Πες το με μια τριλογία

Μετά τον τρίτο Μπάτμαν που ολοκλήρωσε την κατά Κρίστοφερ Νόλαν αριστουργηματική τριλογία για τον σκοτεινό ήρωα της DC comics και τον Πίτερ Τζάκσον που αποφάσισε να “σπάσει” το επερχόμενο «Χόμπιτ» σε τρία μέρη, ευκαιρία να ρίξουμε μια ματιά στον κόσμο των κινηματογραφικών τριλογιών, αυτών που έγιναν, αυτών που δεν «προχώρησαν» και αυτών που αναμένουμε στο εγγύς μέλλον.

Ο όρος χρονολογείται από τα αρχαία χρόνια και πρωτοεμφανίστηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. και κατά τη διάρκεια των Διονυσίων, όπου δραματικές τριλογίες διαγωνίζονταν μπροστά στο κοινό. Η μόνη που σώζεται από τους θεατρικούς εκείνους αγώνες είναι η Ορέστεια του Αισχύλου. Ο κύκλος του Οιδίποδα του Σοφοκλή είναι μεν τριλογία αλλά τα μέρη της γράφτηκαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδου ςκαι αν και τα συνδέει η ίδια θεματική και κοινοί ήρωες δεν έχουν τη συνέχεια της Ορέστειας.

Γιατί όμως φιλόσοφοι, καλλιτέχνες και δημιουργοί προτιμούν να ολοκληρώνουν τα έργα τους σε τρία μέρη; Σύμφωνα με τον Πυθαγόρα ο αριθμός 3 θεωρείται τέλειος: είναι ο πρώτος αριθμός που διαθέτει αρχή, μέση και τέλος και ο πρώτος σύνδεσμος με τα στερεά αφού αυτά ορίζονται σε τρεις διαστάσεις.

Τριάδες και τριλογίες συναντάμε σε άπειρα φιλοσοφικά συστήματα, θρησκείες και πολιτισμούς και σε όλες τις μορφές της Τέχνης. Από τα τρία μέρη του ινδικού έπους Μαχαμπαράτα στην τριλογία του Μπέκετ, ο «Ακατανόμαστος» και από την τριλογία της όπερας του Βάγκνερ του έπους των Νιμπελούγκεν στην «Τριλογία του Βερολίνου» (Low, Heroes και Lodger) του Ντέιβιντ Μπόουι φτάνουμε στην Έβδομη Τέχνη και τις φιλμικές τριλογίες που αγαπήθηκαν τόσο από το Χόλιγουντ όσο και από τους μεγάλους Ευρωπαίους auteurs.

Το φαινόμενο εντοπίζεται στη δεκαετία του 70 με την αριστουργηματική τριλογία του «Νονού» και το έπος του «Πολέμου των Άστρων». Σε εκείνη την εποχή η γενική σύλληψη έδινε έναν περισσότερο καλλιτεχνικό τόνο στο συνολικό αποτέλεσμα.. Στην Ευρώπη, το 1993, ο Κισλόφσκι ολοκληρώνει το κύκνειο άσμα του «Τρία Χρώματα» στη διάρκεια ενός χρόνου και ο «Άρχοντας των Δαχτυλιδιών» γίνεται το franchise φαινόμενο του 21ου αιώνα.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις στη διαδικασία του φιλμ έκαναν τις κινηματογραφικές τριλογίες πιο εφικτές, δημοφιλέστερες από ποτέ και φυσικά ιδιαιτέρως επικερδείς για την κινηματογραφική βιομηχανία μια που τα τελευταία χρόνια η σταθερή βάση φανατικών οπαδών αποτελεί βασικό κριτήριο για την προώθηση ενός κινηματογραφικού πρότζεκτ και η δυνατότητα μιας ταινίας να βγάλει τρία (και πολλές φορές περισσότερα) μέρη γίνεται κανόνας στις κινηματογραφικές επενδύσεις.

Σήμερα ο πρωταρχικός στόχος των στούντιο είναι να σημειώνουν εισπρακτικά ρεκόρ αλλά αυτό δεν εμποδίζει σκηνοθέτες σαν τον Κρίστοφερ Νόλαν να παραδίδουν αριστουργήματα σαν την τριλογία του Μπάτμαν που ολοκληρώθηκε φέτος και αναμένεται στις αίθουσες τις επόμενες μέρες.

*Θα μπορούσαμε να κάνουμε μια διάκριση χωρίζοντας σε κατηγορίες τις ταινίες του είδους. Έτσι έχουμε τις τριλογίες franchise, όπως οι δυο τριλογίες του «Πολέμου των Άστρων» του Τζορτζ Λούκας, ο «Νονός» του Φράνσις Φορντ Κόπολα, «Οι περιπέτειες του Ιντιάνα Τζόουνς» του Στίβεν Σπίλμπεργκ, ο «Άρχοντας των Δαχτυλιδιών» του Πίτερ Τζάκσον, ο «Σπάιντερ μαν» του Σαμ Ράιμι, το «Μάτριξ» των αδελφών Γουασόφσκι, που χρησιμοποιούν τους ίδιους ηθοποιούς στους πρωταγωνιστικούς ρόλους και αποτελούν το όραμα του ίδιου σκηνοθέτη. Συχνά αποτελούν κινηματογραφικές μεταφορές λογοτεχνικών έργων όπως η τριλογία Millenium του Στινγκ Λάρσον στη νορβηγική της εκδοχή του 2009.

*Μια μεγάλη κατηγορία αποτελούν οι τριλογίες που συνδέονται μεταξύ τους από μια κοινή θεματική και ολοκληρώνουν ένα σκηνοθετικό έργο πνοής, όπως η σπαγγέτι Τριλογία των Δολλαρίων του Σέρζιο Λεόνε, γνωστή και ως Τριλογία του Άνθρώπου δίχως όνομα («Για μια χούφτα δολάρια» (1964), «Μονομαχία στο Ελ Πάσο» (1965), «Ο καλός, ο κακός κι ο άσχημος» (1966), Τα Τρία Χρώματα του Κισλόφσκι («Μπλε», «Λευκό», «Κόκκινο»), η Τριλογία των Τάξεων του Περ Φλάι («Το παγκάκι», «Η Ανθρωποκτονία», «Η Κληρονομιά»), η Τριλογία της Εκδίκησης του Τσαν-γουκ Παρκ («Sympathy for Mr. Vengeance» (2002), «Oldboy» (2003), «Sympathy for Lady Vengeance» (2005)) ή η Τριλογία του Θανάτου του Αλεχάντρο Ιναρίτου («Χαμένες Αγάπες», «21 Γραμμάρια», «Βαβέλ»).

*Και τέλος αυτές που έχουν ένα κοινό ήρωα και ολοκληρώνονται σε τριλογίες λόγω της τεράστιας εμπορικής τους επιτυχίας τους, χωρίς την αρχική πρόθεση του σκηνοθέτη και συνήθως χωρίς τη συμμετοχή του αρχικού σκηνοθέτη όπως τα «Σαγόνια του Καρχαρία» και τα «Άλιεν». Στην τελευταία κατηγορία ο όρος τριλογία πάυει να υφίσταται μετά το νούμερο τέσσερα και την απόλυτη υποβάθμιση της σεναριακής ιδέας.

Συχνά βέβαια συμβαίνει μια κινηματογραφική τριλογία είτε να ακολουθείται μετά από χρόνια από ένα τέταρτο μέρος (“Ιντιάνα Τζόουνς”) είτε να μη συνεχίζεται μετά το πρώτο μέρος είτε λόγω καλλιτεχνικής και εισπρακτικής αποτυχίας («Fantastic Four») είτε λόγω αντιδράσεων στη θεματική της όπως «Το Αστέρι του Βορρά» που βασίστηκε στην αριστουργηματική λογοτεχνική Τριλογία του Κόσμου του Φίλιπ Πούλμαν και σκόνταψε στην αντίδραση της καθολικής εκκλησίας.

Αλλά ας έρθουμε στη φετινή χρονιά όπου τριλογίες κλείνουν, ανοίγουν ή συνεχίζονται ξεκινώντας από το «Batman Rises» που βγαίνει παγκοσμίως στις αίθουσες στις 21 Αυγούστου και αναμένεται να σπάσει ταμεία. Στην περίπτωση Νόλαν κριτικοί και box office στέκονται εκστασιασμένοι.

Ο Πίτερ Τζάκσον είναι πανέτοιμος να μονοπωλήσει το ενδιαφέρον την επόμενη τριετία ανακοινώνοντας ότι το «Χόμπιτ» που αναμενόταν σε δυο μέρη τελικά θα γίνει κινηματογραφική τριλογία. Κι αυτή η ανακοίνωση έγινε πριν ακόμη βγει στις αίθουσες η πρώτη ταινία, η πρεμιέρα της οποίας στις αίθουσες θα γίνει τον Δεκέμβριο και ενώ παράλληλα γυριζόταν το δεύτερο μέρος. Ο σκηνοθέτης δικαιολόγησε την απόφαση βλέποντας ότι το υλικό που έχει ήδη γυριστεί φτάνει για να καλύψει τρεις ταινίες. Το κυρίως μέρος των γυρισμάτων ολοκληρώθηκε νωρίτερα τον Ιούλιο αλλά μετά την απόφασή του απαιτείται επανεκκίνηση της παραγωγής για τη τρίτη ταινία. Έχοντας όμως στο παρελθόν του το φαινόμενο «Άρχοντας» μάλλον δεν έχει και πολλά να φοβάται.

Η τριλογία του «Hobbit» είναι η πιο πρόσφατη στην τάση των χολιγουντιανών στούντιο να οργανώνουν τον προγραμματισμό τους ανά τριάδες ταινιών. Μεγάλα πλεονεκτήματα της τακτικής αυτής είναι η σαφώς ευκολότερη ολοκλήρωση της παραγωγής και η απήχηση στο κοινό που «κολλάει» σε ήρωες και αναμένει με αγωνία το επόμενο μέρος. Ως γνωστόν όσο πιο καλά γνωρίζεις ένα χαρακτήρα, τόσο πιο αναμενόμενο είναι να αγωνιάς για την εξέλιξή του. Έτσι ο Τζάκσον (και βέβαια οι Warner Bros. και New Line που πληρώνουν) που χώρεσε τον τεράστιο λογοτεχνικό όγκο του «Άρχοντα» σε τρεις ταινίες, αποφασίζει να μεταφέρει χωρίς καμιά απώλεια και σε τρία μέρη το «Χόμπιτ» του Τόλκιν που γράφτηκε σαν εισαγωγικό βιβλίο της τριλογίας του Άρχοντα. Για να επιμηκύνει την κυρίως ιστορία σκοπεύει να χρησιμοποιήσει υλικό απ’ τις σημειώσεις του Tolkien, διάφορα παραρτήματα και άλλες πηγές εντός και εκτός του «Hobbit», μην αφήνοντας έτσι ανεξερεύνητη καμιά πτυχή της ιστορίας του Μπίλμπο Μπάγκινς και τον ρόλο που έπαιξε στη συναρπαστική, ιστορία της Μέσης Γης. Το «The Hobbit: An Unexpexted Journey / Χόμπιτ: Ένα Αναπάντεχο Ταξίδι» αναμένεται στις αίθουσες στις 14 Δεκεμβρίου 2012, το sequel στις 13 Δεκεμβρίου του 2013, ενώ το τρίτο μέρος αναμένεται το καλοκαίρι του 2014.

Ο Γκάρι Ρος ξανακάθεται στη σκηνοθετική καρέκλα για το δεύτερο μέρος της τριλογίας «The Hunger Games» που «άνοιξε» μέσα στο 2012 αφού πήρε το πράσινο φως μετά την επιτυχία της πρώτης ταινίας σε κριτική και box office. To “The Hunger Games: Catching Fire” αναμένεται στις κινηματογραφικές αίθουσες στις 22 Νοεμβρίου του 2013.

Στο φεστιβάλ της Βενετίας αναμένεται να κάνει πρεμιέρα η δεύτερη ταινία της τριλογίας «Παράδεισοι» του Αυστριακού Ούλριχ Ζάιντλ. Η τριλογία επικεντρώνει σε τρεις γυναίκες της ίδιας οικογένειας και στους διαφορετικούς δρόμους που ακολουθεί η καθεμιά από αυτές. Η πρώτη ταινία «Paradise:Love» διαγωνίστηκε στις φετινές Κάννες για το Χρυσό φοίνικα. Οι άλλες δυο «Paradise: Faith” και «Paradise:Ηope» αναμένονται μέσα στην κινηματογραφική σεζόν 2012-13.

Η τριλογία Three Flavours Cornetto των Έντγκαρ Ράιτ και Σάιμον Πεγκ (ο τίτλος είναι ένα μικρό αστείο με αναφορά στα Τρία Χρωματα του Κισλόφσκι)είναι μια σατυρική ξεκαρδιστική τριλογία που ξεκίνησε με το «Shaun of the Dead» (2004), συνεχίστηκε με το «Hot Fuzz» (2007) και θα ολοκληρωθεί με το «The World’s End» μέσα στο 2013. Την τριλογία, εκτός από το γνωστό βρετανικό χιούμορ του Σάιμον Πεγκ, συνδέει η εμφάνιση σε κάθε ταινία μιας γεύσης (άρα και χρώματος) παγωτού κορνέτο που χαρακτηρίζει και τη θεματική της κάθε ταινίας (στην πρώτη η φράουλα συμβόλιζε το άφθονο αίμα που κυλούσε στα σαγόνια αδηφάγων ζόμπι, στην δεύτερη το μπλέ παρέπεμπε στους μπάτσους και στην τρίτη η πράσινη μέντα με κομματάκια σοκολάτας θα παραπέμπει στην επιστημονική φαντασία).

Η νέα τριλογία των Χ-Μen που ξεκίνησε με τιε καλύτερες προοπτικές πέρσι με το «X-Men: First Class» θα συνεχιστεί με το « X-Men: Days of Future Past» που ξεκινάει γυρίσματα τον Ιανουάριο και αναμένεται στις αίθουσες τον Ιούλιο του 2014. Στη σκηνοθεσία ο Μάθιου Βον και πάλι και στο καστ η Τζένιφερ Λόρενς των «Hunger games», ο Μίκαελ Φασμπέντερ και ο Τζέιμς ΜακΆβοϊ.

Μέχρι το τέλος της χρονιάς αναμένονται και τα γυρίσματα του δεύτερου μέρους της τριλογίας Millenium κατά Φίντσερ. Με μεγαλες επιφυλάξεις όμως για το τι μέλλει συμφωνήσουν σκηνοθέτης και στούντιο και αν τελικά το σχέδιο θα ευοδώσει. Ο Φίντσερ δεν έχει τη φήμη υπάκουου στουντιακού σκηνοθέτη.

Αυτά και άλλα πολλά πρίκουελ, σίκουελ και remakes σε μορφή τριπλέτας αναμένονται μέσα στα επόμενα χρόνια κυρίως στα χολιγουντιανά στούντιο που η κρίση τα κάνει να επενδύουν σε σίγουρα χαρτιά.