Περπατώ εις το δάσος…

Μπαίνεις στο δασικό δρόμο που αρχίζει από το Πυροφυλάκιο του Αγίου Παύλου και σε 50 μέτρα έχεις αρχίσει να ξεχνάς που βρίσκεσαι. Η φύση οργιάζει, τα δέντρα είναι φουντωμένα, τα πουλιά “παίζουν” ένα τόνο πιο δυνατά από τους ήχους της Περιφερειακής, νιώθεις της ευωδιές. Η ευεργετική υγρασία εμποδίζει τη σκόνη να σηκωθεί και σου θυμίζει πόσο γενναιόδωρος υπήρξε φέτος ο καιρός με το Σέιχ Σου. Το φούντωσε, το ανακαίνισε, το πρασίνισε, το μεγάλωσε. Χάρη στις βροχές των τελευταίων εβδομάδων, το περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης δείχνει υγιές και αναγεννημένο κρύβοντας καλά όλες τις παθογένειες που το ταλαιπωρούν.

Η πόλη στην αγκαλιά του

Ο χαρακτηρισµός ενός δάσους σαν περιαστικού γίνεται µε βάση κριτήρια προσδιορισµού όπως η απόσταση από την πόλη, η εύκολη πρόσβαση, η συχνότητα και ο αριθµός των ατόµων που το επισκέπτονται καθώς κι η αντιµετώπιση των οικιστικών πιέσεων που ασκούνται στον περιαστικό χώρο. Το Σέιχ Σου µε τα 29.790 στρέµµατα, εκ των οποίων περίπου τα 1.000 είναι ιδιοκτησίες ιδιωτών, πληροί όλες τις προϋποθέσεις χαρακτηρισµού. «Το Σέιχ Σου είναι περιαστικό δάσος και το “χειριζόµαστε” µε βάση τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης. Όπου ήταν δάσος πρέπει να εξακολουθήσει να υπάρχει δάσος» λέει ο Απόστολος Αϊναλής, ∆ιευθυντής ∆ασών στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. «Την περίοδο του µεσοπολέµου το ξύλευε όλη η πόλη µε αποτέλεσµα να γίνει ένα γυµνό βουνό και η Θεσσαλονίκη να έχει σοβαρά προβλήµατα µε πληµµύρες. Από διαδοχικές αναδασώσεις δηµιουργήθηκε το δάσος που ξέρουµε. Στα 30 χρόνια, η τραχεία πεύκη που κυρίως χρησιµοποιήθηκε, δίνει τον καρπό του και τότε µπορεί να βλαστήσει ο νέος σπόρος. Σε κάθε περιοχή που απογυµνώνεται και αναδασώνεται, η βλάστηση έχει µια διαδοχή: χαµηλή, ποώδης, θάµνος, δέντρο». Η τελευταία αναδάσωση έγινε µετά την πυρκαγιά του 1997 που κατέστρεψε περίπου το µισό δάσος. Το πεύκο προτιµάται στις παρεµβάσεις που γίνονται στο δάσος, καθώς είναι ένα από τα πλέον ολιγαρκή είδη και µπορεί να επιβιώσει σε άσχηµες καταστάσεις. «Βάζουµε και άλλα είδη, όπως δρυ και πλατανόφυλλα, αλλά αυτό γίνεται σταδιακά» εξηγεί ο κ. Αϊναλής.

Κάμπια vs πεύκων σημειώσατε 1

Από τους µεγάλους εχθρούς του πεύκου, είναι η κάµπια. Πρόσφατα ήρθε στη δηµοσιότητα η είδηση ότι λόγω µη πραγµατοποίησης αεροψεκασµών, από το 2009 κι εντεύθεν, αυξήθηκε πολύ ο πληθυσµός της κάµπιας µε αποτέλεσµα να απειλείται το δάσος. Μάλιστα, το κόστος για τους αεροψεκασµούς δεν ακούγεται καθόλου απαγορευτικό: 200.000 ευρώ το χρόνο. Ο κ. Αϊναλής χαµογελά: «Για τα δεδοµένα µας, είναι απαγορευτικό το ποσό. Σε άλλες εποχές δε θα ήταν αλλά σήµερα είναι. Η πευκοκάµπια είναι µια απ’ τις βασικές ασθένειες του πεύκου. Έχει κύκλο ζωής 1-2 έτη κι έχει απλωθεί αρκετά πλέον. Την καταπολεµούσαµε µε ψεκασµούς µε οικολογικά φάρµακα και η χρηµατοδότηση γι αυτό γινόταν είτε µέσω ευρωπαϊκών προγραµµάτων είτε µέσω δηµοσίων επενδύσεων. Από το 2008 που έληξε το ΚΠΣ δεν ξανακάναµε αεροψεκασµούς».

Η βροχή ευνοεί την κάµπια η οποία έχει ένα περίεργο κύκλο ζωής. Στις αρχές της άνοιξης το δάσος φαινόταν κατεστραµµένο καθώς η κάµπια βγαίνει στον κόσµο µας ως τις 10 Μαρτίου, τρώει, παίρνει δυνάµεις, κάνει το δέντρο να φαίνεται κατάξερο και µετά πηγαίνει και χώνεται στο έδαφος σε βάθος 3-5 εκατοστών. Εκεί µένει έως τα µέσα Ιουλίου απ’ όπου βγαίνει ως πεταλούδα. Το αργότερο το ∆εκαπενταύγουστο, κάθε γλοιώδης κάµπια έχει µεταµορφωθεί σε µια υπέροχη πεταλούδα η οποία γονιµοποιείται και πηγαίνει να γεννήσει τα αβγά της στα τρυφερά κλαδιά του πεύκου ή στις βελόνες. Καθεµιά τους γεννά 200 αβγά και µετά πεθαίνει. Οι ψεκασµοί είναι αποτελεσµατικοί όταν γίνονται στο σωστό χρόνο: όταν τα αβγά είναι στο 3ο στάδιο ηλικίας, πριν η κάµπια µπει µέσα στο κουκούλι, στα µέσα Οκτωβρίου περίπου. Το κουκούλι φεύγει µε το χρόνο και τη βροχή. Η ζηµιά όµως, έχει γίνει πάνω στο δέντρο –άρα και το δάσος-, έτσι δεν είναι; «Κοιτάξτε, αυτές είναι επιδηµίες. Το δάσος µπορεί κάλλιστα να ανακάµψει. Αν υποστεί πάντως συνεχόµενη επίθεση για 7-8 χρόνια, τότε θα υπάρξει πρόβληµα γιατί το δάσος γίνεται ευάλωτο σε µύκητες και άλλες ασθένειες. Βεβαίως, αν το είχαµε ραντίσει, θα ήταν πιο αναπτυγµένο, σε καλύτερη κατάσταση».

Η ζωή στο Σέιχ Σου

Η πανίδα του Σέιχ Σου παρουσιάζει ενδιαφέρον. Έχει λαγούς, αλεπούδες, κουνάβια, φίδια, σαύρες και µάλιστα κάποιες από αυτές ανήκουν σε σπάνια είδη. «Στην περιοχή το κυνήγι δεν επιτρέπεται. Όχι, δεν έχουµε κηρύξει το Σέιχ Σου καταφύγιο άγριας ζωής, επειδή είναι περιαστικό δάσος. Ένα χώρο που τον επισκέπτεται τόσος κόσµος, δεν µπορούµε να τον κηρύξουµε καταφύγιο άγριας ζωής, θα κοροϊδεύουµε τον κόσµο!»

Μια και τόσος κόσµος επισκέπτεται το δάσος, µήπως θα είχε νόηµα να γίνουν και χώροι αναψυχής; Η πρόταση του Γιάννη Μπουτάρη περί «ήπιας ανάπτυξης» είχε ξεσηκώσει σχετική συζήτηση. «Εκτός από το δήµο Θεσσαλονίκης έχουµε δεχτεί ανάλογα αιτήµατα κι από τους δήµους Συκεών Νεάπολης και Πυλαίας Χορτιάτη. ∆εν είναι εύκολο να γίνουν αναψυκτήρια καθώς το δάσος είναι δάσος, δεν µπορεί να αλλάξει µορφή. Θα έπρεπε οι χώροι αυτοί να είναι πραγµατικά ήπιοι, όπως συµβαίνει στο εξωτερικό. Από την άλλη, οικολογικές οργανώσεις ζητούν παρεµβάσεις ώστε να µπορεί ο κόσµος να απολαµβάνει το δάσος. Από τη µεριά µας, από το 2003 έως το 2010 κατασκευάσαµε κάποια κιόσκια και χώρους ανάπαυσης και αναψυχής, αναµορφώσαµε 14 χώρους και 12,5 χιλιόµετρα µονοπατιών. Συνολικά το έργο κόστισε 2.000.000 ευρώ. Αυτή τη στιγµή έχουµε πάλι προβλήµατα, καθώς κάποιοι προβαίνουν σε κακόβουλες ενέργειες καταστροφών στο δάσος. Απαιτείται να δώσουµε 110.000 ευρώ για επισκευές. Φοβάµαι όµως µήπως είναι δώρον άδωρον, καθώς απαιτείται αστυνόµευση στο δάσος. Και, ξέρετε, η υπηρεσία µας διαθέτει µόλις 3 δασοφύλακες, µε ωράριο δηµοσίου υπαλλήλου. Ευτυχώς, βέβαια, που υπάρχουν οι εθελοντικές οργανώσεις. Μόλις ξεπεραστούν κάποια ζητήµατα συντονισµού τους, είµαι σίγουρος ότι θα κάνουν καλή δουλειά» τονίζει ο διευθυντής δασών.

Για τον Κωνσταντίνο Ζέρβα, αντιδήµαρχο Περιβάλλοντος, Ποιότητας Ζωής και Ελεύθερων Χώρων του ∆ήµου Θεσσαλονίκης, το ζήτηµα της αστυνόµευσης είναι πολύ σηµαντικό. «Υπάρχουν κάµερες ελέγχου για λόγους κυρίως πυρασφάλειας, ωστόσο δε λειτουργούν. Χάρη στους εθελοντές, όµως, αντιµετωπίζονται καταστάσεις όπως η περσινή πυρκαγιά, όπου η επέµβαση έγινε µόλις 10 λεπτά από την εκδήλωσή της». Ο κ. Ζέρβας πιστεύει ότι το δάσος µπορεί να αξιοποιηθεί για τουρισµό. «Μπορούµε να οργανώνουµε περιπάτους σε µια περιαστική διαδροµή που να περιλαµβάνει και το Σέιχ Σου. Υπάρχουν µνηµεία, πηγές, φύση, υπάρχουν πολλά να δει και να ζήσει κάποιος. Τα στελέχη του δήµου Θεσσαλονίκης µε τις γνώσεις τους µπορούν να βοηθήσουν σηµαντικά. Επίσης, πρέπει να βρεθεί µια λύση και για τα 1000 περίπου στρέµµατα των ιδιωτών, ώστε κι αυτές οι εκτάσεις να γίνουν µέρος του περιαστικού δάσους». Για να γίνει αυτό, φυσικά, πρέπει να υπάρχει το ίδιο το δάσος.

Κι όμως υπάρχει λύση

Και τι γίνεται αν δεν βρεθούν χρήµατα για τους ψεκασµούς ούτε φέτος; «Έχουµε βρει ένα µικρό κονδύλι ύψους 30.000 ευρώ από το ΥΠΕΚΑ και µε αυτά τα χρήµατα θα βάλουµε παγίδες από φεροµόνη για να συλλάβουµε τις πεταλούδες πριν γονιµοποιηθούν και γεννήσουν» λέει ο Απόστολος Αϊναλής. Στις προθέσεις της ∆ιεύθυνσης ∆ασών είναι η εκπόνηση µιας µελέτης διαχείρισης περιαστικού δάσους που θα έχει ολοκληρωθεί ως το 2013. «Βάσει αυτής πρέπει να γίνει διαχείριση νεοφυτειών. Αν δεν τις διαχειριστούµε µε αραίωση και καλλιέργεια, θα δούµε το δάσος να ξεραίνεται. Έχει αρχίσει να υπάρχει υπερπληθυσµός χλωρίδας και είναι απαραίτητο να κάνουµε αραιώσεις ώστε τα καλύτερα “άτοµα” να αναπτυχθούν γρήγορα. Τα δέντρα χρειάζονται χώρο για να πάρουν δύναµη».

Με τις αραιώσεις συµφωνεί ο Νίκος Μισυρλής, κατασκευαστής πρασίνου. «Η επιλεκτική υλοτόµηση είναι απαραίτητη στις περιπτώσεις τεχνητών δασών όπως το Σέιχ Σου και απαιτεί οργανωµένα συνεργεία όλο το χρόνο. Ιδίως στα σηµεία όπου υπάρχουν πρόσφατες αναδασώσεις, όπως αυτή µετά την πυρκαγιά του ’97 η οποία έγινε µε πολύ σωστό τρόπο κι αυτό φαίνεται». Για τον κ. Μισυρλή, οι αεροψεκασµοί δεν είναι απαραίτητοι για την καταπολέµηση της κάµπιας. «Χρησιµοποιείται κυρίως πυρεθρίνη, ένα εντοµοκτόνο που µπορεί να προκαλέσει ζηµιά σε άλλα έντοµα που είναι απαραίτητα για την τροφή της µέλισσας. Η επιλεκτική υλοτόµηση είναι προτιµότερη. Βεβαίως, υπάρχει και η λύση του να αφήσεις το δάσος στην τύχη του, να αναγεννηθεί µόνο του. Αλλά αυτή, δε συνιστάται».

Το µεγαλύτερο πρόβληµα του Σέιχ Σου, όµως, είναι η πολυδιάσπαση των αρµοδιοτήτων του. «Η διαχείριση ξεκινά από µας και περνά από τους 3 δήµους βρίσκονται γύρω, ενώ πολλές εκκρεµότητες να χρονίζουν στο Συµβούλιο της Επικρατείας. Είναι απαραίτητη η δηµιουργία ενός φορέα στο πλαίσιο της δασικής υπηρεσίας, όπως έγινε µε το ∆ασαρχείο Υµηττού. Θα µπορούσε να γίνει το ∆ασαρχείο Σέιχ Σου και να συµµετέχουν σε µια ειδική επιτροπή όλοι οι φορείς της πόλης, το πανεπιστήµιο, οι δήµοι, όλοι» προτείνει ο κ. Αϊναλής.

Με την άποψη αυτή της δηµιουργίας αυτοτελούς δασαρχείου συντάσσεται και ο δασολόγος και πρώην ∆ιευθυντής ∆ασών Αλέξανδρος Καρνάρας ο οποίος, σε περσινή του παρέµβαση στην εφηµερίδα «Μακεδονία» έγραψε: «Προτείνω τη σύσταση αυτοτελούς δασαρχείου, το οποίο θα υπάγεται απευθείας στον γενικό γραµµατέα ∆ασών και Αγροτικής Ανάπτυξης της αποκεντρωµένης διοίκησης Μακεδονίας – Θράκης, η στελέχωση του οποίου θα γίνει µε µετάθεση επιλεγµένων µόνιµων υπαλλήλων της ∆ασικής Υπηρεσίας. Ο φορέας αυτός, µε την επωνυµία ∆ασαρχείο Περιαστικού ∆άσους Θεσσαλονίκης, θα έχει όλη την ευθύνη εφαρµογής του κανονισµού λειτουργίας του χώρου, της εκτέλεσης των έργων και εργασιών που θα απαιτούνται, αλλά και την κύρια ευθύνη της αντιπυρικής προστασίας τους δάσους».

Ο κ. Αϊναλής µας υπενθυµίζει ότι συνηθίζουµε να λέµε ότι σε κάθε Θεσσαλονικιό αναλογούν 1,5-2 τετραγωνικά µέτρα πρασίνου. «∆εν υπολογίζουµε ότι έχουµε και περιαστικό δάσος, όµως». Ευτυχώς όµως, το υπολογίζουν οι εκατοντάδες περιπατητές, δροµείς και ποδηλάτες που το επισκέπτονται καθηµερινά.

Το περιαστικό δάσος του Σέιχ Σου χρειάζεται την φροντίδα µας. Η Parallaxi µέσω της δράσης της “Η Θεσσαλονίκη Αλλιώς” αναλαµβάνει πρωτοβουλία για τη σωτηρία του δάσους και την ένταξη του στην καθηµερινή ζωή της πόλης. Σε όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού θα συλλέξουµε χρήµατα για τον αεροψεκασµό που οι αρχές δεν κατάφεραν να πραγµατοποιήσουν δυο χρόνια τώρα και το Σεπτέµβριο µε τη δράση “Μια Κυριακή στο ∆άσος”, σε συνεργασία µε οµάδες και φορείς που αγαπούν το περιβάλλον, ανεβαίνουµε στο Σέιχ Σου.

*Οι φωτογραφίες είναι του Θεόδωρου Καρανίκα