Oδοιπορικό στο εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο της ΑΕΒΑΛ

Εάν κάποιος επισκεφθεί την πόλη της Πτολεμαΐδας θα παρατηρήσει την έντονη βιομηχανική δραστηριότητα που επικρατεί στα πέριξ της πόλης.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι στο υπέδαφος της επαρχίας της Εορδαίας, της οποίας η Πτολεμαΐδα είναι πρωτεύουσα, συγκεντρώνεται το 60% των εκμεταλλεύσιμων λιγνιτικών κοιτασμάτων της Ελλάδας και παράγεται το 70% της συνολικής ενέργειας της χώρας, δικαίως η πόλη χαρακτηρίζεται η «ενεργειακή πρωτεύουσα» της Ελλάδας, με ό,τι κι αν συνεπάγεται αυτό.

Σε απόσταση περίπου δυο χιλιομέτρων από την Πτολεμαΐδα υπάρχουν οι εγκαταλελειμμένες εδώ και 27 χρόνια εγκαταστάσεις τις Ανώνυμης Εταιρείας Βιομηχανίας Αζωτούχων Λιπασμάτων η αλλιώς ΑΕΒΑΛ.

Το βιομηχανικό συγκρότημα κατασκευάστηκε με δαπάνες του ελληνικού Δημοσίου και η ανέγερση του τελείωσε τον Νοέμβριο του 1963, οπότε άρχισε η δοκιμαστική λειτουργία που κράτησε μέχρι την 30/4/1965.

Σκοπός της ίδρυσης της ΑΕΒΑΛ στην Πτολεμαΐδα ήταν η αξιοποίηση του τοπικού παραγόμενου λιγνίτη με την εξαέρωση του οποίου παραγόταν αμμωνία, η οποία αποτελεί την κυριότερη ενδιάμεση πρώτη ύλη της λιπασματοβιομηχανίας λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς της σε άζωτο (82%).

Από το 1964 μέχρι και τα μέσα του 1995 τα προϊόντα της ΑΕΒΑΛ ήταν αζωτούχα λιπάσματα (νιτρικά) τα οποία παράγονταν εξ ολοκλήρου από αμμωνία. Μετά από σωρεία προβλημάτων τα οποία διογκώνονταν με την πάροδο του χρόνου (χρέη προς τη ΔΕΗ, ανταγωνισμός από εγχώριες αλλά και ξένες λιπασματοβιομηχανίες, υψηλό κόστος παραγωγής, απαρχαιωμένο τμήμα παραγωγής αμμωνίας, μεγάλος αριθμός εργαζόμενων κ.α.) το εργοστάσιο σταμάτησε να λειτουργεί οριστικά το 1997, και έκτοτε εγκαταλείφθηκε.

Από τα συνολικά 1707 στρέμματα που καταλαμβάνει η ΑΕΒΑΛ, το 2005 και μετά από πρόταση του Δήμου Πτολεμαΐδας, καθορίστηκε η θέση, η έκταση και τα όρια για τη δημιουργία του Βιοτεχνικού Πάρκου (ΒΙΟ.ΠΑ.) Πτολεμαΐδας συνολικής έκτασης 506 στρεμμάτων. Σήμερα ο χώρος κυρίως κοντά στην είσοδο του εργοστασίου χρησιμοποιείται για το παρκάρισμα και τη συντήρηση των απορριμματοφόρων του Δήμου.

Κατά την είσοδο μου με προειδοποίησαν να έχω το νου μου για ενδεχόμενους κινδύνους όπως φίδια και σκυλιά, ενώ μάλιστα ένας υπάλληλος αστειευόμενος είπε: «Έχουμε και αρκούδες αλλά τέτοια εποχή λείπουν!». Επίσης μου είπαν να είμαι ιδιαίτερα προσεκτικός στο που πατάω γιατί οποιοδήποτε κομμάτι κτηρίου μπορούσε να καταρρεύσει ανά πάσα στιγμή. Ευχαριστώντας τους για τις πληροφορίες ξεκίνησα την περιπλάνησή μου.

Περπατώντας στους άλλοτε ασφάλτινους δρόμους του συγκροτήματος και παρατηρώντας τις εγκαταστάσεις κατακλύστηκα από δέος. Το μέγεθος των κτηρίων και η πολυπλοκότητα των εγκαταστάσεων σε αφήνουν με το στόμα ανοιχτό, ενώ η απόλυτη ησυχία που επικρατεί διακόπτεται που και που από το θρόισμα των φύλλων της πυκνής βλάστησης που έχει πλέον περικυκλώσει τα θεόρατα κουφάρια των κτηρίων.

Συνεχίζοντας την περιπλάνησή μου και όσο περισσότερο παρατηρούσα τα κτήρια τόσο περισσότερο ήθελα να μπω μέσα. Τελικά ενέδωσα στην περιέργεια μου. Σκουριασμένες σκάλες, ξεφτισμένη μπογιά, σκεπές που έχουν καταρρεύσει, δαιδαλώδεις σωληνώσεις, τεράστιοι αγωγοί, πελώρια μηχανήματα συνθέτουν ένα σκηνικό απόκοσμο αλλά συνάμα και γοητευτικό.

Υπάρχουν παντού ενδείξεις ενός μέρους που κάποτε έσφυζε από ζωή. Αφίσες, πινακίδες, σκονισμένα αρχεία, εργαλεία, υλικά, προσωπικά αντικείμενα, μέσα προστασίας, κάνουν την ανθρώπινη παρουσία να μοιάζει τόσο κοντινή αλλά ταυτόχρονα τόσο μακρινή.

Φεύγοντας έπιασα κουβέντα με τους υπάλληλους της τοπικής αυτοδιοίκησης και ένας από αυτούς με ρώτησε:

«Τι έγινε, πως σου φάνηκε;»

«Δεν έχω λόγια» απάντησα.

«Εγώ μια φορά έκανα μια βόλτα και δεν ξαναπήγα, δε μπορώ με πιάνει μελαγχολία ,τόσα εκατομμύρια εξοπλισμός παρατημένος, τόσος κόσμος δούλευε εδώ.»

Συνεχίζοντας την κουβέντα μας μοιράστηκε μαζί μου μια ιστορία που πιστεύω πως αξίζει να τη μεταφέρω. Παραθέτω τα λόγια του:

«Πριν από δυο χρόνια το χειμώνα είχε χιονίσει εδώ στην Πτολεμαΐδα και έκανε αρκετό κρύο. Ένα πρωί που ήμουν στο γραφείο, κοιτάω έξω από το παράθυρο και βλέπω έναν ηλικιωμένο κύριο να μπαίνει στο εργοστάσιο και να περπατάει προς το εσωτερικό, βγήκα έξω και του λέω καλημέρα που πάτε; Μου απαντάει:

«Καλημέρα, δουλεύω στην Τρίτη ζώνη, πάρε τηλέφωνο τον υπεύθυνο και ενημέρωσέ τον ότι ήρθα σήμερα κανονικά για δουλειά, να μη με βγάλει Α/Α.»

Τον ρώτησα το όνομα του και τον ενημέρωσα ότι το εργοστάσιο έχει κλείσει εδώ και πολλά χρόνια και έφυγε. Μετά μάθαμε ότι ήταν ένας 85χρονος κύριος με άνοια ο οποίος όντως δούλευε στο εργοστάσιο δεκαετίες πριν και περπάτησε 4 χιλιόμετρα μέσα στο κρύο και το χιόνι από το Προάστιο (οικισμός έξω από την Πτολεμαΐδα) για να έρθει μέχρι το εργοστάσιο για να δουλέψει».

Ευχαριστούμε θερμά τον αντιδήμαρχο καθημερινότητας, καθαριότητας, πρασίνου & ανακύκλωσης Πτολεμαΐδας κ. Χρήστο Κεσκερίδη καθώς και τον υπεύθυνο γραφείου κίνησης κ. Ηλία Καφαντάρη που μας επέτρεψαν την άδεια στο Χώρο της ΑΕΒΑΛ.