Πράσινο, το χρώμα του μέλλοντος.Έχει πιθανότητες στην Θεσσαλονίκη;

Στη Θεσσαλονίκη που ζεις, αντιστοιχούν µόλις 2,73 τ.µ. πρασίνου σε κάθε κάτοικο. Η πόλη θα µπορούσε να είναι πιο «πράσινη», αν απλώς εφαρµοζόταν ό,τι προβλέπεται από τις πολεοδοµικές µελέτες της. Σίγουρα θα γινόταν ακόµα καλύτερη αν τα κτίριά της ήταν σχεδιασµένα µε βάση τη βιοκλιµατική αρχιτεκτονική ή τουλάχιστον αν ήταν ενεργειακά αυτόνοµα, όπως ο «Προµηθέας» στην Αθήνα. Μία αρχιτέκτονας, ένας πολεοδόµος και ένας µηχανικός µας εξηγούν πως αυτά συµβαίνουν όχι στο διάστηµα, αλλά γύρω µας.

ΖΩΝΤΑΣ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΑ

Η αρχιτέκτονας Έλλη Γεωργιάδου έχει εξειδικευτεί στην κατασκευή κτιρίων µε τις αρχές της βιοκλιµατικής αρχιτεκτονικής. Το κλίµα µιας περιοχής παίζει το σηµαντικότερο ρόλο ανάµεσα στους παράγοντες που καθορίζουν το σχεδιασµό των κτιρίων. Σε εύκρατα, µεσογειακά κλίµατα, όπως της χώρας µας, οι κτιριακές κατασκευές µπορούν να θερµαίνονται από τον ήλιο σε ποσοστό 60% έως 70% κατά τη διάρκεια του χειµώνα και να διατηρούνται δροσερά το καλοκαίρι χωρίς τη χρήση κλιµατιστικών. Το αποτέλεσµα είναι η εξοικονόµηση ενέργειας και η προστασία του περιβάλλοντος.

Ζέστη όλο το 24ωρο: Προτού κατασκευαστεί ένα σπίτι, ο εξειδικευµένος αρχιτέκτονας µελετά την κίνηση του ήλιου, τον προσανατολισµό και το µικροκλίµα της περιοχής. «Το χειµώνα ο ήλιος κινείται χαµηλά στον ουρανό. Για να πετύχουµε τη µέγιστη θέρµανση στρέφουµε τα µεγάλα και πυκνά ανοίγµατα του κτιρίου προς το Νότο. Μια κατασκευή που αποτελείται από βαριά υλικά, όπως τούβλο, πέτρα, µπετόν, πηλό, πλακάκι ή µάρµαρο αποθηκεύει την ενέργεια του ήλιου και τη συγκρατεί όλη την ηµέρα και τη νύχτα. Έτσι, οι χώροι διατηρούνται ζεστοί ως το πρωί, µέχρι να ξαναβγεί ο ήλιος. Βασική προϋπόθεση είναι η καλή εξωτερική µόνωση για να µην µπαίνει το κρύο και οι κύριοι χώροι να βρίσκονται στη νότια πλευρά των κτιρίων».

∆ροσιά χωρίς κλιµατιστικά: Το καλοκαίρι το µυστικό για να διατηρηθεί ένα κτίριο δροσερό είναι ο καλός νυχτερινός αερισµός του. Ο θερµός αέρας στο εσωτερικό του σπιτιού οδηγείται προς τα έξω και εισέρχεται η ψυχρή βραδινή αύρα. «Νωρίς το πρωί πρέπει να κλείνουν καλά όλα τα παράθυρα και οι πόρτες που αφήσαµε ανοιχτά το βράδυ. Κατά τη διάρκεια της ηµέρας ο αέρας µέσα στο σπίτι θερµαίνεται, αλλά οι ψυχροί µας τοίχοι τον απορροφούν και κρατάνε το χώρο δροσερό. Τα βαριά υλικά κατασκευής χρησιµεύουν και σ’ αυτή την περίπτωση διότι έχουν µεγάλη θερµοχωρητικότητα. Η θερµοκρασία µέσα στο σπίτι κυµαίνεται από 23 έως 25 βαθµούς Κελσίου, όταν έξω ο υδράργυρος αγγίζει τους 40 βαθµούς».

«Πότισε» το κτίριο: Το «πράσινο» σε ένα κτίριο δεν πρέπει να περιορίζεται µόνο στη στέγη του, αλλά να επεκτείνεται και στους τοίχους. Η πυκνή φύτευση λειτουργεί µονωτικά από το κρύο, αλλά και από τη ζέστη. «Το καλοκαίρι τα φυτά απορροφούν την ηλιακή ενέργεια και φωτοσυνθέτουν. ∆εν την αφήνουν να ζεστάνει τον εσωτερικό µας χώρο. Αν οι οικοδοµές της πόλης είχαν τις λεγόµενες «πράσινες στέγες» ή τους τοίχους καλυµµένους µε αναρριχώµενα φυτά, θα µείωναν την εσωτερική θερµοκρασία, αλλά και την εξωτερική. Το χειµώνα, τα φυτά αποτελούν εξαιρετική µόνωση».

Ξεφορτώσου τα τοξικά: Η βιοκλιµατική αρχιτεκτονική συνδυάζεται µε τα «καθαρά» υλικά δόµησης για ένα καλύτερο και περισσότερο υγιές κτίριο. Οι µονώσεις των συµβατικών κατασκευών αποτελούνται από πλαστικά και τοξικά υλικά εµποδίζοντας το κτίριο να «αναπνεύσει» και να αποβάλλει τον εσωτερικό αέρα, δηµιουργώντας µύκητες και µούχλα. «Τα σύγχρονα κτίρια στην Ελλάδα µοιάζουν να φορούν ένα πλαστικό αδιάβροχο. Η βροχή µπορεί να µην µπαίνει µέσα, αλλά το κτίριο ασφυκτιά. Οι τοξικές ουσίες των οικοδοµικών υλικών συγκεντρώνονται µέσα στα δωµάτια που ζούµε και υπερβαίνουν τα διεθνώς επιτρεπτά όρια. Μπορούν να προσβάλλουν το νευρικό µας σύστηµα, να προκαλέσουν καρκίνο και µεταλλάξεις. Σε όλο τον κόσµο, κατά την κατασκευή των οικοδοµών χρησιµοποιούνται µη τοξικά υλικά, φθηνότερα από το µπετόν, ασφαλέστερα και µε µεγαλύτερο χρόνο ζωής». Κτίρια που σχεδίασε η κυρία Γεωργιάδου υπάρχουν ήδη στη Θεσσαλονίκη.

ΠΟΣΟ ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΕΙΣΑΙ;

Στο πολεοδοµικό συγκρότηµα Θεσσαλονίκης, µέσα στον πυκνοδοµηµένο αστικό ιστό, αντιστοιχούν 2,73 τ.µ. πρασίνου ανά κάτοικο, κατά µέσο όρο. Συγκεκριµένα, για το δήµο Θεσσαλονίκης η αναλογία είναι 2,15 τ.µ. ανά κάτοικο, για τους «τυχερούς» του δήµου Καλαµαριάς είναι 5,58τ.µ., ενώ στο δήµο Ελευθερίου Κορδελιού τα πράγµατα δυσκολεύουν µε 0,83 τ.µ. ανά κάτοικο και 0,99 τ.µ. για το δήµο Νεαπόλεως. Το αξιοπερίεργο είναι πως η ζωή µας θα µπορούσε να βελτιωθεί σηµαντικά αν εφαρµόζαµε ό,τι προβλέπουν οι πολεοδοµικές µελέτες. Ο αναπληρωτής καθηγητής του Α.Π.Θ., Νίκος Παπαµίχος, µας εξηγεί ότι «αν κάναµε πράγµατι πράσινους τους θεσµοθετηµένους χώρους και όλα τα στρατόπεδα, θα είχαµε αµέσως 7 τ.µ. πρασίνου ανά κάτοικο».

Χτίζουν τα πάντα: Στο πολεοδοµικό συγκρότηµα και την περιαστική ζώνη της Θεσσαλονίκης βρίσκονται 309.030 στρέµµατα, τα οποία είτε είναι χώροι πρασίνου, είτε θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν γι’ αυτό το σκοπό. Σε αυτή την έκταση συγκαταλέγονται οι περιοχές της Θέρµης, του Χορτιάτη, της Ιωνίας, το Ωραιόκαστρο, , το πάρκο του Σέιχ – Σου, το ∆έλτα του Αξιού, οι εκβολές του Γαλλικού ποταµού, οι λίµνες Κορώνεια και Βόλβη, οι υγροβιότοποι του Αγγελοχωρίου και του Ακρωτηρίου της Επανοµής. «Το αρνητικό είναι ότι όλοι οι ανοικτοί χώροι, βρίσκονται συνεχώς σε «πίεση» λόγω της σταδιακής δόµησής τους από τους ίδιους τους δηµόσιους φορείς. Οι προβλεπόµενοι από το θεσµοθετηµένο σχεδιασµό αστικοί υπαίθριοι χώροι δεν έχουν απαλλοτριωθεί και κινδυνεύουν να δοµηθούν».

∆ίκτυο υπαίθριων χώρων: Για τον κ. Παπαµίχο, κατάλληλοι χώροι για να γίνουν πάρκα και πλατείες είναι η ∆.Ε.Θ., ο παλιός σιδηροδροµικός σταθµός, ο Κήπος των Πριγκήπων, οι Λαχανόκηποι, τα Σφαγεία, τα ρέµατα της πόλης, η Περιφερειακή Τάφρος, παλιές βιοµηχανικές εγκαταστάσεις και τα στρατόπεδα της δυτικής και ανατολικής Θεσσαλονίκης. «Με τις κατάλληλες προσαρµογές και αναπλάσεις είναι δυνατόν να δηµιουργηθεί ένα µεγάλο δίκτυο υπαίθριων χώρων πρασίνου µέσα και γύρω από τη Θεσσαλονίκη. Σκεφτείτε να είχαµε ένα πολιτισµικό πάρκο στο Γ’ Σώµα Στρατού και στο χώρο της έκθεσης ή στον παλιό εµπορικό σταθµό και στις εισόδους της πόλης. Η ζωή µας θα άλλαζε εντυπωσιακά».

Η ΦΩΤΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΜΗΘΕΑ

Ο µυθικός Προµηθέας έφερε στους ανθρώπους τη φωτιά, δηλαδή την ενέργεια. Ο κτιριακός απόγονος του, ο «Προµηθέας Πυρφόρος» αποδεικνύει πως µπορεί να επιβιώσει χωρίς το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Τον περασµένο Οκτώβριο εγκαινιάστηκε στην Αθήνα το πρώτο ενεργειακά αυτόνοµο κτίριο στην Ευρώπη και ίσως στον κόσµο, όπως λένε οι κατασκευαστές του. Καλύπτει τις ενεργειακές του ανάγκες κατά 95% από τον ήλιο και τη γεωθερµία και το υπολειπόµενο 5% από τη χρήση φωτοβολταϊκών συστηµάτων.

Κτίριο πάντα cool: Η κατασκευή του χρηµατοδοτήθηκε από το κράτος και την εταιρεία Sol Energy Hellas Α.Ε., η οποία θα στεγάσει στους πέντε ορόφους του γραφεία και κατοικίες. Για τον ενεργειακό σχεδιασµό του εργάστηκαν επιστήµονες και τεχνικό προσωπικό από πανεπιστήµια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Ο Νίκος Κυριάκης, καθηγητής στο Τµήµα Μηχανολόγων Μηχανικών του Α.Π.Θ., µας εξηγεί πως το συγκεκριµένο κτίριο χρησιµοποιεί τη ∆ΕΗ µόνο για να ανάβει τα φώτα του. «Το κτίριο µπορεί να ζεσταίνεται και να «δροσίζεται» µόνο του. Στην οροφή του βάλαµε 30 ηλιακούς συλλέκτες σε µια έκταση περίπου 100 τ.µ. Με αυτόν τον τρόπο εκµεταλλευόµαστε τον ήλιο και θερµαίνουµε το κτίριο και το νερό. Επειδή όµως δεν έχουµε λιακάδα όλη µέρα και όλο το χρόνο, στο υπόγειο του κτιρίου φτιάξαµε δεξαµενές αποθήκευσης του θερµού νερού, το οποίο το χρησιµοποιούµε και για ψύξη µέσω ενός συστήµατος που κατασκευάσαµε».

Μακροπρόθεσµο συµφέρον: Στην ανατολική πρόσοψη του κτιρίου τοποθετήθηκαν 44 φωτοβολταϊκά πλαίσια που λειτουργούν συµπληρωµατικά στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του κτιρίου. Ακόµη, για πρώτη φορά χρησιµοποιείται η τεχνική της αβαθούς γεωθερµίας. Με απλά λόγια, οι επιστήµονες χρησιµοποιούν τη σταθερή θερµοκρασία που υπάρχει στο υπέδαφος όλο το χρόνο, για θέρµανση και ψύξη. «Το σύστηµα διαχείρισης του κτιρίου µαζί µε τις σωληνώσεις και όλα τα τεχνικά στοιχεία είναι εγκατεστηµένο στα δύο του υπόγεια. Προσπαθήσαµε να το κάνουµε όσο µπορούσαµε περισσότερο αυτοµατοποιηµένο για να µη γίνονται λάθη. Το κόστος κατασκευής του είναι αυξηµένο, αλλά να µην ξεχνάµε ότι χρησιµοποιείται και για επιστηµονική έρευνα. Το αρχικό του κεφάλαιο θα το αποσβεστεί σε λιγότερο από 10 χρόνια».