είναι έκτασης 689 στρεμμάτων. Αυτό που το διαφοροποιεί είναι το γεγονός ότι δεν ανήκει στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας αλλά στο υπουργείο Οικονομικών, το οποίο είχε παραχωρήσει την χρήση του χώρου για τις ανάγκες εγκατάστασης στρατευμάτων. Παρά το γεγονός ότι το 2002 αποχώρησαν τα στρατεύματα και το 2006 αποδόθηκαν στην τοπική κοινωνία 120,4 στρέμματα στα οποία έγιναν παρεμβάσεις, το υπουργείο Εθνικής Άμυνας δεν παραιτείται της διεκδίκησης της κυριότητας της έκτασης. Οι κάτοικοι της περιοχής δραστηριοποιούνται έντονα προς την κατεύθυνση της απόδοσης του χώρου στις δυτικές συνοικίες της πόλης για δημιουργία μητροπολιτικού πάρκου. Έχουν δημιουργήσει Πολιτιστικό Σύλλογο και πραγματοποιούν ενημερωτικές καμπάνιες, παρεμβάσεις και δενδροφυτεύσεις. Με την υποστήριξη του Πολιτιστικού Συλλόγου η ομάδα Περιαστικών Καλλιεργητών, άρχισε να καλλιεργεί λαχανικά, εποχιακά φρούτα, λουλούδια και βότανα σε εκτάσεις του στρατοπέδου. Η Περ.Κα, όπως εν συντομία ονομάζεται πλέον, ιδρύθηκε στις αρχές του 2011 με σκοπό τη μη κερδοσκοπική καλλιέργεια. Μέσα σε δύο χρόνια από την πρώτη εγκατάσταση δημιουργήθηκαν πέντε ομάδες Περ.Κα, που με την καθημερινή παρουσία των μελών τους στο στρατόπεδο  συνέβαλαν στο να ζωντανέψει περισσότερο ο χώρος αλλά και στο να μειωθούν τα κρούσματα λεηλασίας των κτηρίων και κοπής δέντρων.

Η απόδοση των στρατοπέδων αυτών στους νόμιμους δικαιούχους τους, δηλαδή τους κατοίκους της δυτικής Θεσσαλονίκης είναι επιτακτική ανάγκη. Βρίσκονται σε νευραλγικό σημείο της πόλης και σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους και δίνουν την δυνατότητα περιβαλλοντικής αποσυμφόρησης της ευρύτερης περιοχής στην οποία υπάρχουν η έξοδος της Λαγκαδά, ο περιφερειακός και εδρεύουν βιομηχανικές δραστηριότητες. Με την εφαρμογή των μελετών που έχει διαθέσιμες η δημοτική αρχή Παύλου Μελά, αναβαθμίζεται η ποιότητα ζωής της περιοχής, διπλασιάζεται ο χώρος πρασίνου ανά κάτοικο και δημιουργείται μια μεγάλη «πολιτιστική διαδρομή» από τον περιφερειακό μέχρι την Μονή Λαζαριστών. Τέλος, δίνεται Μητροπολιτική διάσταση στη δυτική Θεσσαλονίκη που σε συνδυασμό με δρομολογημένες παρεμβάσεις στην οδό Λαγκαδά, ποδηλατόδρομους κλπ, την θέτουν υποψήφια για αγαπημένο προορισμό των Θεσσαλονικέων στον ελεύθερο χρόνο τους.

Ανάλογη κατάσταση και στα στρατόπεδα “Μέγας Αλέξανδρος” και “Παπακυριαζή” στους Αμπελόκηπους και τον Εύοσμο. Ένα χρόνο τώρα, το στρατόπεδο “Μέγας Αλέξανδρος” παραχωρήθηκε στο Τ.Α.Ι.Π.Ε.Δ. μαζί με ό,τι υπάρχει μέσα στο χώρο (σχολεία, γήπεδα, εκκλησία αλλά και η οδός Δενδροποτάμου…), και εδώ κι ένα μήνα αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του η διαφήμισή του προς πώληση: 451 στρ. που περιλαμβάνουν στρατιωτικές εγκαταστάσεις και προτεινόμενες χρήσεις του χώρου εμπορικό κέντρο, κτίρια γραφείων, διαμερίσματα και αθλητικές εγκαταστάσεις. Οι Δήμοι Αμπελοκήπων – Μενεμένης και Κορδελιού – Ευόσμου προσφεύγουν στο Συμβούλιο της Επικρατείας με σκοπό να ακυρωθεί η μεταφορά των πρώην στρατοπέδων «Μέγας Αλέξανδρος» και «Παπακυριαζή» στο ΤΑΙΠΕΔ.

*Οι φωτογραφίες είναι του Θόδωρου Καρανίκα