Τα Χριστούγεννα των ξένων

του Σάκη Ιωαννίδη

Χριστούγεννα σηµαίνει µια ανάµνηση που δεν θα ξεχάσεις ποτέ, µια αγκαλιά το βράδυ της παραµονής, η νέα αρχή που υπόσχεσαι να κάνεις την Πρωτοχρονιά, η µέρα που αποφάσισες ν’ αλλάξεις τη ζωή σου, έστω και µακριά από την πατρίδα σου. Χριστούγεννα σηµαίνει ιστορίες. Η Parallaxi συγκέντρωσε ιστορίες ανθρώπων από διαφορετικούς τόπους, πολιτισµούς και κουλτούρες που συνυπάρχουν και ζουν στη Θεσσαλονίκη.

1. Γουέι Ζεν, καθηγήτρια Κινεζικών (αρχική φώτο)

Ζούσα στην επαρχία Καντόνα, στα νότια της Κίνας, µια περιοχή µε πληθυσµό 16 εκατοµµύρια. Τα τελευταία 15 χρόνια έχει µεταφερθεί η κουλτούρα της γιορτής των Χριστουγέννων και κυρίως οι νέοι γιορτάζουν και βγαίνουν έξω. Τα µαγαζιά στολίζουν δέντρα, βάζουν φώτα και λαµπιόνια, τα ευρωπαϊκού τύπου εστιατόρια προσφέρουν Χριστουγεννιάτικο γεύµα για δύο µε γαλοπούλα και κρασί, οι πόλεις γεµίζουν µε χρώµα και οι εικοσάχρονοι ξεφαντώνουν στα καραόκε µπαρ µε τραγούδια του ZhoujieLun–που είναι ο Σάκης Ρουβάς της Κίνας. ∆εν υπάρχουν αργίες, αφού πρόκειται για ένα δυτικό έθιµο που δεν σηµαίνει τίποτε περισσότερο για µας παρά µόνο θέαµα και εµπόριο. Τα σπίτια δεν στολίζονται και όλοι περιµένουν την Κινεζική Πρωτοχρονιά στα µέσα Φεβρουάριου για να γιορτάσουν.

Φέτος µπαίνουµε στη χρονιά του Φιδιού που συµβολίζει την καλοτυχία και τον πλούτο. Στο τραπέζι έχουµε πάντα ένα ολόκληρο ψάρι για να µας βρει η νέα χρονιά µε φαγητό και να µη µας λείψει τίποτα. Σύµφωνα µε την παράδοση, οι παντρεµένοι δίνουν χρήµατα στους ανύπαντρους για να βρουν το ταίρι τους και τα παιδιά παίρνουν δώρο χαρτονοµίσµατα τυλιγµένα σε κόκκινο χαρτί, από το χρώµα της Κίνας.

Εδώ φυσικά και στολίζουµε, ακολουθούµε την παράδοση αφού ο σύζυγος µου είναι Έλληνας. Μου αρέσει η ατµόσφαιρα και είναι µια ευκαιρία να ξεκουραστώ, αλλά δεν νιώθω κάτι περισσότερο. Πάντα κάνω µάθηµα στην Κινέζικη Πρωτοχρονιά και αν πέσει Κυριακή µπορεί να φάµε µε τις φίλες µου και να θυµηθούµε τα παλιά. Μου λείπουν οι πολύχρωµοι χοροί του ∆ράκου που βλέπαµε στις γειτονιές. Αν το ζήσεις µια φορά δεν θα το ξεχάσεις.

2. Αµίρ Καρίµι, Μεταφραστής

Γεννήθηκα στο Αφγανιστάν και µεγάλωσα στην Τεχεράνη του Ιράν. Την έλευση του νέου έτους, τη Nowruz, τη γιορτάζαµε σύµφωνα µε την παράδοση στις αρχές του Μαρτίου. Για 13 µέρες φτιάχναµε το τραπέζι haftseenπου αποτελείται από επτά πράγµατα τα οποία συµβολίζουν την οµορφιά, την υγεία, την αφθονία, την ωριµότητα, την αναγέννηση, την αγάπη και την ανατολή του ηλίου.

Το πράσινο τσάι άχνιζε και τα γλυκά ήταν πάντα στο δίσκο όσο περιµέναµε τους επισκέπτες. Το σαλόνι ήταν µια ζεστή φωλιά από τα χαλιά και τα µεγάλα µαξιλάρια. Οι γηραιότεροι από σεβασµό κάθονταν ψηλά στην κορυφή του χαλιού και γύρω-γύρω οι νεότεροι. ∆εν περιµέναµε δώρα αλλά χαρτονοµίσµατα, αυτό ήταν το έθιµο. Οι µεγάλοι πήγαιναν στην τράπεζα και άλλαζαν τα παλιά τους χαρτονοµίσµατα µε καινούργια και µας τα έδιναν µε µια ευχή γραµµένη πάνω τους.

Όταν ήρθα στην Ελλάδα το 2001 µου φαινόταν περίεργο να γίνεται γιορτή το χειµώνα, δεν είχα συνηθίσει σε συναυλίες, στολισµούς και φεστιβάλ. ∆εν τα ξέραµε αυτά. Τις πρώτες χρονιές η αλλαγή του χρόνου µ’ έβρισκε µόνο στο Λευκό Πύργο ή πίσω από το άγαλµα του Βενιζέλου. Έβλεπα τον κόσµο να περνάει, τις οικογένειες µε τα παιδιά και εγώ είχα παρέα τις αναµνήσεις µου.

Το 2004 έπιασα µια κανονική δουλειά στο παλιό Ράδιο Κορασίδη και κατάφερα να νοικιάσω σπίτι. Εκείνα τα Χριστούγεννα οι συνάδελφοι στη δουλειά προθυµοποιήθηκαν να διορθώσουν τη σόµπα που είχα για να µου κάνουν ένα δώρο και επιτέλους θα ζεσταινόµουν κανονικά. Ο συνάδελφος που επέστρεψε επιδιορθωµένη τη σόµπα στο σπίτι είδε ότι δεν είχα ούτε ποτήρι για να πιω νερό. Κοιµόµουν πάνω σ’ ένα χαρτόκουτο και σκεπαζόµουν µε νάιλον περιτυλίγµατος. Ο µισθός µου πήγαινε στο ενοίκιο και στα δάνεια που είχα πάρει όσο ήµουν άνεργος. Η αντίδραση τους µε άφησε άφωνο. Ένα κρεβάτι, στρώµα και σκεπάσµατα έφτασαν στο σπίτι, σερβίτσια, µια µικρή ηλεκτρική κουζίνα και ένα τραπέζι γέµισαν το χώρο, τρόφιµα και γλυκά µπήκαν στο ψυγείο µου. Τότε κατάλαβα πως νιώθουν οι άνθρωποι τα Χριστούγεννα. Εκείνες τις γιορτές και τους ανθρώπους που δουλεύαµε µαζί δεν θα τους ξεχάσω ποτέ όσο ζω.

3. Λιάν Ρέιγκαν, USCollegeCouncelor- Κολλέγιο Ανατόλια

Μεγάλωσα στη Μασαχουσέτη σε µια οικογένεια µε ρίζες Ιταλικές και Ιρλανδικές, οπότε τα Χριστούγεννα µας ήταν γεµάτα φαγητό και µια µελωδική φασαρία. Η παραµονή των Χριστουγέννων ήταν πάντα µια αυστηρά οικογενειακή υπόθεση µε πιατέλες γεµάτες ραβιόλι, κρασί, χριστουγεννιάτικα γλυκά και µπισκότα, ντουζίνες από µπισκότα, αλλά όχι ψάρι όπως συνηθίζεται στην Ιταλία. Παίζαµε το Yankee’sswap, αγοράζαµε δώρα µέχρι 20 δολάρια και κάναµε ανταλλαγή µεταξύ µας. Κάθε δώρο άλλαζε χέρια δύο φορές και κανείς, µα κανείς δεν ήθελε να πάρει µια τσαγέρα σε σχήµα µέλισσας που την καταλάβαινες από το σχήµα του πακέτου. Αυτή τύχαινε σε µένα, δεν µπορώ να καταλάβω πώς γινόταν αυτό κάθε φορά!

Είµαι τρία χρόνια στην Ελλάδα και τα Χριστούγεννα γύριζα πάντα στην Αµερική, δεν µπορούσα να λείπω από την οικογένεια µου. Πέρυσι όµως αποφάσισα να µείνω στη Θεσσαλονίκη. Ήθελα να δω αν θα τα καταφέρω µόνη µου. Την παραµονή µ’ έπιασε µελαγχολία, έβλεπα τον κόσµο να κάνει βόλτες, τις οικογένειες στα µαγαζιά, χαµόγελα και αγκαλιές παντού και ένιωθα µόνη. Έφτασα στην Αριστοτέλους και άρχισα να κλαίω. Τελικά πήγα σε µια φίλη σ’ ένα µπαρ στην Καλαποθάκη και εκεί είδα πόσο φιλόξενοι είναι οι άνθρωποι εδώ. Ένιωσα οικεία, ζεστά, ίσως αυτό που λέµε το πνεύµα των Χριστουγέννων. Η απόφαση µου να περάσω τα Χριστούγεννα στη Θεσσαλονίκη άλλαξε την αντίληψη µου και κατάλαβα ότι µπορώ να στηριχτώ στις δικές µου δυνάµεις. Ήταν καθοριστικό για µένα. Φέτος φυσικά θα είµαι στην πόλη και µάλλον θα περάσω το βράδυ µε φίλους σε µια Ιρλανδέζικη µπυραρία που ανακάλυψα!

4. Ούτε Πετκάκη, υπεύθυνη βιβλιοθήκης Ινστιτούτου GoetheΘεσσαλονίκης

Έχουν περάσει 30 χρόνια από τότε που ήρθαµε για πρώτη φορά στην Ελλάδα µαζί µε τον άντρα µου. Αν και µου αρέσει η Αθήνα ως µεγαλούπολη, ερωτεύτηκα τη θάλασσα και το ηλιοβασίλεµα της Θεσσαλονίκης. Στο πατρικό µου σπίτι, σε µια περιοχή έξω από τη Φρανκφούρτη, η γιορτινή περίοδος ξεκινούσε τέσσερις εβδοµάδες πριν την παραµονή των Χριστουγέννων. Όλοι στη γειτονιά έφτιαχναν ένα στεφάνι από κλαδιά έλατου και στολίδια και κάθε Κυριακή ανάβαµε ένα από τα τέσσερα κεριά που είχε πάνω του. Την τελευταία Κυριακή έπαιρνε ζωή το τελευταίο κερί και εµείς τραγουδούσαµε και τρώγαµε παραδοσιακά µπισκότα µε φρούτα, ξηρούς καρπούς και µυρωδικά. Την παραµονή στολίζαµε έλατο µε µικρά κεράκια και ο ήχος µιας µικρής καµπάνας σήµαινε ότι ο Άγιος Βασίλης ήρθε την πόρτα µας. Εµείς είχαµε ήδη αφήσει µια λίστα µε δώρα στον Christkind, τον µικρό Χριστό και περιµέναµε να δούµε αν θα µας τα φέρει ο Άγιος. Φυσικά ποτέ δεν τον βλέπαµε αλλά είχαµε αγωνία, ποτέ δεν ξέραµε τι δώρο θα βρούµε κάτω από το δέντρο.

Στο σπίτι ακόµη στολίζουµε αληθινό έλατο, δεν τα µπορώ τα ψεύτικα. Νιώθω ότι κάτι χάνεται. Μαζευόµαστε µε την οικογένεια γύρω από το γιορτινό τραπέζι και ανταλλάζουµε δώρα. Φτιάχνω και Gluhwein, το παραδοσιακό ζεστό κρασί, µε πορτοκάλι, κανέλα και γαρύφαλλο όπως λέει η αυθεντική συνταγή. ∆εν µπορώ να καταλάβω γιατί ο κόσµος προτιµάει να βγαίνει έξω αυτές τις µέρες, θεωρώ ότι είναι στιγµές για την οικογένεια. Αυτό που πάντα µε ξένιζε είναι ότι απουσιάζει η έννοια της έκπληξης και του αναπάντεχου στα παιδιά. Βλέπω στα πολυκαταστήµατα να διαλέγουν τα δώρα τους µαζί µε τους γονείς και έτσι ξέρουν από πριν τι θα βρουν κάτω από το δέντρο. Είναι κρίµα γιατί η χαρά της έκπληξης είναι πολύ µεγαλύτερη από την ικανοποίηση ότι διάλεξα το δώρο που ήθελα.

5. Νανέτ Πασκουά, οικιακή βοηθός

Στις Φιλιππίνες στολίζουµε το Χριστουγεννιάτικο δέντρο από το Σεπτέµβριο. Η παράδοση λέει ότι όταν ξεκινάνε οι µήνες –ber, δηλαδή September, Octoberκτλ. αρχίζουµε να βάζουµε τα στολίδια στο δέντρο. Σαν παιδί θυµάµαι να βγαίνω από νωρίς το πρωί µε τις φίλες µου για να πούµε τα κάλαντα στη γειτονιά. Μαζί µας είχαµε πάντα ένα µεγάλο σακί που γέµιζε µε ρύζι από τους γείτονες, αφού οι περισσότεροι δεν µπορούσαν να µας δώσουν χρήµατα. Το ρύζι συνήθως το πουλούσαµε στους περαστικούς και µοιραζόµασταν τα «κέρδη». Ήµασταν πολύ χαρούµενες και πριν γυρίσουµε σπίτι πηγαίναµε για µια βουτιά στη θάλασσα, εκεί έχει ζέστη όλο το χρόνο. Θυµάµαι πολύ φαγητό µε πιάτα γεµάτα από το ασιατικό ρύζι glutinous, αυτό που κολλάει όπως λέτε εδώ, και γλυκά µε µπανάνα και ζαχαροκάλαµο.

Τα τελευταία Χριστούγεννα που πέρασα στις Φιλιππίνες ήταν το 1990 και µετά ήρθα στην Ελλάδα. ∆ούλευα ως οικιακή βοηθός, όπως δεκάδες άλλα κορίτσια από την πατρίδα, σ’ ένα σπίτι στο Πανόραµα. Τις πρώτες χρονιές µ’ έπιανε µελαγχολία που τα Χριστούγεννα ήταν µια γιορτή που κρατούσε µόνο δύο, τρεις εβδοµάδες. Το κρύο, το σκοτάδι που έπεφτε γρήγορα το απόγευµα, η µοναξιά, δεν µπορούσα να χαρώ. Τώρα έχω κάνει καλές φίλες στη Θεσσαλονίκη και την παραµονή µαγειρεύω το πρωί και µαζευόµαστε να φάµε και να παίξουµε επιτραπέζια. Το πρωί ανοίγω για να ακούσω τα κάλαντα από τα παιδιά και πλέον περνάω ωραία. Το δέντρο µου το στολίζω 1 ∆εκεµβρίου, αν και για µένα τα Χριστούγεννα έχουν αρχίσει πολύ πιο νωρίς.

6. Λέιλα Τσουχισβίλι, ιδιωτική υπάλληλος

Στο σπίτι στολίζαµε αληθινό έλατο µετά τις 20 ∆εκεµβρίου. Για τους Ρώσους είναι πιο σηµαντική η πρώτη πρωτοχρονιά αφού τα Χριστούγεννα τα γιορτάζουµε στις 7 Ιανουαρίου, σύµφωνα µε το παλιό ηµερολόγιο και τη δεύτερη πρωτοχρονιά στις 13 του µηνός. Στο δέντρο οι γονείς µου κρεµούσαν σοκολάτες µαζί µε τα στολίδια και εγώ έλεγα τι δώρο ήθελα στον ДедМороз, στον Παππού του Χιονιού και την εγγονή του снежинка, τη Χιονονιφάδα. Το πρωί οι γονείς δουλεύανε και το βράδυ της παραµονής ετοιµάζαµε ένα πλούσιο τραπέζι για να µας βρει ο νέος χρόνος σε αφθονία. Μετά τα µεσάνυχτα τριγυρνούσαµε στη γειτονιά µ’ έναν δίσκο γεµάτο γλυκά και κερνιόµασταν µε τους φίλους µας. Είχαµε και το έθιµο του ποδαρικού και θυµάµαι ότι όλοι καλούσαν τον πατέρα µου στο σπίτι τους γιατί είχε καλό «πόδι» και θα τους έφερνε τύχη.

Όταν ήρθαµε στη Θεσσαλονίκη τα Χριστούγεννα µου φάνηκαν σαν παραµύθι. Τα πολύχρωµα λαµπιόνια στους δρόµους, τα κατάφωτα µπαλκόνια των πολυκατοικιών, η στολισµένη πόλη, ένιωθα να είµαι σε άλλο κόσµο. Στη Βόρεια Οσετία η πόλη δεν ήταν ποτέ στολισµένη. Για να χαρούν τα παιδιά τα πηγαίναµε σε παιδικές παραστάσεις και τσίρκο µε κουπόνια που µας έδιναν από τη δουλειά. Στην ταβέρνα που δούλευα εδώ ήµουν πάντα βραδινή και επιστρέφοντας στο σπίτι µου κρατούσαν παρέα τα µικρά φώτα που αναβόσβηναν στα σπίτια. Πέρυσι βέβαια ήταν λιγότερα και φοβάµαι ότι φέτος θα είναι ελάχιστα. ∆εν ξέρω αν θέλω να γυρίσω πίσω για να δω αν έχουν αλλάξει τα πράγµατα. Αυτό που µου λείπει είναι το χιόνι που έπεφτε και τα έκανε όλα µαγικά.

*Οι φωτογραφίες είναι του Νεκτάριου Μπασδέκη