Όσα βρήκαμε γυρνώντας από τις διακοπές

Το φθινόπωρο μπήκε επισήμως, η 77η Δ.Ε.Θ. τελείωσε, τα 47α Δημήτρια ξεκίνησαν και η πόλη μπαίνει σε ρυθμούς χειμώνα. Νέα σεζόν τη λέμε, αλλά μια γενικότερη μελαγχολία και δυσπραξία έχει στραγγίξει τα αποθέματα αισιοδοξίας. Ένας απολογισμός για τα άσχημα και τα καλά που βρήκαμε στην πόλη μετά την όποια θερινή χαλάρωση μπορεί, αν μη τι άλλο, να ξεκαθαρίσει το τοπίο.

Μία αμφιλεγόμενη γειτονιά

Από τη µία εκδηλώσεις όπως το urban πικ νικ που πραγµατοποιηθήκε εντός της Ρωµαϊκής Αγοράς και νέες αφίξεις σε καφέ, µπαρ και βιβλιοπωλεία χαρίζουν µία πρωτοφανή εξωστρέφεια στην ευρύτερη περιοχή από το άγαλµα του Βενιζέλου µέχρι και την Ολύµπου. Από την άλλη, µόλις πέσει η νύχτα οι κακοφωτισµένες γωνιές του πάρκου και τα γύρω στενά φορτώνουν στη γειτονιά την ταµπέλα της κακόφηµης… Εµπόριο ναρκωτικών και κλοπές βρίσκονται στην ηµερήσια διάταξη σε σηµεία όπου καθ’ όλη τη διάρκεια της ηµέρας παίζουν παιδιά. Η παραβατικότητα τείνει να επικρατήσει σε ένα από τα λιγοστά πάρκα του κέντρου που θα µπορούσε να αποτελέσει έναν από τους τόσο αναγκαίους δηµόσιους χώρους. Η αστυνοµία είναι απούσα παρότι το αστυνοµικό τµήµα Λευκού Πύργου δεν απέχει παρά ελάχιστα µέτρα. Παράλληλα, δεν είναι λίγα τα νεοκλασικά κτίρια που έχουν αφεθεί στην τύχη τους σε µία ακραία αντίθεση δίπλα σε άλλα καλοδιατηρηµένα που κοσµούν την περιοχή. Κορυφαίο παράδειγµα κακής χρήσης αποτελεί το σπίτι όπου γεννήθηκε ο κορυφαίος θεσσαλονικιός ποιητής, Μανόλης Αναγνωστάκης, στη Μητροπολίτου Γενναδίου, το οποίο έχει παραδοθεί στις εµπνεύσεις των σπρέι… Σύνορο της γειτονιάς µε την Εγνατία και το υπόλοιπο κέντρο αποτελεί το Μπέη Χαµάµ (Λουτρά Παράδεισος), όµως αλήθεια, πόσοι από τους περαστικούς διαβάτες ή τους επισκέπτες της πόλης του δίνουν σηµασία; Ένα κοµµάτι ιστορίας που µάλλον ποτέ δεν εντάχθηκε στο σύγχρονο αστικό ιστό και δεν αποτέλεσε τη βιτρίνα της γειτονιάς.

Οι επισκέπτες της πόλης

Ήδη από τις πρώτες ηµέρες της θητείας του ο δήµαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, έθεσε την ενίσχυση της τουριστικής κίνησης στην πόλη ανάµεσα στις προτεραιότητές του. Τα αποτελέσµατα στα σχεδόν δύο χρόνια που ακολούθησαν ήταν αρκετά ενθαρρυντικά µε χιλιάδες τουρίστες να καταφτάνουν στη Θεσσαλονίκη, κατά κύριο λόγο µε κρουαζιερόπλοια από το Ισραήλ και την Τούρκια, χώρες όπου ο δήµαρχος είχε εντατικές διµερείς επαφές. Όµως το πραγµατικό κέρδος για την πόλη ήρθε από λίγο βορειοανατολικότερα… Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Συνδέσµου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων οι αφίξεις των Ρώσων Τουριστών αναµένεται να ξεπεράσουν φέτος το 1.000.000 σε σχέση µε 650.000 κατά το 2011, καταγράφοντας έτσι άυξηση της τάξης του 40%. Αγαπηµένοι προορισµοί είναι η Χαλκιδική, η Πιερία και τα νησιά του Ιονίου, όπου οι αφίξεις σκαρφάλωσαν κατά περίπου 15%. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η Θεσσαλονίκη χρησίµευσε ως κόµβος αλλά και ως φτηνή αγοραστική στάση. Είναι χαρακτηριστικό πως η πόλη απέκτησε απευθείας αεροπορική σύνδεση µε τη Ρωσία (Αγ. Πετρούπολη), σε εβδοµαδιαία βάση, ύστερα από πολλά χρόνια… Οι τουριστικοί πράκτορες υποστηρίζουν πως οι κρατήσεις για πακέτα διακοπών στα ελληνικά νησιά φτάνουν µέχρι και τις πρώτες ηµέρες του Οκτώβρη, την ίδια ώρα που ο πρόεδρος του Συνδέσµου Βιοµηχάνων και Επιχειρηµατιών και µέλος του διοικητικού συµβουλίου του Εµποροβιοµηχανικού Επιµελητηρίου Αγίας Πετρούπολης κ. Σεργκέι Φεντόροβ, µιλώντας στο οικονοµικό φόρουµ Ελλάδας-Ρωσίας που συνδιοργανώθηκε την άνοιξη στη Θεσσαλονίκη από το Εµπορικό και Βιοµηχανικό Επιµελητήριο Θεσσαλονίκης (ΕΒΕΘ) και τον ∆ήµο Θεσσαλονίκης, δήλωνε χαρακτηριστικά: «Εκατό εκατοµµύρια Ρώσοι είναι έτοιµοι να επισκεφθούν την Ελλάδα»!

Δυτική είσοδος: μία ραγισμένη βιτρίνα

Τώρα που αφήνουµε ένα ακόµη καλοκαίρι πίσω µας, οι αφορµές για να τη διασχίσεις θα είναι πολύ σπανιότερες. Η νέα δυτική είσοδος της Θεσσαλονίκης- όσα χρόνια κι αν περάσουν νέα δυτική είσοδος θα λέγεται, για να θυµίζει ένα από τα τελευταία έργα υποδοµής που ξεκίνησαν και ολοκληρώθηκαν στην πόλη- είναι ένας δρόµος που µπορεί να προκαλέσει θλίψη, αν έχεις την πολυτέλεια να κοιτάς έξω από το παράθυρο. Από τον ανισόπεδο κόµβο της προσφέρει ιδανική θέα στον επισκέπτη σε κουφάρια παλιών, κατά κύριο λόγο βιοµηχανικών, κτιρίων και µία απαράµιλλη µυρωδιά ένεκα του λιµανιού. Μόλις αρχίσει η κατηφόρα, βρώµικοι γυµνοί τοίχοι, αναξιοποίητα σόκορα, ξεχασµένες αφίσες που µε περίσσια άνεση αναρτήθηκαν… Υπάρχει, βέβαια, και το «στολίδι της Αναγεννήσεως» που κι αυτό µε τη σειρά αναµένει χρόνια τώρα να σκίσει το περιτύλιγµα των λαµαρίνων που το περιβάλλει. Και να που φτάσαµε στο σηµατοδότη των δικαστηρίων. Το δικαστικό µέγαρο στα αριστερά, η… παλιά δυτική είσοδος στο δεξί χερί και το λιµάνι µπροστά µας. Το λιµάνι που επιτέλους απαλλάχτηκε από τα πάσης φύσεως οπτικά εµπόδια, δίνοντας την ευκαιρία στους περαστικούς για κλεφτές µατιές στα άδυτά του. Το παράδειγµα του λιµανιού µπορεί να δείξει το δρόµο και για την υπόλοιπη περιοχή που χρήζει άµεσου καλωπισµού και φροντίδας. Λύσεις υπάρχουν και µάλιστα χωρίς µεγάλο κόστος. Αρκεί να µπει µπροστά η δηµιουργικότητα. Θα µπορούσαν για παράδειγµα οι φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών να µετατρέψουν τα σόκορα και τους τοίχους εκατέρωθεν του δρόµου σε γιγαντιαίους καµβάδες, προσθέτοντας χρώµα στο µουντό τοπίο. Εκεί που απαιτείται µεγαλύτερη προσπάθεια είναι στους παράπλευρους δρόµους, όπου η παραβατικότητα αποτελεί τον κανόνα. Αν υπάρχει σχέδιο για την διαµόρφωση της ευρύτερης περιοχής από τη Γιαννιτσών και πέρα, τότε αυτό δεν έχει εφαρµοστεί. Μία ολόκληρη γειτονιά περιµένει, παραµένοντας για διάφορους λόγους απλησίαστη µέχρι στιγµής. Οι ενέργειες   πρέπει να είναι άµεσες πριν αποκτήσει η πόλη και επίσηµα το δικό της γκέτο.

Με κομμένα τα φτερά

Την άνοιξη του 2012 η κίνηση στο αεροδρόµιο Μακεδονία άγγιξε πρωτοφανή επίπεδα. Η Θεσσαλονίκη έφτασε να διαθέτει απευθείας σύνδεση µε περισσότερους ευρωπαϊκούς προορισµούς από ποτέ τα τελευταία χρόνια. Οι επιδοτούµενες χαµηλού κόστους πτήσεις προς 13 προορισµούς της Ryan Air ήταν κατά κανόνα πλήρεις, η Turkish Airlines ξεκίνησε να συνδέει απευθείας τη Θεσσαλονίκη µε την Κωνσταντινούπολη, την ίδια στιγµή που τα δροµολόγια των παραδοσιακών εταιριών εµφάνιζαν ικανοποιητική κίνηση. Μέσα στο καλοκαίρι, όµως, το τοπίο άλλαξε ριζικά. Αρχικά, η Swiss ανακοίνωσε πως από τα τέλη Οκτωβρίου διακόπτεται η σύνδεση Θεσσαλονίκης- Ζυρίχης ύστερα από 32 ολόκληρα χρόνια αδιάλλειπτης παρουσίας. Την ίδια στιγµή η Alitalia διακόπτει τις πτήσεις από και προς Ρώµη µέχρι την 1η Απριλίου, αδυνατώντας να ανταποκριθεί στον ανταγωνισµό µε τις εταιρίες χαµηλού κόστους. Αντίστοιχα θα πράξει και η British Airways που δε θα επαναφέρει την πτήση από και προς Λονδίνο παρά µόνο την επόµενη θερινή περίοδο… Η Austrian Airlines µειώνει τις πτήσεις προς τη Βιέννη σε τρεις εβδοµαδιαίως. Ξεχωριστή ιστορία αποτελεί η περίπτωση της Ryan Air… Η εταιρία υπέγραψε τριετή συµφωνία συνεργασίας µε τον Οργανισµό Τουρισµού Θεσσαλονίκης, εξασφαλίζοντας ετήσια επιδότηση ύψους 350.000 ευρώ. Η συµφωνία δεν έχει αποφέρει τα προσδοκόµενα ανταποδοτικά οφέλη µέχρι στιγµής στην εµπορική και τουριστική κίνηση της πόλης και κανείς δεν µπορεί να είναι βέβαιος για την εικόνα του πτητικού προγράµµατος της ιρλανδικής εταιρίας που θα ανακοινωθεί στα τέλη Σεπτεµβρίου. Η Θεσσαλονίκη επιστρέφει σε έναν χειµώνα εσωστρέφειας, µια και η κρίση δεν αφήνει πολλά περιθώρια ελιγµών.

Η εξωστρέφεια

Επιστρέφοντας από τις διακοπές η πόλη γνωρίζει µια επίθεση εξωστρεφούς διάθεσης. ∆ράσεις από όλες τις οµάδες της πόλης, το Why Not, η Σφήνα που επιστρέφει ξανά, το Θεσσαλονίκη Αλλιώς, δεκάδες µικρά και µεγάλα φεστιβάλ παντού, Πικ Νικ σε δηµόσιους χώρους, συναυλίες σε µνηµεία και µουσεία, νέες εκθέσεις από όλους τους µεγάλους φορείς, το WOMEX, οι συναυλίες της ΚΟΘ σε πλατείες, η πολιτιστική πολιτική των δήµων που αλλάζει, τα δεκάδες δωρεάν µαθήµατα που οργανώνονται από οµάδες, οι δηµιουργικές καταλήψεις µε τις αγορές και τις εκδηλώσεις τους, τα παζάρια παντός είδους σε αναπάντεχους χώρους, δηµόσιες δράσεις όπως το Tanz macht Frei, δίνουν την εντύπωση της πιο εξωστρεφούς πόλης της Ελλάδας.

Ο κύκλος των λουκέτων

Βασιλέως Γεωργίου, Τσιµισκή, Κασσάνδρου και τόσοι άλλοι κεντρικοί δρόµοι… Όποια γωνιά της πόλης κι αν παρατηρήσει κανείς, τα λουκέτα και οι πινακίδες «ενοικιάζεται» κυριαρχούν. Η εµπορική δραστηριότητα στη Θεσσαλονίκη διάγει τις πιο µαύρες ηµέρες στη σύχρονη ιστορία της πόλης. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Βιοτεχνικού Επιµελητηρίου (ΒΕΘ) ξεπέρασαν τις 1.250 οι επιχειρήσεις που έβαλαν λουκέτο από τις αρχές του έτους µέχρι και τα τέλη Αυγούστου του 2012. Αν στον αριθµό αυτό προσθέσει κανείς και τις 1.269 που είχαν κλείσει κατά το αντίστοιχο περσινό διάστηµα, τότε αντιλαµβάνεται πλήρως το µέγεθος της κρίσης στην αγορά της πόλης. Μάλιστα, είναι αξιοσηµείωτο πως κατά κύριο λόγο πρόκειται για ατοµικές επιχειρήσεις που αδυνατούν να τα βγάλουν πέρα, µε αποτέλεσµα οι ιδιοκτήτες τους να οδηγούνται στην ανεργία. Ο πρόεδρος του ΒΕΘ, Παναγιώτης Παπαδόπουλος, προδιέγραψε ένα εξίσου σκοτεινό µέλλον µε δηλώσεις του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Οι προβλέψεις για το µέλλον του βιοτεχνικού κόσµου της πόλης είναι δυσοίωνες. Ο ιδιωτικός τοµέας έχει στραγγίξει, δεν έχει άλλες αντοχές». Την ίδια στιγµή, λιγοστεύουν συνεχώς και οι τολµηροί που δοκιµάζουν την τύχη τους στο επιχειρείν. Μόλις 465 ήταν οι νέες εγγραφές στα µητρώα του ΒΕΘ µέχρι στιγµής για το 2012 σε αυτή την άνιση µάχη υπό την απειλή του λουκέτου.

Το γκέτο

Η σταδιακή µετατροπή της οδού Γιαννιτσών, της Ανδρέου Γεωργίου και των πέριξ των Λαχανόκηπων δρόµων σε επικίνδυνη ζώνη της πόλης αναµένεται να αποτελέσει µια µικρή ωρολογιακή βόµβα για τον αστικό ιστό της. Από τους Άγιους Πάντες µέχρι το Φιξ, η εκτεταµένη και ανεξέλεγκτη πορνεία, διακίνηση ναρκωτικών, εγκληµατικότητα και παραβατική συµπεριφορά είναι ένα καθηµερινό φαινόµενο που µοιραία συνοδεύεται από ξενοφοβικά συναισθήµατα και αύξηση των ποσοστών ακραίων φωνών. Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών, παλαιοί αλλά και νέοι που αγόρασαν τα τελευταία χρόνια σπίτια στις νεόδηµητες οικοδοµές της ∆υτικής εισόδου της πόλης, στα παλιά ξυλάδικα και πέριξ, βλέπουν την καθηµερινότητα τους να µετατρέπεται σε κόλαση. Η ερήµωση µε τη σταδιακή εγκατάλειψη του εµπορικού κέντρου City Gate και το κλείσιµο πολλών επιχειρήσεων, που παραδοσιακά δραστηριοποιούνταν στην περιοχή, φέρνει το µαρασµό και κυρίως τη γκετοποίηση.

Οι πεζοδρομήσεις

Μια µικρή αλλά ουσιαστική αλλαγή παρατηρείται ήδη στο κέντρο, στο τέλος αυτού του καλοκαιριού. Μια σειρά πεζοδροµήσεων ή διαπλατύνσεων πεζοδροµίων στην περιοχή του κέντρου, από τη Χρυσοστόµου Σµύρνης µέχρι την Εθνικής Αµύνης, δηµιουργεί µια νέα εικόνα που σύντοµα θα επεκταθεί και αλλού. Η αλλαγή αυτή είναι προφανές πως φέρνει µαζί της και την αλλαγή εµπορικής χρήσης των συγκεκριµένων δρόµων. Νέα καφέ ανοίγουν µε την ελπίδα να εκµεταλλευτούν τα νέα µεγάλα πεζοδρόµια και θέσεις πάρκινγκ των κατοίκων καταργούνται, χωρίς στην πραγµατικότητα να δίνονται εναλλακτικές λύσεις για τα αυτοκίνητά τους. Κανένα θετικό βήµα δεν είναι αποτελεσµατικό αν δεν συνοδεύεται από παράλληλες τακτοποιήσεις των προβληµάτων που γεννά.

Μια νέα φαβέλα

Η πρωτοβουλία του ∆ήµου να τακτοποιήσει την περιοχή του ρέµατος ∆όξας, στις παρυφές του Καυτατζογλείου, που είχε µετατραπεί σε µια φαβέλα µε την κατάληψη του από εκατοντάδες ανθρώπους βαλκανικής καταγωγής που βιοπορίζονται µε τη συλλογή και πολλές φορές την κλοπή υλικών προς ανακύκλωση, είναι η αρχή για ένα ζήτηµα που έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις στην πόλη. Οργανωµένα κυκλώµατα που λυµαίνονται όλα τα Βαλκάνια έχουν γεµίσει τους κεντρικούς δρόµους της πόλης µε δυστυχισµένους ακρωτηριασµένους ανθρώπους, αυτοσχέδιους µουσικούς, καρότσια γέµατα σιδερικά που σέρνονται δηµιουργώντας σε πάρα πολλές περιπτώσεις ζηµιές σε σταθµευµένα αυτοκίνητα και δυστυχία. Η αδυναµία της αστυνοµίας να προχωρήσει στοιχειωδώς σε συλλήψεις υπευθύνων είναι παροιµιώδης. Η επιστροφή του παραεµπορίου, που είχε µετακοµίσει προσωρινά στις παραλίες Κατερίνης και Χαλκιδικής για τους καλοκαιρινούς µήνες, θα συµπληρώσει την εικόνα. Τα κατειληµµένα κτίρια στην περιοχή του υπουργείου Μακεδονίας Θράκης, οι αλάνες που µετατρέπονται σε τόπο συγκέντρωσης παραεµπορίου πέριξ της Μονής Λαζαριστών, είναι δείγµατα αυτής της νέας γκετοποίησης που αργά ή γρήγορα θα προκαλέσει τα γνωστά παρατράγουδα µε τις δράσεις της Χρυσής Αυγής.

Η νέα κοινωνικότητα

Στη διάρκεια του καλοκαιριού σε δεκάδες διαφορετικά σηµεία σε όλη την πόλη, πάρκα, αυλές εκκλησιών, πλατείες, άνθρωποι κατέβασαν τραπεζάκια και καρέκλες, έστρωσαν τραπεζοµάντηλα, έστησαν πικ-νικ, µπιρίµπες, τάβλια, αυτοσχέδια γλέντια, χάρηκαν µε έναν πρωτόγνωρο, για την πόλη, τρόπο το δηµόσιο χώρο. Από τις πιο θετικές εξελίξεις της καταστροφικής κρίσης αποτελεί η επιστροφή στα βασικά. Στα πέριξ του Λευκού Πύργου, τα πάρκα πλησίον του ναού Κοσµά και Αιτωλού, τα παρτέρια της Αγίας Βαρβάρας, αλλά και ∆υτικά πίσω από το Σταθµό και αλλού, η νέα κοινωνικότητα θριάµβευσε.

Βαλαωρίτου, ώρα μηδέν

Η κατάσταση στο πιο πολυσύχναστο κοµµάτι της νύχτας της Θεσσαλονίκης αυτό το καλοκαίρι πήρε ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Η παντελής έλλειψη στοιχειώδους επιβολής της τάξης στην περιοχή, παράλληλα µε την ολοκληρωτική της ερήµωση από κάθε είδους παραδοσιακές επιχειρήσεις που κλείνουν µαζικά ή αποµακρύνονται κακήν κακώς από τη γειτονιά οδήγησε στην απόλυτη αναρχία. Μια προσπάθεια επιβολής της τάξης µε ξήλωµα τραπεζοκαθισµάτων στο τέλος του καλοκαιριού αποδείχτηκε φιάσκο. Την επόµενη κιόλας µέρα η αναρχία επέστρεψε, γελοιοποιώντας τις αρχές και το δήµο. Επειδή το φαινόµενο δεν αφορά πια µόνο τη συγκεκριµένη γειτονιά, το νέο Ελντοράντο βρίσκεται στην οδό Κουντουριώτου, έξω από το λιµάνι, µέχρι τις πρώτες οικοδοµές της Νίκης. Εκεί είναι ζήτηµα χρόνου να συµβεί κάποιο µοιραίο ατύχηµα. Στην πράξη, το µεγάλο πρόβληµα, πέρα από την ανεξέλεγκτη κατάληψη του δηµοσίου χώρου, βρίσκεται στην αδυναµία επιβολής του νόµου και στο πέρασµα του κουµάντου της πόλης στα χέρια ιδιότυπων µαφιών.

Το Λιμάνι γυμνό

Μια ακόµα ευχάριστη έκπληξη στο Λιµάνι µας περίµενε µε την επιστροφή από τις καλοκαιρινές διακοπές. Ο τσιµεντένιος φράχτης που έκρυβε για δεκαετίες τη θέα προς τα µοναδικής οµορφιάς κτίρια του λιµανιού, απέναντι από τα δικαστήρια, έπεσε και στη θέση του εµφανίστηκε το κρυµµένο τοπίο ενός θησαυρού της πόλης. Παράλληλα µε την πρώτη προβλήτα που αποτελεί πια σηµείο συνάντησης και απόλαυσης για εκατοντάδες κατοίκους, η εξωστρέφεια σε έναν από τους µεγαλύτερους φορείς της πόλης, του βγαίνει µόνο σε καλό. Μένει τώρα να πέσει εντελώς ο φράχτης που ενώνει την προβλήτα µε το πεζοδρόµιο της Λ. Νίκης ώστε να αποτελέσει τη φυσική συνέχεια της πόλης.

*Το θέμα συντάχθηκε από τον Μιχάλη Γουδή και τον Γιώργο Τούλα και δημοσιεύτηκε στο τεύχος Σεπτεμβρίου της Parallaxi #183.