O Γολγοθάς διορισμού των δασκάλων

Οι διορισμοί των δασκάλων στην Ελλάδα αποτελούν έναν Γολγοθά για όσους θέλουν να αποκτήσουν μόνιμη δουλειά. Είναι πολλοί εκείνοι που άφησαν πίσω την οικογένεια τους, δυσκολεύτηκαν να μετακομίσουν σε άλλη πόλη λόγω οικονομικών και κάθε χρόνια τέτοια εποχή περιμένουν τα αποτελέσματα.

Οι δάσκαλοι στην Ελλάδα διορίζονται μέσω διαδικασιών που οργανώνει το Υπουργείο Παιδείας. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος είναι μέσω των διαγωνισμών του ΑΣΕΠ, όπου οι υποψήφιοι υποβάλλουν αίτηση εντάσσονται σε πίνακες διοριστέων. Οι θέσεις δασκάλων προκηρύσσονται από το Υπουργείο Παιδείας και περιλαμβάνουν τόσο μόνιμες όσο και προσωρινές θέσεις.

Για τους μόνιμους διορισμούς, οι υποψήφιοι κατατάσσονται σε πίνακες βάσει μοριοδότησης, που λαμβάνει υπόψη τίτλους σπουδών, προϋπηρεσία και κοινωνικά κριτήρια. Οι επιτυχόντες επιλέγονται από αυτούς τους πίνακες ανάλογα με τις ανάγκες σε εκπαιδευτικό προσωπικό.

Εάν οι ανάγκες δεν καλύπτονται από τους μόνιμους δασκάλους, το Υπουργείο προβαίνει σε προσλήψεις αναπληρωτών, που προσλαμβάνονται για να καλύψουν προσωρινές ανάγκες, όπως άδειες ή κενά κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους. Η επιλογή τους γίνεται βάσει προϋπηρεσίας, προσόντων και κοινωνικών κριτηρίων.

Οι διορισθέντες υποχρεούνται να παρακολουθήσουν επιμορφωτικά σεμινάρια και να υπηρετήσουν σε συγκεκριμένες περιοχές, ειδικά αν διοριστούν σε απομακρυσμένες περιοχές, πριν μπορέσουν να ζητήσουν μετάθεση.

Ο Στέφανος Αλεξιάδης, συγγραφέας και φιλόλογος, αναφέρει πως η λέξη «διορισμός» έχει παρερμηνευτεί τον τελευταίο καιρό στη χώρα μας:  “Άλλοι αναφέρονται σε αυτόν εννοώντας τη μονιμότητα και άλλοι την πρόσληψη σε δημόσιο σχολείο για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Αν το καλοσκεφτούμε, στέκουν και τα δύο, αφού κάποιος μας αναθέτει ένα συγκεκριμένο πόστο στο ελληνικό σχολείο. Όποια σημασία κι αν λάβουμε υπ’ όψιν, ένας διορισμός είναι δύσκολος, αν και τα τελευταία χρόνια γίνονται αρκετές προσπάθειες. Προκειμένου να δουλέψει κάποιος ως εκπαιδευτικός, ειδικά στην ειδικότητα των φιλολόγων που βρίσκομαι κι εγώ, πρέπει να μαζέψει προσόντα που καμία άλλη ειδικότητα δεν απαιτεί. Αυτό συμβαίνει λόγω των αμέτρητων φιλολογικών σχολών (φιλολογίας, ιστορίας-αρχαιολογίας, φιλοσοφίας-παιδαγωγικής κτλ) που βγάζουν κάθε χρόνο αρκετές εκατοντάδες αποφοίτους, οι οποίοι πρέπει με κάποιον τρόπο να απορροφηθούν. Οι θέσεις στα σχολεία είναι πολύ λιγότερες από ό,τι οι φιλόλογοι που ολοκληρώνουν τις σπουδές τους ετησίως, με απόρροια η ανεργία σε αυτόν τον κλάδο να βρίσκεται στα ύψη. 

Τώρα, εν έτει 2024, ένας φιλόλογος με πτυχίο, μεταπτυχιακό, πτυχίο πληροφορικής, ξένη γλώσσα επιπέδου Γ2 και σεμινάριο, δεν μπορεί να εργαστεί ως αναπληρωτής, όχι στην πόλη του, αλλά ούτε καν στο πιο απομακρυσμένο σημείο της χώρας. Αυτός είναι και ο λόγος που όλοι κάνουν δεύτερα πτυχία και μεταπτυχιακά. Στους υπόλοιπους κλάδους τα πράγματα είναι λίγο πιο εύκολα -σε καμία περίπτωση ιδανικά- αλλά σίγουρα πιο εύκολα, αν έχει τα προαναφερθέντα προσόντα. “

H Kατερίνα είναι 34 ετών και μόνιμα διορισμένη: ” Το να διοριστείς στον τόπο σου δεν είναι απλά δύσκολο, αλλά άπιαστο όνειρο. Και μιλάω φυσικά για μόνιμο διορισμό, όχι για το αν είσαι αναπληρωτής οπότε εάν είσαι ψηλά στους πίνακες μπορείς να μπεις από την αρχή της σχολικής χρονιάς σε τάξη σε σχολείο αν όχι της περιοχής σου, μέσα στο νομό που ζεις. Από εκεί και πέρα μαθαίνεις να ζεις με τις αποσπάσεις, μέχρι να πάρεις την πολυπόθητη μετάθεση, χωρίς βέβαια και αυτό να σημαίνει ότι θα γυρίσεις 100% στον τόπο σου, απλώς θα είσαι λίγο πιο κοντά.” Όπως εξηγεί ο κ. Αλεξιάδης, στις περισσότερες μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, τα ενοίκια είναι αυξημένα, αποτέλεσμα αυτού να μην μπορεί ένας εκπαιδευτικός να επιβιώσει εύκολα: “Αν αυτή η πόλη είναι η Αθήνα, όπου τα ενοίκια για ένα επιπλωμένο σπίτι 30 τ.μ. ξεπερνούν τα 600 ευρώ, τότε δεν είναι σε καμία περίπτωση βιώσιμο. Οι μισθοί των αναπληρωτών εκπαιδευτικών κυμαίνονται στα 900 ευρώ ενώ των μόνιμων στα πρώτα χρόνια στα 800 κατά προσέγγιση. Δεν ξέρω πραγματικά πώς μπορεί να αντεπεξέλθει ένας άνθρωπος μόνος του στα καθημερινά έξοδα, όταν τα ¾ του μισθού αφορούν το ενοίκιό του.”

Από την πλευρά της και η Κατερίνα τονίζει πως δύσκολα, οι διορισμένοι δάσκαλοι τα βγάζουν πέρα: Νομίζουν όλοι ότι οι μισθοί που παίρνουν οι δάσκαλοι είναι υψηλοί, αλλά δεν ισχύει αυτό. “Ένας νεοδιόριστος εκπαιδευτικός με μηδενική προϋπηρεσία θα πάρει κάπου στα 770 ευρώ το μήνα την πρώτη χρονιά. Και με αυτά θα πρέπει να πληρώσεις όλες τις υποχρεώσεις του μήνα, συν αν είσαι από άλλη πόλη τις μετακινήσεις που θα κάνεις για να γυρνάς στο σπίτι σου.” O κ. Αλεξιάδης, διευκρινίζει πως μέχρι πρότινος δε γίνονταν μόνιμοι διορισμοί παρά μόνο προσλήψεις αναπληρωτών: “Ωστόσο η διαδικασία είναι σχεδόν ίδια. Ο ενδιαφερόμενος δημιουργεί λογαριασμό στον ΟΠΣΥΔ, καταθέτει όλα τα προσόντα που έχει προκειμένου να πάρει την αντίστοιχη μοριοδότηση και όταν φτάσει η ώρα (το καλοκαίρι) δηλώνει τις περιοχές στις οποίες θέλει να προσληφθεί. Το πιο συχνό φαινόμενο είναι η πλειονότητα των ανθρώπων που δεν έχουν κάνει οικογένεια, να δηλώνουν ολόκληρη τη χώρα με την ελπίδα να τους προσλάβουν κάπου για να γίνει έστω η αρχή. Αυτό βέβαια έχει οδηγήσει όλους τους εκπαιδευτικούς σε ένα ατέρμονο κυνήγι πτυχίων, μήπως και φτάσουν πιο κοντά στο αυτονόητο: να δουλέψουν.”

H Κατερίνα, προσθέτει: “Εάν είσαι αναπληρωτής ξέρεις ότι η μοίρα σου είναι αυτή. Δεν ξέρεις πού μπορεί η κάθε χρονιά να σε βρει. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για όταν διορίζεσαι μόνιμα. Γιατί εσύ επιλέγεις τις περιοχές, τις βάζεις σε μία σειρά, αλλά από εκεί και πέρα ανάλογα με τη θέση σου στον πίνακα, τη διαθεσιμότητα ανά νομό, δεν ξέρεις πού θα καταλήξεις. Το έζησα στο πετσί μου τα δύο τελευταία χρόνια που διορίστηκα Πειραιά και έπρεπε να αφήσω πίσω το παιδί μου και το σύζυγό μου που έμειναν Θεσσαλονίκη και εγώ πηγαινοερχόμουν κάθε Σαββατοκύριακο.”

Όσον αφορά τα νησιά, ο κ. Αλεξιάδης, εξηγεί πως υπάρχει φόβος, διότι, δεν υπάρχει μέριμνα για τους εκπαιδευτικούς: “Προσωπικά όταν έρθει αυτή η ώρα, θα δηλώσω ολόκληρη τη χώρα. Είμαι σε μια ηλικία που νομίζω πως η υπομονή μου έχει μειωθεί όσον αφορά την αναμονή. Παρατηρείται συχνά, από τα μέσα του Μαΐου και εξής, οι εκμισθωτές των σπιτιών να διώχνουν -ναι, έτσι ακριβώς όπως το λέω- να διώχνουν τους εκπαιδευτικούς για να νοικιάσουν τα σπίτια σε τουρίστες, από τους οποίους φυσικά θα βγάλουν υπέρογκα ποσά. Σε αυτό το σημείο ο εκπαιδευτικός πέραν της γενικότερης ανασφάλειας που έχει για το αν θα δουλέψει κάθε χρόνο, για το αν θα βρει σπίτι κάθε χρόνο, έρχεται να προστεθεί και το άγχος για το αν θα μπορέσει να κρατήσει το σπίτι του μέχρι το τέλος της σχολικής χρονιάς ή θα αναγκαστεί να τη βγάλει στις ξαπλώστρες της παραλίας.”

Η Κατερίνα απέφυγε τα νησιά: “Το σκέφτηκα σοβαρά όταν πριν από χρόνια με κάλεσαν να παρουσιαστώ ως αναπληρώτρια στο νομό Ρεθύμνου, αλλά ήταν λίγους μήνες πριν το τέλος της σχολικής χρονιάς. Πώς να τα παρατήσεις όλα εδώ πέρα ξαφνικά όταν έχεις ήδη στρωμένες δουλειές για να πας σε ένα μέρος στην άλλη άκρη της Ελλάδας για 2-3 μήνες μόνο και να μην γνωρίζεις από Σεπτέμβριο αν, πότε και πού θα σε καλέσουν ξανά.”

 Αν μπούμε στη διαδικασία της σύγκρισης με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ελλάδα μαζί με τη Ρουμανία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και τη Σλοβακία μισθολογικά βρίσκεται στις κατώτερες θέσεις. αναφέρει ο κ. Αλεξιάδης: “Υπάρχουν βέβαια περιοχές στις οποίες οι δήμοι κάνουν σημαντική δουλειά βοηθώντας τους εκπαιδευτικούς αλλά το γενικότερο φαινόμενο είναι η αδιαφορία. Βέβαια αυτό είναι ένα γεγονός που δεν έχει πολιτικό χρώμα, καθώς πάντα η παιδεία αποτελούσε τον τελευταίο τροχό της αμάξης. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να δώσουν προτεραιότητα στο ελληνικό σχολείο, το οποίο ουκ ολίγα προβλήματα έχει. Μιλάμε συχνά για σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα, νέες μεθόδους διδασκαλίας, ολοκαίνουργιους διαδραστικούς πίνακες στους τοίχους των τάξεων αλλά όλα αυτά δεν μπορούν να λειτουργήσουν αν ο εκπαιδευτικός έχει έρθει στην τάξη κουρασμένος, επειδή ούτε την προηγούμενη μέρα κατάφερε να βρει σπίτι. Το κράτος οφείλει να στέκεται δίπλα στους εκπαιδευτικούς, στηρίζοντάς τους με υψηλότερους μισθούς ή επαγγελματικές ευκολίες που θα τους επιτρέψουν να έχουν ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο.”

Kατά την γνώμη του κ. Αλεξιάδη, ο διορισμός των δασκάλων, είναι για ένα ζήτημα πολυπαραγοντικό: “Ένα κράτος που σέβεται τους πολίτες του οφείλει να το δείχνει εμπράκτως και εν προκειμένω αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την αύξηση των προσλήψεων, την εύρεση περισσότερων κονδυλίων, τη σταθεροποίηση των θέσεων εργασίας και σαφώς τη βελτίωση των αποδοχών.”

 Κλείνοντας η Κατερίνα αναφέρει πως δεν υπάρχει καμία ουσιαστική μέριμνα, πέρα από κάποιες άτυπες εκπτώσεις σε ΚΤΕΛ ή καράβια, ενώ επίσης προσθέτει πως δεν μπορούν να διοριστούν όλοι με τη μία δίπλα στο σπίτι τους:  “Αν γινόταν αυτό, Αθήνα και Θεσσαλονίκη θα είχαν υπεράριθμους εκπαιδευτικούς και τα νησιά θα είχαν κλείσει τα σχολεία τους. Δεν ξέρω πραγματικά τι μπορεί να αλλάξει αλλά και σε τι ορίζοντα μπορούν να γίνουν αυτές οι αλλαγές. Σε κάθε περίπτωση πάντως πρέπει να γίνουν οι όποιες αλλαγές πάντα σε σε συνεννόηση μεταξύ της εκάστοτε ηγεσίας και των δασκάλων/εκπαιδευτικών και όχι να παίρνονται αποφάσεις για αυτούς αλλά χωρίς αυτούς.”