Πόσο έχει επηρεάσει ο κοροναϊός την ανθρώπινη ψυχολογία – Τέσσερις ειδικοί εξηγούν

Ρεπορτάζ: Μαρία Πλεξίδα, Δήμητρα Λιόγκα

Οι ζωές όλων άλλαξαν τους τελευταίους έξι μήνες. Τα αποτελέσματα που άφησε ο κοροναϊός και συνεχίζει να αφήνει είναι πρωτόγνωρα για όλους. Διαχειριζόμαστε μία κατάσταση που δεν έχουμε ξαναβιώσει και δεν υπάρχουν οδηγίες χρήσης ως προς το πώς πρέπει να αντιδρούμε. Όλα ήταν αβέβαια. Η καθημερινότητα μας έπρεπε να προσαρμοστεί σε νέα δεδομένα τα οποία επέφεραν ως επακόλουθο και τις ξαφνικές ψυχολογικές μεταπτώσεις.

Tην περίοδο των lockdown βγήκαν στην επιφάνεια και πυροδοτήθηκαν ενδότερα ψυχολογικά προβλήματα, τα οποία προσπαθούμε να καλύψουμε στην καθημερινότητα.

4 ψυχολόγοι μας μιλάνε για τις επιπτώσεις της πανδημίας στην ψυχοσύνθεση του κόσμου.

Πώς επηρέασε η πανδημία τους ανθρώπους;

Ειρήνη Κ.: ”Η πανδημία του κοροναϊού, αρχικά επέφερε σημαντικές ψυχολογικές επιπτώσεις σχεδόν στο σύνολο των ανθρώπων. Η εικόνα της αντίδρασης τους προσιδιάζει στις αντιδράσεις σε καταστάσεις κρίσεων.  Αρχικά, καθώς δημιουργήθηκε μια κατάσταση ανασφάλειας, παρατηρήθηκε αύξηση του επίπεδου άγχους, του φόβου και των κρίσεων πανικού.  Στην πορεία όμως, μέσω των έμφυτων μηχανισμών προσαρμογής που διαθέτουμε όλοι οι άνθρωποι μειώθηκαν οι αρνητικές επιπτώσεις και επήλθε ψυχική ισορροπία, σε αυτούς που δεν είχαν πρωτύτερα ψυχιατρικά προβλήματα.”

Χιονία Σ.: ”Θεωρώ πως η πανδημία επηρέασε με διάφορους τρόπους τους ανθρώπους… Άνθρωποι, οι οποίοι αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας είναι περισσότερο φοβισμένοι. Αυτό έχει ως συνέπεια να κλειστούν στα σπίτια τους, μακριά από φίλους και συγγενείς πιστεύοντας ότι με αυτό τον τρόπο ελέγχουν ομαλά την κατάσταση. Άτομα που ανήκουν σε οικογένειες που έχουν ένα άτομο που νοσεί (από οποιάς δήποτε μορφή ασθαίνειας) νιώθουν αρκετά ενοχικά όταν θα επιθυμήσουν να διασκεδάσουν ή να ταξιδέψουν φοβούμενοι ότι με την επιστροφή τους θα μεταφέρουν τον ιό στον άρρωστο άνθρωπό τους. Συνεπώς, ακόμα και τα άτομα αυτά απομονώνονται από φίλους και γνωστούς, ώστε να αισθάνονται καλύτερα απέναντι στον ευπαθή της οικογένειάς τους.. Κάποιοι, ωστόσο, που επιθυμούν και θέλουν να συνεχίσουν τη ζωή τους έρχονται αντιμέτωποι με πολλά ηθικά διλήμματα.

Άτομα που χαρακτηρίζονταν από άγχος και ανασφάλεια έχουν φορτωθεί συναισθηματικά ακόμη περισσότερο λόγω της κατάστασης… Παρατηρούν το τζίρο της δουλειά τους αρκετά πεσμένο, ανησυχούν μήπως δεν καταφέρουν να συντηρήσουν οικονομικά την επιχείρησή τους και άρα την οικογένειά τους και αυτό τους αποδιοργανώνει..

Άτομα που ήθελαν επαγγελματικά να κάνουν τα προσωπικά τους ανοίγματα αντιλαμβάνονται ότι δεν είναι η κατάλληλη στιγμή και αυτό τους κάνει να αισθάνονται αδικημένοι.

Πολλοί επίσης αισθάνονται ότι είναι περιορισμένοι… Δεν βρίσκουν την απόλαυση, την ικανοποίηση, τη χαρά καθότι δεν μπορούν να αγγίξουν τους ανθρώπους τους, να πάνε σε μέρη όπου θεωρητικά ήταν μέρη όπου υπήρχε αρκετός κόσμος, να κάτσουν κάπου άνετα δίχως το φόβο του ποιος είναι δίπλα μας…

Ωστόσο, υπάρχουν και άτομα που μέσα σε όλο αυτό το χάος που προκάλεσε η πανδημία βρήκαν χρόνο να δούνε τον εαυτό τους και να αναζητήσουν τρόπους ώστε να γίνουν καλύτεροι, να βελτιώσουν  κομμάτια του εαυτού τους και αυτό γιατί μόνο τώρα βρήκαν διαθέσιμο χρόνο για να το επεξεργασθούν.”

Χριστόφορος Ν.: ”Κατά την περίοδο της πανδημίας έχουν αυξηθεί σημαντικά τα επίπεδα στρες των επισκεπτών του ιατρείου, λόγω αύξησης της γενικότερης αβεβαιότητας στην οποία εκτίθενται καθημερινά, όπως όλοι μας. Η μεγαλύτερη αβεβαιότητα μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη οικονομική ανασφάλεια αλλά και σε αύξηση της ανασφάλειας σχετικά με την υγεία των ίδιων των ατόμων, αλλά και των συγγενικών τους προσώπων, ιδιαίτερα των ηλικιωμένων.

Η έκθεση των ατόμων σε αυτή την μεγαλύτερη αβεβαιότητα και ανασφάλεια, ανάλογα με το βαθμό ανοχής της αβεβαιότητας που έχει το κάθε άτομο, μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση αγχωδών ή και καταθλιπτικών διαταραχών, ακόμη και σε άτομα που ποτέ μέχρι τώρα δεν είχαν εμφανίσει κάποια ψυχιατρική διαταραχή. Ως εκ τούτου παρατηρείται αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης της διαταραχής πανικού με ή χωρίς αγοραφοβία, του άγχους υγείας (υποχονδρίαση), της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, διαφόρων φοβιών, αλλά της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής και άλλων ηπιότερων καταθλιπτικών διαταραχών.

Κατερίνα Π.: ”Έχει παρατηρηθεί μια μεγάλη αύξηση στις φοβίες, στις αγχώδεις διαταραχές, καθώς και στις ψυχαναγκαστικες  στον γενικό πληθυσμό”

Πώς επηρεάστηκε η ψυχολογία των επισκεπτών από τον εγκλεισμό;

Ειρήνη Κ.: ”Στα άτομα που ήδη βρισκόταν σε ψυχοθεραπευτική διαδικασία θα έλεγα ότι δεν παρατηρήθηκε σημαντική αλλαγή ή αρνητική επίδραση του εγκλεισμού και αυτό γιατί ήδη είχαν έρθει, μέσω της ψυχοθεραπείας, σε επαφή με τον εαυτό του, είχαν ήδη περάσει από την διαδικασία ενδοσκόπησης. Για τους υπόλοιπους ανθρώπους τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα καθώς χωρίς να έχουν προετοιμαστεί, αναγκάστηκαν να περάσουν χρόνο με τον εαυτό τους και, πίστεψε με, για ορισμένους αυτό δεν είναι καθόλου ευχάριστο.”

Χιονία Σ.: ”Η περίοδος του εγκλεισμού επηρέασε ποικιλοτρόπως τους ανθρώπους. Άλλους αρκετά θετικά και άλλους αρνητικά. Άνθρωποι, οι οποίοι είχαν πολύ καλές σχέσεις μέσα στην οικογένειά τους δέθηκαν ακόμη περισσότερο. Βρήκαν το χρόνο να παίξουν με τα παιδιά τους, να κάνουν καθημερινά πράγματα, ό,τι τους έλειπε οπότε και το απόλαυσαν. Επίσης, άτομα που δεν είχαν οικογενειακές υποχρεώσεις και που ήταν σίγουροι ότι θα υπήρξε και κρατική αποζημίωση για το διάστημα που δεν θα δούλευαν το βρήκαν ως μοναδική ευκαιρία να κάνουν τόσα πράγματα για τον εαυτό τους που θα τους έκαναν να νιώσουν όμορφα.

Άτομα που αντιμετώπιζαν δυσκολίες και συγκρούσεις μέσα στην οικογένειά τους ο εγκλεισμός είχε ως αποτέλεσμα να αυξήσει την ένταση και τη συχνότητά τους. Άτομα με αναπηρίες αποδιοργανώθηκαν τελείως καθότι η ρουτίνα τους άλλαξε ολοκληρωτικά. Κάποιοι άλλοι καθόριζαν το δικό τους πρόγραμμα.”

Χριστόφορος Ν.: ”Η ψυχολογία των επισκεπτών στο ιατρείο μου έχει σαφώς επηρεαστεί με διάφορους τρόπους από τον εγκλεισμό. Ο εγκλεισμός ήταν για πολλούς ασθενείς η αιτία υποτροπής αγχωδών ή καταθλιπτικών διαταραχών τις οποίες είχαν εμφανίσει στο παρελθόν και οι οποίες βρίσκονταν σε ύφεση χωρίς να τους δημιουργούν πρόβλημα.

Άλλοι ασθενείς εμφάνισαν για πρώτη φορά κάποια αγχώδη ή καταθλιπτική διαταραχή κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού. Αυτό συνέβη σε μεγαλύτερη συχνότητα σε άτομα που ήδη έπασχαν από κάποιο σοβαρό παθολογικό πρόβλημα (πχ καρκίνο) και δεν μπορούσαν να έχουν την υποστήριξη των δικών τους ανθρώπων, αλλά και σε άτομα των οποίων οι επιχειρήσεις έπρεπε να κλείσουν κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού και των οποίων η οικονομική ανασφάλεια αυξήθηκε σε σημαντικό βαθμό.

Σε μια άλλη μερίδα ασθενών, εξαιτίας της αναγκαστικής συμβίωσης με συντρόφους/συζύγους με τους οποίους η σχέση ήταν ήδη διαταραγμένη, αυτή η σχέση διαταράχτηκε ακόμη περισσότερο και τα άτομα οδηγήθηκαν είτε σε λεκτική/σωματική βία είτε σε χωρισμό, γεγονότα τα οποία είχαν στη συνέχεια τις δικές του ψυχολογικές επιπτώσεις στα άτομα και τα παιδιά τους, όπου αυτά υπήρχαν.”

Κατερίνα Π.: ”Οι άνθρωποι που είχαν δουλέψει με τον εαυτό τους και έκαναν ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ψυχοθεραπεία, ανταποκρίθηκαν καλύτερα στις πρωτοφανείς απαιτήσεις και είχαν περισσότερες πηγές στήριξης.”

Αυξήθηκαν οι συνεδρίες;

Ειρήνη Κ.: ”Σε γενικές γραμμές παρατηρήθηκε μια ελάχιστη αύξηση στα αιτήματα για συνεδρίες, κυρίως από ανθρώπους που και πριν από την καραντίνα είχαν ζητήματα προς αντιμετώπιση αλλά δεν έπαιρναν την απόφαση. Η καραντίνα απλά του ώθησε να το πάρουν απόφαση. Επιπλέον, παρατηρήθηκε και μια μικρή αύξηση στη συμβουλευτική γονέων προκειμένου να διαχειριστούν κατάλληλα τα παιδιά τους σ αυτήν την κατάσταση.

Χιονία Σ.: ‘‘Με την άρση των μέτρων και την επαναλειτουργία του γραφείου μου παρατηρήθηκε αύξηση της δουλειάς μου. Οι ανάγκες και τα αιτήματα των πελατών μου ήταν πολλαπλά. Ωστόσο, αρκετοί ήταν και εκείνοι που είχαν ανάγκη την πραγματοποίηση περισσότερων συνεδριών, αλλά αδυνατούσαν οικονομικά να τις καλύψουν. Πάντως και από συζητήσεις μεταξύ συναδέρφων παρατηρήθηκε ότι η δουλειά όλων ήταν αρκετά πιο ανεβασμένη.”

Χριστόφορος Ν.: ”Εξαιτίας της πανδημίας σημειώθηκε σαφής αύξηση των συνεδριών σε ποσοστό 20-30%.”

Κατερίνα Π.: ”Θα έλεγα ότι έχει υπάρξει μια αυξημένη ανάγκη από τον κόσμο να επικοινωνήσει τα προβλήματα του και να εκφράσει τις σκέψεις του και ιδιαίτερα για on-line συνεδρίες.”