Ουκρανία: Πώς είναι να ζεις για λίγες μέρες υπό τις σειρήνες του πολέμου
Τέσσερις Έλληνες περιγράφουν όσα είδαν στην Λβιβ και στα σύνορα.
Εικόνες: Νικόλας Οικονόμου
Τον τελευταίο μήνα όποιος κοιμάται ήσυχος τα βράδια μάλλον βρίσκεται σε έναν κόσμο βουβό δίχως κανένα ερέθισμα.
Ήταν 24 Φεβρουαρίου του 2022, όταν βρισκόμουν στην Αθήνα, άνοιξα το κινητό μου και όλα μου τα social media γέμισαν με εικόνες που νόμιζες ότι παραπέμπουν σε κινηματογραφική ταινία. Η Ρωσία εισέβαλλε στην Ουκρανία. Σε μια χώρα της Ευρώπης.
Πόλεις άδειες, άνθρωποι να έχουν αδειάσει ψυχολογικά, αποχωρισμοί (κάποιοι από αυτούς σχεδόν οριστικοί) στους σταθμούς των τρένων. Παιδιά και άμαχοι να χάνουν μέχρι και σήμερα τη ζωή τους. Ένα μεγάλο «γιατί» να μένει ακόμα αναπάντητο.
Παρακολουθώντας όλα αυτά σαστισμένοι από τις τηλεοράσεις μας και τις οθόνες των κινητών και των υπολογιστών, είναι αδύνατον να μπούμε στη θέση των συνανθρώπων μας που έζησαν και συνεχίζουν να βιώνουν εφιαλτικές στιγμές.
Δίνουμε τον λόγο σε τέσσερις ανθρώπους που έζησαν από κοντά την φρίκη του πολέμου, εν έτει 2022.
Ήταν σκληρό το θέαμα να περνάμε τα σύνορα και να τους αφήνουμε πίσω. *Γράφει: Δήμητρα Καρδακάρη, εθελόντρια
Ήταν μία απόφαση που δεν τη ζύγισα ιδιαίτερα πριν την πάρω. Μάλλον λόγω του πόσο το ήθελα να πάω. Εδώ και πολλά χρόνια ήθελα να δουλέψω εθελοντικά είτε στην Αφρική είτε στα πλαίσια μιας ανθρωπιστικής κρίσης. Από το Σεπτέμβρη του 2021 κάνω μεταπτυχιακό στα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τις Μεταναστευτικές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Κατ´ επέκταση η ευαισθητοποίηση είναι λίγο πολύ δεδομένη στη δική μου περίπτωση και το μόνο που με χώριζε από το να πάω στην Ουκρανία ήταν το να αψηφήσω κάποιους κινδύνους.
Στα πλαίσια έντονων εμπειριών υπάρχουν πολλές στιγμές που μένουν ανεξίτηλες. Μία από αυτές ήταν για ‘μένα κατά τη διάρκεια της πρώτης αποστολής μας στη Λβιβ της Ουκρανίας. Στην πόλη ηχούσαν σειρήνες χωρίς εμείς ωστόσο να έχουμε συνειδητοποιήσει ότι είναι λόγω πιθανού βομβαρδισμού. Είχαμε μόλις φτάσει σε ένα νοσοκομείο για παράδοση ιατρικών προμηθειών. Έτσι με το που φτάσαμε, οι γιατροί που μας περίμεναν, μας οδήγησαν στο καταφύγιο του νοσοκομείου που πρέπει να ήταν σοβιετικό.
Όταν, λοιπόν, είδα εκεί κυρίως μητέρες με άρρωστα παιδάκια, πάγωσα, ένιωσα ανήμπορη και ταυτόχρονα ευγνώμων για ό,τι έχω στη ζωή μου που δεν είναι αυτονόητο. Αυτοί οι άνθρωποι δεν ήταν εκεί από επιλογή τους, όπως εγώ. Ήταν η πραγματικότητα τους από την οποία δεν μπορούσαν να ξεφύγουν. Εκείνη λοιπόν τη στιγμή ένιωσα στο πετσί μου πέρα από την αδικία του πολέμου και τη δύναμη της ανθρώπινης ψυχής. Το ότι είμαστε ῎προγραμματισμένοι῞ για να προσαρμοζόμαστε στις αλλαγές, όποιες κι αν είναι αυτές, να αντέχουμε και να προχωράμε.
Την ίδια μέρα φεύγοντας από την Λβιβ πήραμε μαζί μας από το σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης 3 γυναίκες με τα παιδιά τους, ένα εκ των οποίων μωράκι. Δεν πρέπει να ήταν πάνω από 2 εβδομάδων. Σκοπός μας ήταν να τους μεταφέρουμε στα σύνορα με Πολωνία για να μεταβούν στη χώρα. Όταν φθάσαμε καταλάβαμε ότι δεν είχαν τα απαραίτητα έγγραφα για να περάσουν. Δε γνωρίζω πώς είναι εφικτό για ένα μωρό που γεννήθηκε σε καιρό πολέμου, να έχει μερικές μέρες μετά τη γέννηση του διαβατήριο.
Λόγω και με αφορμή την Schengen, οι αρχές επιθυμούν η εισροή των προσφύγων στην ΕΕ να είναι απόλυτα ελεγχόμενη. Από τη μία πολλοί θα πουν λογικό. Και από την άλλη να μην μπορείς να συλλάβεις την έννοια πως η αξία της ανθρώπινης ζωής είναι ετεροκαθοριζόμενη από παράγοντες όπως η κατοχή ή μη διαβατηρίου. Ήταν σκληρό το θέαμα να περνάμε τα σύνορα και να τους αφήνουμε πίσω.
Ένα πρωινό βοηθούσα τους Σκοτσέζους από μία μικρή φιλανθρωπική οργάνωση, την Siobhans Trust. Τα παιδιά ήταν στο σημείο τους με βάρδιες όλο το 24ωρο, παρέχοντας ζεστό καφέ, τσάι, σοκολάτα, πίτσα και σούπες στους ανθρώπους που μόλις περνούσαν τα σύνορα. Έτσι κι εγώ με την φίλη μου, τη Νατάσσα, προσπαθούσαμε όποτε είχαμε χρόνο να τους υποστηρίξουμε.
Εκείνο το πρωί πρόσφερα τσάι στην Πολίνα, ένα 18χρονο κορίτσι από την Ουκρανία, που μόλις είχε περάσει τα σύνορα με τη μαμά, τη γιαγιά και τον σκύλο τους. Είχε μία απίστευτη θετική ενέργεια και ένα τεράστιο χαμόγελο, που απ᾽ό,τι φάνηκε δεν το είχε πτοήσει ούτε ο πόλεμος. Μου περιέγραψε τι έζησε, τα σχέδια της και την ελπίδα της ότι σε μερικούς μήνες θα ήταν πάλι σπίτι της. Όταν πια έπρεπε να γυρίσω στο πόστο μου, μου ζήτησε να με κάνει μία αγκαλιά. Η αγκαλιά της ήταν σφιχτή και ζεστή γεμάτη ευγνωμοσύνη. Κι εγώ έφυγα βουρκωμένη και κατακλεισμένη από αντικρουόμενα συναισθήματα.
Δεν έχω ιδιαίτερα ανεπτυγμένη την αίσθηση του φόβου σαν άνθρωπος. Αυτό μπορεί να είναι ανάλογα με την κατάσταση τόσο θετικό όσο και επικίνδυνο.
Γυρνούσαμε με τη Νατάσα και την Ιουστίνη από τη Λβιβ προς τα σύνορα αφότου είχε ξεκινήσει η απαγόρευση κυκλοφορίας. Είχαμε 4 παραδόσεις εκείνη την ημέρα και δεν πήγαν όλα βάση προγράμματος. Σε έναν αυτοκινητόδρομο έξω από την πόλη μία γυναίκα γύρω στα 60 και μία γιαγιούλα γύρω στα 90 έκαναν ωτοστόπ. Σταματήσαμε να τις πάρουμε κι εκείνη τη στιγμή ενώ τις βοηθούσαμε να ανέβουν στο φορτηγάκι, ξεπρόβαλλαν 2 Ουκρανοί στρατιώτες. Έρχονταν γρήγορα προς το μέρος μας κρατώντας όπλα.
Ήταν μία από εκείνες τις στιγμές που άπειρες σκέψεις περνούν απ’το μυαλό σου σε κλάσματα δευτερολέπτων. Μήπως είναι Ρώσοι και δεν εκτιμήσουν το ότι παρέχουμε ανθρωπιστική βοήθεια; Μήπως οι γυναίκες ήταν δόλωμα; Και άλλα πολλά. Τα ερεθίσματα που έχουμε από τις ταινίες δε βοηθούν ιδιαίτερα σε τέτοιες καταστάσεις. Μία στιγμή που ένιωσα φόβο και πάλι καλά κράτησε λίγο. Όσο απειλητικό φαινόταν το παρουσιαστικό τους, τόσο φιλικοί ήταν οι ίδιοι και μας βοήθησαν με οδηγίες να πάμε τις 2 γυναίκες στον προορισμό τους.
Εγώ κατά κύριο λόγο βρισκόμουν στη Μεντίκα. Ένα από τα 7 σύνορα της Πολωνίας με την Ουκρανία, που ουσιαστικά όμως έχει να αντιμετωπίσει το 1/3 της συνολικής εισροής προσφύγων στη χώρα. Θεωρείται μέρος μετάβασης του κόσμου και όχι camp. Από τη Μεντίκα μεταφέρεται ο κόσμος με λεωφορεία με μία μικρή κοντινή πόλη, το Przemysl, με σιδηροδρομικό σταθμό, όπου οι άνθρωποι διαλέγουν τον προορισμό τους.
Η Μεντίκα επομένως ήταν η βάση μας και όποτε το επέτρεπαν οι συνθήκες πηγαίναμε για ημερήσιες αποστολές στη Λβιβ για παραδόσεις προμηθειών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και όχι μόνο. Σε αυτό μας βοήθησε η Ιουστίνη, που ήταν από την αρχή συντονίστρια στη Μεντίκα, όταν ο χώρος ήταν ακόμα ένας σκουπιδότοπος με 2 σκηνές και ο Σπύρος και η Μάνια από την Lifeguard Hellas.
Τον χρόνο που μέναμε στο camp κυρίως βοηθούσαμε σε απλά πράγματα. Να προσφέρουμε στον κόσμο ό,τι χρειάζεται από ζεστά ροφήματα και προϊόντα υγιεινής, να ερχόμαστε σε επαφή με οργανώσεις για το συντονισμὀ παραδόσεων, να πηγαίνουμε στην άλλη μεριά των συνόρων να δίνουμε κουβέρτες, σκουφιά και γάντια στον κόσμο που περίμενε στο κρύο 8 και 10 ώρες μέχρι να περάσει.
H αποστολή μου πρακτικά ήταν να συνεισφέρω όπου υπήρχε έλλειψη και ανάγκη. Είχα το πλεονέκτημα ότι ήμουν εκεί ανεξάρτητα από κάποια οργάνωση ή ΜΚΟ και λόγω αυτού δεν ήμουν περιορισμένη ως προς το τι μπορούσα να αναλάβω.
Ένα από τα πράγματα που κατάλαβα είναι ότι υπάρχουν πραγματικά πολλοί τρόποι να συνεισφέρεις αν το θέλεις πραγματικά. Οι εθελοντές που είναι πρώτη γραμμή στα σύνορα παρέχουν πολύ ουσιαστικό έργο και οι περισσότεροι έχουν θυσιάσει είτε τις δουλειές τους είτε άλλα πράγματα για να βρίσκονται εκεί.
Όμως, όλη η διαδικασία παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας είναι μία αλυσίδα και κατά συνέπεια κάθε κρίκος της εξίσου σημαντικός. Ακόμα και να υπάρχουν εθελοντές διατεθειμένοι να κάνουν παραδόσεις στην Ουκρανία, είναι λίγα αυτά που μπορούν να κάνουν αν ο κόσμος σταματήσει να στέλνει προϊόντα. Θέλω με αυτό να πω ότι έχει την ίδια βαρύτητα για μένα το να στερηθείς κάτι για να το στείλεις εκεί που το έχουν περισσότερη ανάγκη και το ίδιο να είσαι στα σύνορα. Σε μεγάλο βαθμό το ένα δεν υφίσταται ή μάλλον δεν έχει νόημα χωρίς το άλλο. Ελπίζω λοιπόν το ενδιαφέρον του κόσμου να μην ξεφουσκώσει κι αυτή την φορά. Από εδώ και πέρα είναι που οι ελλείψεις μέσα στην Ουκρανία γίνονται όλο και πιο αισθητές.
Όταν πρωτοπήγα δεν ήξερα ούτε τι να περιμένω ούτε τι θα αντιμετωπίσω. Προς μεγάλη μου έκπληξη, λοιπόν, είδα μια κατάσταση που όσο με χαροποίησε άλλο τόσο με απογοήτευσε. Αντιφατικά συναισθήματα και αντιφατικές εικόνες.
Η προσφυγιά έχει στο μυαλό των περισσοτέρων από εμάς μία χροιά έντονου πόνου, απελπισίας και αγανάκτησης. Στα σύνορα από τη μεριά της Πολωνίας έβλεπες ανθρώπους ναι μεν ταλαιπωρημένους αλλά και παράλληλα ανακουφισμένους που ξέφυγαν. Έβλεπες ανθρώπους που οι κατά τα άλλα ξενοφοβικοί Πολωνοί τους υποδέχτηκαν με κυριολεκτικά ανοιχτές αγκαλιές, ανθρωπιά παρέχοντας σε ανθρώπους κατατρεγμένους την αξιοπρέπεια που τους αξίζει.
Αυτό που με προβλημάτισε βαθιά είναι η σύγκριση με την προσφυγική κρίση του 2015. Οι Σύριοι, πολλοί από αυτούς αλλόθρησκοι με πιο σκούρο χρώμα δέρματος, μάλλον για πολλούς δεν έχριζαν του ίδιου σεβασμού. Και άραγε πότε ωριμάζουν οι συνθήκες σε μια κοινωνία ώστε να αντιμετωπίσουμε την ανθρώπινη ζωή με τον σεβασμό που της αξίζει χωρίς εξαιρέσεις;
Ταυτόχρονα από την άλλη μεριά των συνόρων και ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών, υπήρχαν συνήθως 2 μόνο συνοριοφύλακες για τον έλεγχο χιλιάδων ανθρώπων. Σχηματισμένες ουρές εκατοντάδων, μερικές μέρες και χιλιάδων μέτρων, και ζωές που χάθηκαν από το κρύο στο βωμό της ελεγχόμενης εισροής.
Όσον αφορά άλλους παραλογισμούς που συμβαίνουν στα σύνορα και οδηγούν σε καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι ότι εμποδίζουν άτομα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και κυρίως transgender να περάσουν τα σύνορα. Αυτό συμβαίνει από τη μεριά της Ουκρανίας. Το ίδιο συμβαίνει και με όσους δεν θεωρούνται λευκοί. Απίστευτα λυπηρό. Κάποιες οργανώσεις προσπαθούν να αξιολογήσουν την κατάσταση στην Ουκρανία και να εντοπίσουν μειονότητες με σκοπό να τις βοηθήσουν να ξεφύγουν. Καθόλου εύκολο έργο δεδομένων των συνθηκών.
Όπως είναι αναμενόμενο στα πλαίσια μίας ανθρωπιστικής κρίσης βλέπεις σχεδόν τα πάντα. Το τι είδα σε επίπεδο ανικανότητας και οριακά διαφθοράς διεθνών οργανώσεων, δεν θα ήθελα να το μοιραστώ αναλυτικά. Από σφετερισμό έργου άλλων μέχρι προσπάθειες προσηλυτισμού από άλλα χριστιανικά δόγματα. Είδα μια σταδιακή αύξηση της παρουσίας στρατιωτών, που ελπίζω στο ενδιάμεσο να έχει περιοριστεί, καθώς είναι πολύ σημαντικό η Μεντίκα να παραμείνει καθαρά ανθρωπιστική και μη στρατιωτική βάση.
Θέλω να κλείσω συνοψίζοντας στο ότι σε κάθε κρίση βλέπουμε έκτροπα. Αυτό όμως δεν αναιρεί το γεγονός ότι στη Μεντίκα οι εθελοντές έχουν κάνει και συνεχίζουν να κάνουν καταπληκτική δουλειά. Ας πάρουμε λοιπόν όλοι μας αυτό το θετικό παράδειγμα ώστε να συνεισφέρουμε με όποιον τρόπο μπορεί ο καθένας μας. Κάποια πράγματα μπορεί να νομίζουμε ότι δεν θα μας αγγίξουν ποτέ μέχρι να καταλάβουμε ότι δεν έχουμε κανέναν απολύτως έλεγχο και είμαστε κατά βάση έρμαια αποφάσεων άλλων. Γι αυτό πολλές φορές το να είμαστε πάνω από όλα Άνθρωποι είναι το μόνο που μας απομένει. Μέσα στον πόνο τους οι άνθρωποι καταλαβαίναν την αξία της τέχνης *Γράφει o Νικόλας Οικονόμου, Φωτορεπόρτερ
Πήγαμε στα σύνορα Πολωνίας-Ουκρανίας, στη Μεντίκα, στους σταθμούς των τρένων είδαμε μία τρομερή αλληλεγγύη από τους Πολωνούς. Έφταναν τα τρένα γεμάτα με Ουκρανούς, αντίκρισα μία απίστευτη κινητοποίηση απέναντι στους ανθρώπους, τονίζω την λέξη “απίστευτη” διότι έχουμε καλύψει προσφυγικό στην Ελλάδα το 2015 και δεν έχουμε ξαναδεί τέτοια συμπεριφορά, ειδικότερα από έναν λαό όπως της Πολωνίας που είναι από τις πιο σκληρές χώρες απέναντι σε προσφυγικά θέματα. Είδαμε τον πολωνικό λαό, τους Πολωνούς αστυνομικούς και πυροσβέστες να βοηθούν με αυτοθυσία, χωρίς ωράρια, χωρίς σταματημό, μας εντυπωσίασε πολύ όλο αυτό. Φοβερή οργάνωση.
Όσο πλησιάζαμε τις πόλεις προς τα σύνορα, πήγαμε στο Przmes, φανταστείτε μία αντίστοιχη Ειδομένη, εκεί υπάρχει ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο το οποίο έχει διαμορφωθεί για χρήση ανθρωπιστικής βοήθεια. Μέσα του συλλέγονται φάρμακα, ρούχα και είδη πρώτης ανάγκης απ’ όλο τον κόσμο, υπάρχουν κρεβάτια, χώροι αποκλειστικά για γυναίκες και παιδιά, όπου γίνεται η καταγραφή των προσφύγων και των εθελοντών και όλα αυτά υπό την αιγίδα του Δήμου. Ακόμη κι εσύ αν ήθελες να φιλοξενήσεις κάποιον ή να τον μεταφέρεις, πήγαινες στο “εμπορικό” ‘έκανες την εγγραφή σου και σου λέγανε που θα πας και τί πρέπει να κάνεις.
Τα σύνορα ουσιαστικά είναι ένας συνοριακός σταθμός, όπου περνούσαν οι πρόσφυγες, είτε με λεωφορεία, είτε με αυτοκίνητα, είτε με τα πόδια, εκεί έβλεπες τεράστιες ουρές ανθρώπων, αυτό συνέβαινε διότι για να μεταβεί κάποιος στα σύνορα πρέπει να περάσει από τα check points. Ακούσαμε ανθρώπους να λένε πως περίμεναν σε αυτές τις ουρές 3-4 ημέρες την πρώτη εβδομάδα. Τους βλέπαμε εξαντλημένους, λιποθυμούσαν στις ουρές, είναι λογικό εάν είσαι 7 ώρες όρθιος δεν έχεις πια δυνάμεις. Μόλις πατούσανε σε Πολωνικό έδαφος, υπήρχαν όλες οι οργανώσεις μαζί, εθελοντές, που τους προσέφεραν, φαγητό, ιατρική βοήθεια, κάρτες sim με internet -από τα πιο σημαντικά πράγματα- παιχνίδια και ρούχα. Τους μετέφεραν στο εμπορικό κέντρο που περιέγραψα προηγουμένως, όπου εκεί τους έδιναν έναν αριθμό πολίτη, με τον οποίο οι Ουκρανοί πρόσφυγες μπορούσαν να ανοίξουν λογαριασμό και να εργαστούν, αφού στο Πολωνικό έδαφος θεωρούνται πια ευρωπαίοι πολίτες. Αν αυτή την οργάνωση την είχαμε στην Ελλάδα δεν θα είχαμε ζήσει προσφυγικό.
Αυτό που δεν θα ξεχάσω ποτέ είναι οι αποχωρισμοί, στα σύνορα βλέπαμε ανθρώπους που αποχαιρετίζονταν και δεν ξέρανε που θα πάνε. Για να ανεβούν στα τρένα, περιμένανε στα υπόγεια διότι οι σταθμοί είχαν χαρακτηριστεί ως στόχος. Όταν έφταναν στους συρμούς, έβλεπες ένα πλήθος να τρέχει για να μπορέσει να μπει σε ένα βαγόνι. Είχαμε μία κοπέλα, την οδηγό μας, την έλεγαν Αλόνα, ήταν πραγματικά αντράκι, το σπίτι της στο Κίεβο βομβαρδίστηκε, είχε σχολή οδηγών τα αυτοκίνητα της καταστράφηκαν, στο πάρκινγκ που τα πάρκαρε μας είπε πως θάψανε μία μητέρα και δύο παιδιά που πέθαναν από τον βομβαρδισμό. Τις εικόνες αυτές προσπαθούσε να τις ξεχάσει, μας έλεγε πως πέφτει για ύπνο κι αυτές οι αναμνήσεις είχαν γίνει οι εφιάλτες της, έχασε τα πάντα. Μία άλλη κοπέλα που την συναντήσαμε στο τρένο μας είπε “ντρέπομαι που φεύγω και δεν μένω να βοηθήσω στο Κίεβο, αλλά σε δυο-τρεις εβδομάδες θα γυρίσουμε πίσω.”
Όλοι οι άνθρωποι φεύγανε με αυτή τη σκέψη, πως όλο αυτό είναι προσωρινό, τους βλέπαμε με σακίδια, τα σακίδια δεν χωράνε μέσα την ζωή τους. Βλέπαμε στα σύνορα κυρίως γυναικόπαιδα, οι άντρες μένανε πίσω, όλες οι γυναίκες θέλανε μία στήριξη, αγκαλιάσαμε πάρα πολλούς, δεν το έχω συνηθίσει αυτό, αναζητούσαν μία αγκαλιά, θέλανε να μιλήσουνε, θα σκάγανε αν δεν μιλούσαν. Σε ένα ξενοδοχείο συναντήσαμε μία μητέρα με τα παιδιά της, ο άντρας της ήταν στρατιωτικός γιατρός, το πρωί έκανε φαγητό στα παιδιά, το απόγευμα έφτασε στα σύνορα. Προσπαθούσαμε να την καθησυχάσουμε, της λέγαμε πως δεν χτυπάνε νοσοκομεία, μας κοιτούσε δακρυσμένη. Ήταν άνθρωποι που μόλις αφήσανε τα σπίτια τους, δεν μπορούσαν να το πιστέψουν.
Ένα σκηνικό που δεν θα ξεχάσω ποτέ, αφορά μία μητέρα με το παιδί της, περίμενε με τις ώρες στην ουρά, είχε το παιδί αγκαλιά και μία τεράστια βαλίτσα, γύρω της όλοι ήταν ταλαιπωρημένοι, της έφυγε από τα χέρια η τσάντα της, έπεσαν τα πράγματα της κάτω και δεν είχε κανένας το κουράγιο να την βοηθήσει. Η ίδια δεν μπορούσε να σκύψει. Της πήρα το μωρό από την αγκαλιά και την βαλίτσα της και εκείνη μάζεψε αργά τα πράγματα της.
Από την άλλη πλευρά είδα με τα μάτια μου την υπεράνθρωπη προσπάθεια της ελληνικής ομάδας διάσωσης Life Guard, λέω υπεράνθρωπη γιατί πραγματικά είναι. Βενζίνες, μπλόκα, δρομολόγια, τα διαδικαστικά είναι πάρα πολλά. Σε μία από τις διαδρομές που έκανα μαζί τους στην οποία έπρεπε να παραδώσουμε φάρμακα για νοσοκομείο στο Κίεβο, μόλις τα φάρμακα έφτασαν στο Κίεβο, μας πήρε τηλέφωνο ο γιατρός και μας είπε πως το 80% εξ αυτών ήταν ληγμένα. Και δεν μιλάμε για μηνών ληγμένα, ο άνθρωπος μας είπε πως βρήκε μέχρι και 8 ετών ληγμένα φάρμακα. Δεν είναι ζώα οι άνθρωποι να τους παρέχουμε ληγμένα. Φυσικά, την άλλη μέρα τα παιδιά από την ομάδα έπρεπε να κάνουν από την αρχή την ίδια διαδικασία, να βρουν τα φάρμακα, να τα ξεσκαρτάρουν και να τα μεταφέρουν. Υπήρχε ανάγκη από παραϊατρικά, όλοι ψάχνουν στην Ουκρανία τουρνικέ, είναι η μόνη λέξη που ακούς διαρκώς.
Πέραν των συνόρων Πολωνίας-Ουκρανία, βρέθηκαν στην Λβιβ, εκεί η ζωή συνεχιζόταν κανονικά, χτυπούσαν τόσο συχνά οι σειρήνες, το θυμάμαι. Ένα απόγευμα ήταν να πάμε σε ένα συγκεκριμένο σημείο να φωτογραφίσουμε και επειδή χτύπησαν οι σειρήνες και μας ήρθε ειδοποίηση έκτακτης ανάγκης στο κινητό φυσικά το ακυρώσαμε. Παρατηρούσα τους πολίτες της Λβιβ συνέχιζαν την ζωή τους κανονικά, στο άκουσμα των σειρήνων, δεν τρέχανε, δεν πανικοβλήθηκαν, δεν κρυφτήκανε, συνέχισαν να περπατάνε ήρεμοι. Με εντυπωσίασε η στάση τους, εκεί αντικρίσαμε την κούραση, στο Λβιβ δεν έχουν χτυπηθεί ιδιαίτερα, αλλά πραγματικά υπήρξε τεράστια κούραση.
Την δεύτερη ημέρα που επισκεφτήκαμε την Λβιβ χτυπήθηκε μία βάση δίπλα στο αεροδρόμιο, που υπήρχε αποθήκη πυρομαχικών. Εκείνο το βράδυ ήταν προγραμματισμένο να παραμείνουμε στην περιοχή όμως η οδηγός μας, η Αλόνα, άκουγε τι έλεγαν οι αστυνομικοί και τρόμαξε οπότε φύγαμε από την περιοχή, έτρεμε και μας έλεγε “είναι επικίνδυνα.” Τότε, ένιωσα τον κίνδυνο, εάν μέναμε εκεί μπορεί να είχε γίνει το μοιραίο. Η Λβιβ ήταν η απόλυτη αντίθεση, έβλεπες ανοιχτά καφέ και εστιατόρια και παραδίπλα τα οδοφράγματα με τα σακίδια. Επειδή, η πόλη είναι προστατευόμενη από την UNESCΟ, είχαν καλύψει με υφάσματα, ναϊλον και καλούπια από ξύλα τα αγάλματα και τα βιτρό παράθυρα στις εκκλησίες, για να μην καταστραφούν. Μέσα στον πόνο τους οι άνθρωποι καταλαβαίνανε την αξία της τέχνης. Κάθε μέρα έχει κηδεία από άνθρωπο στο μέτωπο.
Θυμάμαι πως μας σταμάτησαν στα check points και μας έλεγξαν τα κινητά, σβήσανε τις φωτογραφίες μας, ακόμη και από τα διαγραμμένα. Αυτό που βλέπω είναι πως οι Ουκρανοί είναι πάρα πολύ ενωμένοι, θα ήθελα να ξαναπάω για ανθρωπιστική βοήθεια.
Tην δεύτερη φορά κάπως εξοικειώνεσαι με τις σειρήνες του πολέμου *Γράφει: η Mania Bikof, διασώστρια
H εθελοντική ομάδα διάσωσης που έχουμε, εν ονόματι “Save Life” από την “Life Guard Hellas” έχει μεγάλη εμπειρία στις μαζικές καταστροφές και σε αντίστοιχα θέματα όμοια του προσφυγικού στα ελληνικά νησιά, οπότε δεν μας πήρε πολύ χρόνο να αποφασίσουμε ότι πρέπει να βοηθήσουμε όπως μπορούμε. Μόλις ξεκίνησε επίσημα ο πόλεμος και οι ροές των ανθρώπων στα σύνορα, αυτόματα καταλάβαμε ότι η παρουσία μας εκεί θα είχε νόημα.
Εμείς βρισκόμαστε στα σύνορα Πολωνίας-Ουκρανίας, διανυκτερεύουμε στην Πλευρά της Πολωνίας και για λόγους ασφαλείας και γιατί καθημερινά ο ανεφοδιασμός που κάνουμε σε προμήθειες γίνεται από την πλευρά της Πολωνίας. Βρισκόμαστε λοιπόν κατά βάση στους συνοριακούς σταθμούς της Μεντίκα και της Κορτσόβα, ο ένας από τον άλλον απέχουν περίπου 27χλμ. Η Κορτσόβα είναι το συνοριακό φυλάκιο επί της εθνικής οδού, όπου εκατέρωθεν δεν περνούσαν πεζοί οπότε από εκεί περνάμε με τα αμάξια όταν είναι κυρίως να κάνουμε μεταφορές υλικών. Και υπάρχει και ο συνοριακός σταθμός της Μετίγκα όπου περνάνε και οχήματα αλλά κυρίως περνάνε οι πεζοί, εκεί είναι οι μεγάλες ουρές που μένουν οι πρόσφυγες 10-12 ώρες όρθιοι για να περάσουν από την Ουκρανία στην Πολωνία.
Εμείς παρέχουμε πρώτες βοήθειες και αντιμετωπίζουμε τα έκτακτα περιστατικά. Είχαμε ένα περιστατικό σχετιζόμενο με διαβήτη, σε έναν άνδρα είχε μείνει το μηχάνημα της ινσουλίνης από μπαταρία και προφανώς δεν είχε άλλη μαζί του, καταφέραμε και βρήκαμε αυτή τη σπάνια μπαταρία, περάσαμε τα σύνορα, τον εντοπίσαμε και του την δώσαμε.
Η πρώτη φορά που ακούσαμε σειρήνες πολέμου, μας βρήκε στην πόλη Λβιβ ήταν και η πρώτη μας επαφή με τα καταφύγια, ακολουθήσαμε τους ντόπιους και βρεθήκαμε κάτω από το έδαφος. Η στιγμή αυτή για εμένα παραμένει πολύ έντονη στο μυαλό μου, έβλεπες στα μάτια των ανθρώπων εντελώς άλλα συναισθήματα ο καθένας το βίωνε εντελώς διαφορετικά και ο φόβος υπήρχε. Αυτά τα συναισθήματα της αγωνίας και του φόβου για το άγνωστο με κατέκλυσαν την πρώτη φορά διότι τις επόμενες η αλήθεια είναι πως κάπως εξοικειώνεσαι.
Μια ακόμη εικόνα που δεν θα ξεχάσω συσχετίζεται με την μεταφορά μίας ηλικιωμένης, περάσαμε τα σύνορα πεζοί για να την μεταφέρουμε με ένα φορείο στα σύνορα. Όταν φτάσαμε στο αμάξι, η κόρη της μας ειδοποίησε πως η γυναίκα δεν έχει τις αισθήσεις της, δεν επικοινωνεί με το περιβάλλον κτλπ. Ανοίξαμε την πίσω πόρτα για να την βάλουμε στο φορείο, αντικρίσαμε ακόμη δυο ηλικιωμένες στο πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου, οι οποίες ανάμεσα τους είχαν στριμώξει κουτιά και τσάντες, πάνω σε όλα αυτά τα αντικείμενα και στα σώματα των δύο ηλικιωμένων είδαμε την γιαγιά που είχαμε να παραλάβουμε. Το πρόσωπο της ήταν σχεδόν στην οροφή του αυτοκινήτου και το σώμα της τοποθετημένο πάνω από τις άλλες δυο ηλικιωμένες και τις κούτες. Αυτό για εμένα ήταν συγκλονιστικό. Η κοπέλα που μας κάλεσε μετέφερε όλους τους συγγενείς της και τους είχε τοποθετήσει στο αυτοκίνητο κατ’αυτόν τον τρόπο για να μπορέσουν να σωθούν όλοι. Η ηλικιωμένη που παραλάβαμε προφανώς δεν είχε τις αισθήσεις της, ήταν σε καταστολή, νοσηλεύτηκε κατευθείαν και στη συνέχεια έμεινε σε ένα ίδρυμα στην Πολωνία, διότι δεν μπορούσε να μετακινηθεί κάπου αλλού. Ήταν πρώτες ημέρες κιόλας όταν συνέβη το περιστατικό που σου περιέγραψα, μου έκανε τόσο εντύπωση πως προσπάθησαν να χωρέσουν στο αμάξι ότι περισσότερο μπορούσαν. Ήταν πολύ δυνατό χαστούκι.
Μία από τις επόμενες ημέρες βοηθήσαμε μία οικογένεια με ένα μικρό παιδάκι στα σύνορα, έτσι γνωριστήκαμε επειδή το πιτσιρίκι είχε μία αιμορραγία. Κρατήσαμε επαφή μαζί τους, ο σύζυγος ήταν Βρετανός υπήκοος, πέρασαν τα σύνορα σχετικά εύκολα. Μου έστειλε ένα μήνυμα που έγραφε: “ξέρω πως είστε στα σύνορα για να παρέχετε ανθρωπιστική βοήθεια, ωστόσο μήπως μπορείτε να μας βοηθήσετε; Θέλουμε να φέρουμε τα σκυλιά μας από το Χάρκοβο γιατί φύγαμε εν μέσω των βομβαρδισμών και τα σκυλιά δεν μπορέσαμε να τα πάρουμε δεν υπήρχε χώρος στο αυτοκίνητο.”
Φυσικά κάναμε ό,τι μπορούσαμε, κατάφεραν τα σκυλιά να φτάσουν στην Λβιβ, η οποία πόλη είναι 1.000 χλμ από το Χάρκοβο αλλά 70 χλμ από την Πολωνία. Το ένα σκυλί ήταν πολύ αγριεμένο, στην διάρκεια της διαδρομής γάβγιζε πολύ. Της έστειλα ένα μήνυμα μετά και της είπα χαριτολογώντας“δεν μας συμπάθησε και πολύ ο Μαξ” και μου απαντά “Σκέφτηκες πως έζησε βομβαρδισμούς; Προστατεύει το άλλο σκυλάκι που είναι το αδερφάκι του. Δεν ήταν έτσι το σκυλί, έγινε έτσι μετά τις βόμβες.” Δεν θα σκεφτόμουν ποτέ πως επηρεάζονται τόσο πολύ και τα ζώα, στην αγωνία σου να βοηθήσεις ανθρώπους προσπερνάς ίσως το τί μπορεί να πάθει ένα ζώο κατά την διάρκεια του πολέμου. Πριν λίγες ημέρες μου έστειλε φωτογραφίες από τα σκυλάκια μου έγραψε: “Eίναι ακόμη πολύ φοβισμένος, ακούει θορύβους και τρομάζει, τρέχει να κρυφτεί.” Οπότε ναι, ακόμη και τα ζώα βιώνουν τον πόλεμο, όλοι σκεφτόμαστε την ψυχολογία των ανθρώπων αλλά ο άνθρωπος κατανοεί το τί συμβαίνει γύρω του, ενώ στο ζώο τι να εξηγήσεις;
Το πρώτο και κύριο μέλημα μας είναι η ασφάλεια των εθελοντών, με γνώμονα αυτό κινούμαστε με όσο περισσότερη ασφάλεια μπορούμε να εξασφαλίσουμε στην αποστολή. Είμαστε στα Δυτικά της Ουκρανίας όπου ο πόλεμος είναι πολλά χιλιόμετρα μακριά. Πάραυτα, επειδή ο πόλεμος υπάρχει και ισχύει ακόμη η απαγόρευση κυκλοφορίας προσπαθούμε να την τηρούμε και όταν πλησιάζει εκείνη η ώρα να βρισκόμαστε κοντά στα σύνορα, διότι σε πολλά σημεία υπάρχουν μπλόκα όπου είναι αρματωμένα με ενόπλους, άλλοι είναι πολιτοφύλακες, άλλοι στρατιώτες κι άλλοι αστυνομία, οπότε σε σταματάνε και σε ελέγχουν.
Μία από τις φορές που επιστρέφαμε μας σταμάτησαν, στο αυτοκίνητο βρισκόμασταν 4 άτομα, εκείνοι ήρθαν ένας σε κάθε παράθυρο και μας πήραν κατευθείαν τα κινητά. Μας ζήτησαν να τους πάμε στις φωτογραφίες μας, έφτασαν μέχρι και το καλοκαίρι. Εκεί φοβήθηκα διότι δεν ήξερα αυτόν που με σταμάτησε. Μπορεί να έχουμε χαρτί από την πρεσβεία και σημάνσεις στο αυτοκίνητο μας, όμως αν εκείνη την στιγμή στραβώσει κάτι σε αυτόν που σου κάνει τον έλεγχο δεν ξέρεις πως θα αντιδράσει. Είναι πολύ εύκολο να βρουν μία φωτογραφία στο κινητό σου για να στοχοποιηθείς και να σου πουν “παριστάνεις τον εθελοντή αλλά στην πραγματικότητα είσαι κατάσκοπος.” Αγωνία υπάρχει για να μην μπλέξεις χωρίς να φταις.
Η Λβιβ είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη τους Ουκρανίας μετά το Κίεβο, είναι μία πόλη που ζει την καθημερινότητα της φυσιολογικά. Μπήκαμε μέσα της και πιστεύαμε πως ο κόσμος θα είναι μαζεμένος, αλλά αντ’αυτού συναντήσαμε την φυσιολογική ζωή, τα εστιατόρια λειτουργούσανε κανονικά, οι άνθρωποι κυκλοφορούσαν και ήταν ήρεμοι. Μία εβδομάδα μετά που άρχισαν να ηχούν και οι σειρήνες πιο έντονα, τότε αρχίσαμε να βλέπουμε την αγωνία του πολέμου, υπήρχαν προφανώς τα σημεία ελέγχου και τα τσουβάλια στους δρόμους όπου αναγκαστικά κόβαμε ταχύτητα και μας ήλεγχαν ένοπλοι. Επίσης ,η Λβιβ είναι μία πόλη με 800.000 κατοίκους, αυξήθηκε κατά 400.000 κατοίκους καθώς πολλοί Ουκρανοί μετακινήθηκαν εντός της, διαμένουν πια εκεί και περιμένουν. Πλέον δεν υπάρχουν καταλύματα, δεν βρίσκεις οπότε οι πρόσφυγες κοιμούνται στους σταθμούς των τρένων, σε σχολεία, σε δημόσια κτίρια.
Στα σύνορα βλέπουμε εικόνες από το Χάρκοβο από τα προσωπικά κινητά των προσφύγων, είναι όλες σοκαριστικές. Σπίτια κατεστραμμένα, δρόμοι ρημαγμένοι, άνθρωποι σκοτωμένοι και χτυπημένοι, πόνος. Ξεχωρίζουμε τις ιστορίες των ανθρώπων, ζούμε την αγωνία του πολέμου, των κοντινών συγγενών των θυμάτων και των αποχωρισμών. Έρχονται οι σύζυγοι, φέρνουν την οικογένεια στα σύνορα μέχρι ένα σημείο που μπορούν να πλησιάσουν και εκείνοι επιστρέφουν πίσω, αγκαλιάζονται και χαιρετιούνται, γιατί δεν ξέρουν πότε θα ξαναϊδωθούν. Δεν πολεμάνε όλοι οι άντρες στην Ουκρανία, έχουν σειρές, όμως, δεν μπορούν να φύγουν από την χώρα γιατί είναι στην αναμονή για να τους καλέσουν.
Υπάρχει ο πόλεμος Ουκρανίας-Ρωσίας, όμως υπάρχουν και εσωτερικά θέματα τα οποία επίσης επιβαρύνουν την ζωή των Ουκρανών, η κατάσταση είναι περίπλοκη. Αγωνία μεγάλη, τα ζωντανά θύματα δεν έχουν πια τίποτα, τα σπίτια τους βομβαρδίστηκαν, οι δουλειές τους καταστράφηκαν. Τον πόνο τους μοιράζονται μαζί μας και αυτό είναι συγκλονιστικό. Όλη η Ευρώπη έχει ανοίξει την αγκαλιά της, όμως αντιλαμβανόμαστε μία επιλεκτική αντιμετώπιση στο τί είναι πρόσφυγας και στο τι δεν είναι η Πολωνία για παράδειγμα ήταν από τις πρώτες χώρες που στο δικό μας προσφυγικό έκλεισε τα σύνορα της, τώρα την είδαμε να υποδέχεται τους Ουκρανούς, αυτό όμως πρέπει να γίνει με όλους τους ανθρώπους η προσφυγιά δεν έχει χρώμα, θρησκεία και καταγωγή. Πρέπει να είμαστε ίσοι, την ώρα που το βλέμμα μας είναι στραμμένο στην Ουκρανία, στην Μεσόγειο συνεχίζουν να πνίγονται αυτοί που έρχονται από την Λιβύη, αβοήθητοι. Όλοι μας ρωτούσαν αν πιστεύουμε πως θα τελειώσει ο πόλεμος. *Γράφει: o Αντώνης Ρεπανάς – Δημοσιογράφος
Εγώ βρέθηκα στην Ουκρανία με αφορμή το site μας “Human Stories” το οποίο και γεννήθηκε με αφορμή την προσφυγική κρίση του 2015 στην Ελλάδα. Εγώ τότε εργαζόμουν στα “ΝΕΑ” στο αθλητικό κομμάτι, το γραφείο έκλεισε κι έτσι επειδή ήμουν άνεργος και δεν είχα τι να κάνω, ανέβηκα στην Ειδωμένη και ξεκίνησα να γράφω ιστορίες προσφύγων, αφορμή αυτών, γεννήθηκε το site. Ως συνέχεια και αφού δημιουργηθήκαμε κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες, με πήρε τηλέφωνο ο Νίκολας Οικονόμου και μου είπε να πάμε Πολωνία-Ουκρανία. Εκεί, είδαμε τον ορισμό της προσφυγιάς, ανθρώπους που μόλις είχαν εγκαταλείψει το σπίτι τους.
Αντικρίσαμε πάρα πολλές νέες γυναίκες με παιδιά, κάνουν οικογένεια σε πολύ μικρή ηλικία, οπότε οι γυναίκες έφευγαν στην Πολωνία και οι σύζυγοι έμεναν στην Ουκρανία για να πολεμήσουν, μιλούσαν διαρκώς στο τηλέφωνο προφανώς για να επικοινωνούν με τους ανθρώπους που άφησαν πίσω και να μάθουν τί συμβαίνει με τις περιουσίες τους. Θυμάμαι μία γυναίκα με το κινητό στο αυτί να κλαίει, προφανώς έμαθε κάτι κακό. Ένα βράδυ στη Μεντίκα στο σταθμό παρατηρούσα ένα μικρό κοριτσάκι με ένα σκουφάκι, γύρω της επικρατούσα βαβούρα, ο κόσμος πηγαινοερχόταν, εκείνο είχε στα χέρια του ένα κινητό και έπαιζε απορροφημένα, θεωρώ πως η οθόνη ήταν η ασφάλεια του για να μην καταλάβει τι συμβαίνει γύρω του, είχε μπει μέσα στον κόσμο του κινητού τηλεφώνου. Το πρόσωπο του ήταν φωτισμένο από την οθόνη και γύρω του επικρατούσε το χάος.
Στον σταθμό της Λβιβ, πάνω στις πλατφόρμες εκεί που βρισκόταν τα τρένα δεν είχε κόσμο, απορήσαμε, βρισκόταν όλοι από κάτω, στα υπόγεια, περιμένανε στην ουρά. Μας είπε η οδηγός μας πως πριν λίγες ημέρες ο κόσμος κοιμόταν στις πλατφόρμες, πλέον φοβούνται να μην γίνουν στόχος βομβαρδισμού. Θυμάμαι κάποια στιγμή περνά ένα τρένο, εμείς θέλουμε να πάμε στην τρίτη γραμμή για να καταγράψουμε τί συμβαίνει, είχε τόσο κόσμο, σπρώχνανε ο ένας τον άλλον, φωνάζανε και τρέχανε, για να προλάβουν τον συρμό. Ήταν σοκαριστικό εκεί καταλάβαμε το τί σημαίνει αγωνία, αγωνία για το άγνωστο, αγωνία για να ξεφύγεις από την ίδια σου την χώρα.
Στην Λβιβ, χτυπούσαν οι σειρήνες και πάραυτα ο κόσμος συνέχιζε την ζωή του κανονικά, διότι δεν έπεσε καμία βόμβα μέχρι τότε σε εκείνη την περιοχή, εμείς φύγαμε 17, η Λβιβ βομβαρδίστηκε 19 Μαρτίου. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή την όμορφη πόλη, να βλέπεις έναν κόσμο ζωντανό, παιδιά με μπαλόνια, οι άνθρωποι πηγαίνανε για καφέ, “δυτικόφαιρνε” το λέω αυτό διότι στο μυαλό μας όλοι έχουμε στερεότυπα για τις πρώην Σοβιετικές χώρες, η ζωή κυλούσε κανονικά, όμως στα πρόσωπα των ανθρώπων έβλεπες την πίκρα και την αβεβαιότητα.
Ήταν σπουδαίο που είχαμε την Αλόνα για οδηγό, δεν θα την ξεχάσω ποτέ, ήταν θηρίο της είχα πει “αν το 10% των γυναικών είναι σαν εσένα, θα κερδίσετε τον πόλεμο.” Ήταν πολύ σκληρή και δυνατή και μας είπε πως έγινε έτσι τώρα “με το που ξεκίνησε ο πόλεμος και αναγκάστηκα να φύγω από το Κίεβο, να πάω στο χωριό της μαμάς μου και εκεί να τριγυρίζω από χωριό σε χωριό και να βοηθάω όποιον το έχει ανάγκη.” Χρησιμοποιούσε ένα παλιό αυτοκίνητο το οποίο λειτουργούσε με βενζίνη και αέριο οπότε μπορούσε να γεμίσει και τα δυο ντεπόζιτα για να κάνει 1.000 χιλιόμετρα μας έλεγε, “δεν με νοιάζει που είναι παλιό είναι σημαντικό το γεγονός του ό,τι μαζί του μπορώ να καίω πολλά καύσιμα για να πηγαίνω από πόλη σε πόλη και να μοιράζω φάρμακα και προμήθειες.”
Πήγαμε σε ένα χωριό που λεγόταν Νακονέτσε, πολύ κοντά στην βάση Γιαβορίβ που βομβαρδίστηκε, εκεί υπήρχε ένα σχολείο, σε νεοκλασικό κτίριο που μετρούσε τουλάχιστον 150 χρόνια, σήμερα το σχολείο αυτό ήταν σταθμός φιλοξενίας για τους ανθρώπους που βαίνανε προς τα σύνορα. Εκεί συναντήσαμε μία δασκάλα την Λυδία, η οποία μας έλεγε πως προσεύχεται να τελειώσει αυτός ο πόλεμος γρήγορα. Όλοι μας ρωτούσαν αν πιστεύουμε πως θα τελειώσει ο πόλεμος, κι εμείς απαντούσαμε πως μάλλον δεν θα τελειώσει γρήγορα.
Συνοψίζοντας, στην αρχή δεν ήξερα αν ήθελα να πάω στην Ουκρανία, διότι δεν γνώριζα πως είναι τα πράγματα εκεί, μπορεί όλους τους δημοσιογράφους να μας εξιτάρει η πολεμική ανταπόκριση, όμως υπάρχει πάντα ο φόβος και η αβεβαιότητα. Στα μεγάλα Μέσα και κυρίως του εξωτερικού υπάρχει ασφάλεια και φυσικά security officer ο οποίος σε κατευθύνει και σου λέει, “αν θα πας εκεί έχεις 50% πιθανότητες να πεθάνεις” οπότε οι δημοσιογράφοι γνωρίζουν που πρέπει να πάνε και που όχι, έχουν πληροφορίες και backup, από τα κεντρικά γραφεία δέχονται οδηγίες. Όταν είσαι μόνος εκεί δεν μπορείς να ελέγχεις συνεχώς στο internet τί συμβαίνει και τί ανεβάζουν τα άλλα μέσα. Τα ξένα Μέσα παρέχουν ακόμη και ψυχολογική υποστήριξη, πολύ βασικό.
Εμείς χωρίς αρκετά χρήματα είπαμε πως θα πάμε με όση ασφάλεια θα μπορούσαμε να έχουμε, για καλή μας τύχη συναντήσαμε τον Σπύρο και την Μάνια από την LifeGuard Hellas, οι οποίοι πραγματικά μας βοήθησαν πάρα πολύ. Η αποστολή ξεκίνησε αβέβαια-να πάμε να δούμε και ό,τι κάνουμε- τελικά θεωρώ πως πήγε καλά και ενδιαφέρον είχε για μας και πήραμε μία γεύση του τί συμβαίνει, όχι την γεύση της πρώτης γραμμής, αλλά αποκτήσαμε μία σφαιρική άποψη για τον πόλεμο Ουκρανίας-Ρωσίας. Όλοι οι πρόσφυγες από όπου κι αν προέρχονται έχουν τις ίδιες αγωνίες, την ίδια αβεβαιότητα και τους ίδιους φόβους. Όλοι οι άνθρωποι από όπου κι αν ερχόμαστε όταν βρισκόμαστε στην κατάσταση του πρόσφυγα έχουμε τις ίδιες ανάγκες, τις ίδιες σκέψεις.
