Περάσαμε μια νύχτα στη Βιβλιοθήκη του ΑΠΘ

Λέξεις: Kωστής Κοτσώνης / Εικόνες: Αχιλλέας Χήρας

Πάνε λίγες μέρες από τότε που διάβασα πως το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης εφαρμόζει την 24ωρη λειτουργία του Φοιτητικού Αναγνωστηρίου του. Σύμφωνα με ανακοίνωση, η επέκταση ωραρίου εφαρμόζεται εκτάκτως λόγω εξεταστικής περιόδου και θα διαρκέσει μέχρι και την Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου.

Με αφορμή αυτό το μέτρο, αποφασίζω να επισκεφτώ και εγώ το δεύτερο «σπίτι» των φοιτητών. Όχι για να διαβάσω —ανέκαθεν ήμουν ο τύπος που προτιμούσε την ιδιωτικότητα του προσωπικού του χώρου— μα για να ρίξω μια ματιά στο κλίμα που επικρατεί.

Ανηφορίζω την κεντρική οδό του ΑΠΘ. Ένα ζωηρό κύμα από γέλια και δυνατές ομιλίες φτάνει στα αυτιά μου. Δεκάδες παιδιά κάνουν διάλειμμα στο προαύλιο της Βιβλιοθήκης απολαμβάνοντας μία χαλαρή τζούρα τσιγάρου, μπίρας ή κοινωνικοποίησης. Ειδικά από δαύτη την τελευταία υπάρχει μπόλικη. Όπως θα με διαβεβαιώσει αργότερα η κ. Κατερίνα Νάστα, Προϊσταμένη της Βιβλιοθήκης, οι γνωριμίες και τα φλερτ πάνε και έρχονται παρά την αγχώδη ατμόσφαιρα που επικρατεί.

Σπρώχνω τη γυάλινη πόρτα. Βρίσκομαι στο Φοιτητικό Αναγνωστήριο, τον έναν από τους πολλούς χώρους που φιλοξενεί το κτίριο της Κεντρικής Βιβλιοθήκης. Το συγκεκριμένο κτίριο, των αρχιτεκτόνων Κ. Παπαιωάννου και Κ. Φινέ, εγκαινιάστηκε το 1974. Στους δυο υπόγειους ορόφους φιλοξενούνται οι σπάνιες και κλειστές συλλογές. Στο ισόγειο στεγάζονται οι διοικητικές υπηρεσίες και ένα αμφιθέατρο ενώ το Αναγνωστήριο βρίσκεται στον πρώτο όροφο. Το 2000 εγκαινιάστηκε το νέο, υπόγειο κτίριο της Κεντρικής Βιβλιοθήκης. Στεγάζει το Επιστημονικό Αναγνωστήριο για τους μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς φοιτητές. Σχεδιάστηκε από τον καθηγητή Α. Κωτσιόπουλο και τις αρχιτεκτόνισσες Μ. Παπανικολάου και Ρ. Σακελλαρίδου, με συνεργάτιδα την Α. Οικονομίδου. Οργανώνεται σε τρία επίπεδα γύρω από ένα κυλινδρικό αίθριο. Αποτελείται από κλειστό βιβλιοστάσιο, διπλού ύψους αναγνωστήριο και ανοικτό βιβλιοστάσιο σε πατάρι.

Το βουητό που συνάντησα στο προαύλιο είναι παρελθόν. Εδώ επικρατεί απόλυτη ησυχία. Μόνο πού και πού διακόπτεται από κανένα ψίθυρο, πνιχτό γελάκι ή νευρικό γύρισμα σελίδας.

Παρά το σχετικά προχωρημένο της ώρας, τα τραπέζια μελέτης είναι σχετικά γεμάτα. Είναι τόση η προσήλωση πολλών από αυτά που σχεδόν την χαρακτηρίζεις ιερή. Κάθομαι απέναντί σε έναν φοιτητή και διστακτικά τον ρωτώ αν μπορώ να τον απασχολήσω λίγο. Το όνομά του είναι Βαγγέλης και είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός εδώ, στο ΑΠΘ. Ο Βαγγέλης δηλώνει πως ο χώρος του Αναγνωστηρίου είναι «εντάξει» και πως διατηρείται σαν «καινούριος». «Γενικά είμαι ευχαριστημένος. Ωστόσο, ένα σημαντικό πρόβλημα είναι η ζέστη, ιδίως τα καλοκαιρινά μεσημέρια» προσθέτει.

Επηρεασμένος από τη γενικότερη κατάσταση με την εγκληματικότητα στο ΑΠΘ, θέλω να μάθω τι παίζει και με το ζήτημα της ασφάλειας. Ο Βαγγέλης με διαβεβαιώνει ότι εντός και εκτός Αναγνωστηρίου τηρείται γενικά η τάξη αν και μετά τις δύο τα ξημερώματα, με το λιγοστό κόσμο, οι φοιτητές γίνονται εύκολη πιθανή λεία για μικροκλοπές. «Εγώ προσωπικά φεύγω ακόμα και μέσα στη βαθιά νύχτα χωρίς να φοβάμαι. Σίγουρα είμαι επιφυλακτικός αλλά δεν μου έχει τύχει κάτι άσχημο» μου λέει.

Χαιρετώ το Βαγγέλη και συνεχίζω την περιήγηση. Το μάτι μου πέφτει σε κάτι ταμπελάκια που γλαφυρά ενημερώνουν ότι το φαγητό και τα ροφήματα απαγορεύονται. Η τροφοδοσία με ενέργεια γίνεται μέσω της παρακείμενης Φοιτητικής Λέσχης και, φυσικά, του κυλικείου της Βιβλιοθήκης.

«Θα θέλαμε να επεκταθεί το ωράριο του κυλικείου» μου λέει η Χρύσα, δευτεροετής φοιτήτρια Ιατρικής. Έχει έρθει για διάβασμα μαζί με τους συμφοιτητές της, τον Κώστα και Ιωάννα. Ο Κώστας συμφωνεί και δηλώνει πως δεν θα τον χάλαγε καθόλου αν μπορούσαν να φέρνουν καφέδες μέσα στο Αναγνωστήριο.

«Γενικά ερχόμαστε ό,τι ώρα να ‘ναι. Βλέπουμε πολύ θετικά την εικοσιτετράωρη λειτουργία του Αναγνωστηρίου, ειδικά όταν αναλογιζόμαστε ότι σε βιβλιοθήκες αθηναϊκών πανεπιστημίων δεν προβλέπεται καν λειτουργία τα σαββατοκύριακα. Εξάλλου, έτσι, παρατηρείται και μεγαλύτερη άνεση στα τραπέζια αφού δεν “πλακώνουν” όλοι οι φοιτητές σε συγκεκριμένες μόνον ώρες» συνεχίζει η Χρύσα.

«Γιατί, όμως, τόσα παιδιά επιλέγουν το διάβασμα εκτός σπιτιού;» σκέφτομαι. Τη σκέψη μου προλαβαίνει η Ιωάννα, η τρίτη της παρέας: «Έρχομαι εδώ για να ξεφύγω από το σπίτι, να αλλάξω παραστάσεις, να δω άλλους συμφοιτητές μου. Φαντάσου ότι μία φορά έκατσα μέχρι τις πέντε τα ξημερώματα». Η Χρύσα συμπληρώνει χαριτολογώντας: «Στο σπίτι πολύ συχνά έχει φασαρία λόγω γειτόνων. Εδώ είναι πάντα ήσυχα αν και μερικές φορές οι πηγές θορύβου δεν λείπουν. Σκέψου τι έγινε τις προάλλες με τους Πόντιους που περικύκλωσαν τη ΔΕΘ!»

Ζητώ από τους εκκολαπτόμενους γιατρούς να μου αναφέρουν μερικά από τα ζητήματα που θα ήθελαν να βελτιωθούν στο Αναγνωστήριο. Ο Κώστας θα ήθελε καλύτερη καθαριότητα στις τουαλέτες, οι οποίες έχουν ελλείψεις σε βασικά είδη (σαπούνι, χαρτί υγείας), αλλά και επέκταση του ωραρίου του Επιστημονικού Αναγνωστηρίου. Επιπλέον, τόσο ο ίδιος όσο και τα κορίτσια επιβεβαίωσαν τη γενική δυσφορία που προκαλεί η υπολειτουργία του κλιματισμού.

Αρχίζω και αισθάνομαι σαν αλογόμυγα που πετά εδώ κι εκεί προκαλώντας αλλεπάλληλη δυσαρέσκεια. Αλλά η περιέργεια νικά και πάλι. Μία κοπέλα κάθεται κουλουριαστά σε μία δερμάτινη καρέκλα, περικυκλωμένη από τις σημειώσεις της. Είναι η Ανθή, υποψήφια μεταπτυχιακή φοιτήτρια Νομικής. Αυτές τις μέρες ρίχνει πολύ διάβασμα για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των εισαγωγικών εξετάσεων. Δέχεται, μολαταύτα, να μου αφιερώσει λίγο χρόνο.

«Συγκεντρώνομαι καλύτερα εδώ. Το κλίμα βοηθάει στην παραγωγικότητα. Προτιμώ να έρχομαι τα βράδια μολονότι αγχώνομαι λίγο για την ασφάλειά μου κάθε φορά που φεύγω αργά. Γενικά θεωρώ ότι το μέτρο της εικοσιτετράωρης λειτουργίας έχει αποτέλεσμα» δηλώνει.

Όπως υποψιάζομαι, οι τουαλέτες και ο κλιματισμός είναι κόκκινο πανί και για την Ανθή. «Το χειμώνα κρυώνουμε. Υπάρχουν φορές που η μόνη υπόνοια ζέστης προέρχεται από τη συνύπαρξη τόσων πολλών σωμάτων σε ένα χώρο. Δεν υπάρχει κανένα άλλο θερμαντικό μέσο στο Αναγνωστήριο».

Ολοκληρώνω την «ανάκριση» με τον Παναγιώτη, φοιτητή ψυχολογίας, ο οποίος κάθεται με την παρέα του έξω από τη Βιβλιοθήκη: «Προσωπικά δεν μου αρέσει να διαβάζω το βράδυ, συνεπώς επισκέπτομαι τη Βιβλιοθήκη πρωινές και απογευματινές ώρες. Είμαι ευχαριστημένος γενικά από την ησυχία με μόνη εξαίρεση έναν χαρακτηριστικό πενηντάρη, θαμώνα της Βιβλιοθήκης. Πίνει πρώτα ένα-δύο τσιγαριλίκια και μετά μπαίνει μέσα. Μας μιλά συνέχεια για τον παλιό δικομματισμό και συνωμοσιολογεί ακατάσχετα. Α, και αρέσκεται να λέει ότι όλες οι ντόπιες φοιτήτριες είναι… φαντάζεσαι τη λέξη που θέλω να πω!» διηγείται με σκαμπρόζικο ύφος. Στον ίδιο τόνο συνεχίζει: «Το κυλικείο δεν ανοίγει για πολλές ώρες τώρα τελευταία. Ευτυχώς οι ντελιβεράδες δεν μας εγκαταλείπουν! Με χαλάει, πάντως, που δεν μας αφήνουν να πίνουμε ροφήματα μέσα στο χώρο. Στο ΠΑΜΑΚ γιατί αφήνουν;»

Δεν έχω απάντηση για το ερώτημα του Παναγιώτη οπότε τον ευχαριστώ και τον αφήνω με την απορία. Κατευθύνομαι στη νησίδα υπολογιστών της Βιβλιοθήκης. Εκεί με περιμένει η κ. Νάστα η οποία, μετά από τηλεφωνική μας συνομιλία, είχε την ευγενική καλοσύνη να έρθει τέτοια ώρα στη Βιβλιοθήκη για να απαντήσει αυτοπροσώπως σε ερωτήσεις μου. Εργάζεται στο Πανεπιστήμιο τριάντα ένα χρόνια. Χρέη Προϊσταμένης στη Βιβλιοθήκη εκτελεί τα τελευταία πέντε.

«Μιας και το έθιξαν όλα τα παιδιά, οφείλω να σου πω ότι με τον κλιματισμό αντιμετωπίζαμε πράγματι προβλήματα εδώ και τρία χρόνια. Πλέον, όμως, τα μηχανήματα έχουν επισκευαστεί και η κατάσταση με τη θέρμανση και την ψύξη θα βελτιωθεί. Παραμένοντας στο θέμα, να προσθέσω ότι μέσα στον επόμενο μήνα προβλέπεται η εγκατάσταση λαμπτήρων LED στο Αναγνωστήριο προκειμένου να επιλυθούν κάποια άλλα θέματα που είχαμε και με το φωτισμό. Σχετικά με τις τουαλέτες, έχει προγραμματιστεί από τη Διοίκηση η εγκατάσταση εξαερισμού ενώ και η γενικότερη ομαλοποίηση στον τομέα της καθαριότητας του ΑΠΘ μας επιτρέπει να αισιοδοξούμε. Είμαστε σε καλό δρόμο» δηλώνει.

Αναπόφευκτα η κουβέντα οδηγείται στην οικονομική κατάσταση του Ιδρύματος και κατ’ επέκταση της Βιβλιοθήκης. «Από το 2011 που ανέλαβα η κατάσταση έχει ασφαλώς χειροτερέψει. Παρόλα αυτά, χάρη στις υπηρεσίες ηλεκτρονικής πληροφόρησης είμαστε σε θέση να προσφέρουμε πολύ αρτιότερο έργο πλέον. Οφείλουμε πολλά στο ΕΣΠΑ, χάρη στο οποίο υλοποιήσαμε πέντε προγράμματα. Ένα από τα προγράμματα ήταν η αναβάθμιση της ιστοσελίδας της Βιβλιοθήκης. Μέσω της αναβάθμισης, που είχε σαν στόχο τη διευκόλυνση του χρήστη, το κοινό έχει άμεση πρόσβαση σε τίτλους και καταλόγους όλων των περιφερειακών βιβλιοθηκών του ΑΠΘ, σε εξειδικευμένες πληροφορίες που αφορούν υποψήφιους διδάκτορες αλλά και σε ηλεκτρονικά περιοδικά» εξηγεί η κ. Νάστα.

Όπως η ίδια η  τονίζει, κάποτε το budget που δινόταν για την αγορά έντυπων περιοδικών ήταν μεγάλο και άγγιζε το 1.300.000 δραχμές. Τα χρήματα αυτά έφταναν για την πρόσβαση σε μόνο 2.500 έντυπους τίτλους. Πλέον, το budget δεν ξεπερνά τις 500.000 ευρώ και, ως αποτέλεσμα, η λύση των ηλεκτρονικών βάσεων δεδομένων είναι μονόδρομος. Όπως και να έχει, ο αριθμός των ψηφιοποιημένων περιοδικών που προσφέρει τώρα το ΑΠΘ είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτόν των εντύπων. Τεράστια είναι και η συνεισφορά του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (HEAL-Link), που προσφέρει στο κοινό επιπλέον 16.000 τίτλους ηλεκτρονικών περιοδικών.

Αν και η απάντηση βρίσκεται ήδη μπροστά στα μάτια μου, ρωτώ την Προϊσταμένη πώς αποτιμά την ανταπόκριση των φοιτητών στην εικοσιτετράωρη λειτουργία. «Πιστεύω ότι τα παιδιά έχουν αγκαλιάσει πολύ την εικοσιτετράωρη λειτουργία. Εξάλλου, είναι ένα αίτημα που είχε εκφραστεί εδώ και πολλά χρόνια στους κύκλους του Πανεπιστημίου. Παρόλα αυτά, μόνο η συγκεκριμένη Πρυτανεία το προχώρησε. Υλοποιήθηκε πρώτη φορά το Φλεβάρη του 2015. Είναι η δεύτερη επέκταση ωραρίου που γίνεται τελευταία. Η πρώτη έγινε πριν από τέσσερα με πέντε χρόνια, όταν το Αναγνωστήριο άρχισε να μένει ανοικτό ως τις 2:00 μετά τα μεσάνυχτα» απαντά και συνεχίζει: «Για να φανταστείς το βαθμό στον οποίο το Αναγνωστήριο προσελκύει τα παιδιά, να σου πω ότι οι διαθέσιμες θέσεις είναι 1320. Σε περιόδους εξεταστικής καλύπτονται συνήθως οι χίλιες ή και όλες. Για αυτό το λόγο και απαγορεύουμε αυστηρά την είσοδο σε μη φοιτητές του ΑΠΘ. Εδώ οι δικοί μας και μαλώνουν για μια θέση, σκέψου να αφήναμε και άλλους!»

Λίγο πριν ολοκληρώσουμε, μεταφέρω στην κ. Νάστα το αίτημα για επέκταση ωραρίου και στο Επιστημονικό Αναγνωστήριο. Η απάντησή της είναι κάθετη: «Δυστυχώς δεν το επιτρέπουν οι οικονομικές συνθήκες, όπως δεν επιτρέπουν και την αδιάκοπη λειτουργία του κανονικού Αναγνωστηρίου πέρα από τις εξεταστικές. Σκέψου ότι το Επιστημονικό Αναγνωστήριο έχει μεγαλύτερες ανάγκες σε ρεύμα, εξειδικευμένο προσωπικό και φύλαξη. Θα ήταν ασύμφορο».

Κλείνω τη συζήτηση ζητώντας από τη συνομιλήτριά μου να πει δύο κουβέντες και για το ζήτημα της ασφάλειας. «Τριάντα ένα χρόνια δουλεύω εδώ και δεν έχω συναντήσει παρά μεμονωμένα κρούσματα. Δεν νομίζω ότι έχουμε πρόβλημα. Οι παραβατικές συμπεριφορές εκδηλώνονται κυρίως σε χώρους όπως η Πλατεία Χημείου. Ακόμα και όταν έλαβαν χώρα περιστατικά εκτεταμένων επεισοδίων μέσα στην πανεπιστημιούπολη η Βιβλιοθήκη —και αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον— δεν πειράχτηκε από κανέναν».

Με αποχαιρετά με τα εξής λόγια: «Οι φοιτητές και ο Διοίκηση στηρίζουν και προστατεύουν τη Βιβλιοθήκη. Είναι στο επίκεντρο της προσοχής ολόκληρης της ακαδημαϊκής Κοινότητας».

Κατηφορίζω και πάλι την κεντρική οδό του Αριστοτελείου. Βγαίνω Εγνατία. Το αυτί μου πιάνει τα λόγια μιας κοπέλας που μιλά στο κινητό. Νεοφερμένη φοιτήτρια. Είναι απογοητευμένη, λέει, από το στενό, κακοφωτισμένο διαμέρισμα στο οποίο μόλις μετακόμισε.

Χαμογελώ. Όχι, βέβαια, γιατί χαίρομαι με τη στεναχώρια της κοπέλας αλλά γιατί ευτυχώς κάθε φοιτητής της πόλης έχει και ένα ακόμα «σπίτι», που ολημερίς κι ολονυχτίς τον περιμένει. Είναι το «σπίτι» που μόλις επισκέφτηκα. Είμαι πολύ σίγουρος πως σύντομα θα το ανακαλύψει και η ίδια.