Τα παιδιά ανακρίνουν τον Ισίδωρο Ζουργό

Δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα να βάζεις τους μαθητές σου να παίρνουν συνέντευξη από ένα άτομο που θα επιλέξουν αρχικά αυτοί και στη συνέχεια θα το «εγκρίνεις» εσύ. Κι αν αρχίσουν να σου προτείνουν άτομα… που εσύ βρίσκεις πως δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον, τότε τι ακριβώς γίνεται; Ευτυχώς που δε βρέθηκα μπροστά σε τέτοια διλήμματα!

Είναι μόλις 16… Τους ζηλεύω, αλλά και τους καμαρώνω! Θέλουν να προσπαθήσουν να μας μαγέψουν με το καλό αποτέλεσμα της εργασίας τους! Να μας συγκινήσουν και να μας δείξουν πως μπορούν να συμπεριφερθούν όπως οι μεγάλοι… Και γιατί όχι… Θα το πω! Μερικές φορές σκέπτομαι πως είναι απείρως καλύτεροι από μας!

Στη παρακάτω εξαίρετη συνέντευξη με τον συγγραφέα Ισίδωρο Ζουργό, η πρωτοβουλία και όλες οι ερωτήσεις ανήκουν στη μαθήτρια μου Ναζαρέτ Μπριτσιάνη! Κι όπως λέει η Ναζαρέτ “Ο κ. Ισίδωρος Ζουργός δίνει διαφωτιστικές και ειλικρινείς απαντήσεις στα ερωτήματα μου, που πιστεύω ότι είναι ερωτήματα επίκαιρα και διαχρονικά. Μέσα από αυτή τη συνέντευξη ο συγγραφέας εκφράζει τις απόψεις του για τη λογοτεχνία, τη ποίηση, το αναγνωστικό κοινό, την παιδεία και τη κατάσταση της χώρας μας σήμερα…”

1.Πότε καταλάβατε ότι πρέπει να γίνετε συγγραφέας;

Είναι λίγο δύσκολο να το ορίσω. Όταν η αναγνωστική επιθυμία είχε ξεπεράσει τα συνηθισμένα όρια και όταν ένιωθα να βυθίζομαι στο κόσμο των μυθιστορημάτων και να νιώθω ότι θέλω και εγώ να δημιουργήσω έναν αντίστοιχο κόσμο. Δεν μπορώ να το ορίσω χρονικά, αλλά σίγουρα έχει περάσει από μία εξέλιξη. Πάντως πιστεύω πως υπάρχει, έρχεται κάποια στιγμή η επιθυμία και το θράσος να δημιουργήσεις και εσύ ένα κόσμο σαν αυτόν που θαυμάζεις τόσο πολύ.

2. Πιστεύετε ότι κάποιος γεννιέται ή γίνεται συγγραφέας;

Νομίζω πως υπάρχουν και τα δύο. Ισχύει σίγουρα η έννοια του χαρίσματος, που έλεγαν και οι αρχαίοι έλληνες το «τάλαντο»… για παράδειγμα όσα μαθήματα ζωγραφικής και αν κάνω δεν θα γίνει καλός ζωγράφος, ούτε καν ζωγράφος, οπότε πρέπει να υπάρχει κάποια κλίση στον τομέα. Παρόλα αυτά όμως η κλίση αυτή από μόνη της δεν σημαίνει τίποτα γιατί εκεί χρειάζεται ένα θέλω… μια επιθυμία δηλαδή και η συνεχής ενασχόληση με το αντικείμενο.

3. Ποιο είναι το αγαπημένο σας βιβλίο;

Δύσκολο για ένα συγγραφέα να πει για αγαπημένο βιβλίο. Είναι σαν να ρωτάς τους γονείς σου ποιο είναι το αγαπημένο τους παιδί. Το κάθε ένα από αυτά το αγαπάμε για κάποια χαρακτηριστικά που έχει.

4. Πόσο χρόνο σας παίρνει να γράψετε ένα βιβλίο;

Επειδή συνήθως τα δικά μου τα βιβλία έχουν ένα ιστορικό υπόβαθρο ή και συνηθίζω να εξετάζω τι έχουν πει άλλοι για το θέμα που θα ασχοληθώ, δηλαδή υπάρχει ένα σύνολο αναγνώσεων τα οποία προαπαιτούνται για να ξεκινήσει η συγγραφή, συνήθως χρειάζονται τρία με πέντε χρόνια. Αυτό φυσικά εξαρτάται από το εύρος των αναγνωσμάτων, την έκταση, τις συγκυρίες της καθημερινότητας της δικιάς μου.

5. Με ποιο βιβλίο σας θα μου προτείνατε να ξεκινήσω;

Αυτό είναι λίγο δύσκολο για τον συγγραφέα να προτείνει… ακόμα και για τον καθηγητή. Εγώ πιστεύω πάρα πολύ στο αβίαστο της επιλογής γιατί κατά την γνώμη μου ένας αναγνώστης ολοκληρώνεται ως αναγνώστης όταν καθίσταται έτοιμος να διαλέξει αυτό που τον ενδιαφέρει. Αυτό βέβαια είναι το αποτέλεσμα μιας μεγάλης διαδρομής που θα εμπεριέχει και άστοχες αναγνώσεις και απογοητευτικές αναγνώσεις. Από εκεί και πέρα για εφήβους δυο είναι οι προτάσεις μου. Αρχικά «Η ψίχα εκείνου του καλοκαιριού» επειδή είναι εύκολο κείμενο από το οποίο μπορεί να περάσει κανείς εύκολα. Δεύτερη επιλογή είναι «Η αηδονόπιτα» η οποία είναι προσανατολισμένη σε ανθρωπιστικές αξίες και σε ένα ιστορικό πλαίσιο που έχει σχέση με την εκπαίδευση.

6. Στις μέρες μας παρακολουθούμε μια αύξηση των μυθιστορημάτων, αλλά παρόλα αυτά το περιεχόμενο τους είναι φτωχό…

Ο διεθνής όρος ή τουλάχιστον ο όρος με τον οποίο θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε θα ήταν παραλογοτεχνία. Όχι πραγματική λογοτεχνία… Βέβαια γεννιέται τώρα το ερώτημα τι είναι αυτό που ξεχωρίζει την λογοτεχνία από την παραλογοτεχνία; Τι είναι αυτό που ξεχωρίζει την ποιότητα από ένα ευτελές πρόχειρο γράφημα; Για εμένα ένα βασικό και κύριο κριτήριο, είναι αν ένα βιβλίο έχει αγωνία για την γλώσσα είναι λογοτεχνία, άσχετα αν επιτυχαίνει όσα ονειρεύεται να πετύχει.

7. Με την ραγδαία αύξηση της τεχνολογίας οι νέοι αποφεύγουν την οποιαδήποτε επαφή με βιβλίο πόσο μάλλον με λογοτεχνία… Τι έχετε να πείτε στους νέους;

Οι νέοι στις μέρες μας έχουν να παλέψουν με κάτι που δεν είχαμε εμείς. Δεν το είχαμε αυτό το πολύ γοητευτικό γίγαντα που λέγετε διαδίκτυο το οποίο όχι μόνο βομβαρδίζει με εικόνες και πληροφορίες που πολλές φορές δεν μπορούμε να διαχειριστούμε, αλλά εθίζει τους νέους αλλά και όλο τον κόσμο σε μια πολύ επιδερμική και πρόχειρη ανάγνωση. Εκείνο που προάγει την αναλυτική και συνθετική ικανότητα των ανθρώπων είναι η καταβύθιση στο βάθος των κειμένων και το διαδίκτυο από την φύση του αντενδείκνυται. Ακόμα και εμείς που είμαστε ολοκληρωμένοι αναγνώστες μια σοβαρή ανάγνωση από το διαδίκτυο δύσκολα κάνουμε. Διαδίκτυο… ναι με τους σωστούς όρους χρήσης, αλλά από εκεί και πέρα η σχέση με το βιβλίο και η καταβύθιση σε ένα κείμενο… είναι πολύ σημαντικό.

8. Τα ανεμώλια κέρδισαν το 2011 το βιβλίο αναγνωστών. Πώς αισθάνεστε γι’ αυτό;

Το βραβείο αναγνωστών έχει το πολύ σημαντικό πλεονέκτημα ότι προέρχεται από την καρδιά και τον νου του κόσμου. Οι επιτροπές είναι άλλου είδους ποιοτική αποτίμηση και αν ακόμα πούμε ότι οι αποτιμήσεις αυτές είναι πραγματικά αδιάβλητες σε αυτή την περίπτωση περιέχουν ένα είδος εκλεκτικισμού. Ένα στοιχείο των ειδικών. Πιστεύω ότι το μυθιστόρημα είναι μαζικό είδος, όπως και ο κινηματογράφος κι αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται τον κόσμο. Δεν θέλω να λαϊκίσω όμως και να πω οι επιτροπές είναι άχρηστες… απλά είναι άλλο το νόημα μιας βράβευσης από κάποια επιτροπή και άλλη αξία έχει το βραβείο από τον κόσμο. Όπως και να έχει και τα δύο ο συγγραφέας μπορεί να τα ορέγεται. Κατά την γνώμη μου πιο συγκινητική είναι η βράβευση των αναγνωστών. Δεν σημαίνει ότι είναι πιο αξιόλογο απλώς είναι πιο συγκινητικό.

9.Στα ανεμώλια παρατήρησα το έντονο ομηρικό στοιχείο, ως εκπαιδευτικός σας επηρέασε ο διδακτικός χαρακτήρας των επών;

Ένα βασικό κίνητρο για να γραφούν τα ανεμώλια ήταν η σχέση έρωτα και αγάπης με τον ομηρικό κόσμο. Εγώ δεν έχω κάνει τις ειδικές ομηρικές σπουδές που έχουν κάποιοι από τους καθηγητές, άρα δε μπορώ να μιλήσω επιστημονικά, μπορώ όμως να μιλήσω με μια καρδιακή προσέγγιση του Ομήρου. Η Οδύσσεια ήταν το βιβλίο που με στοίχειωσε από μικρή ηλικία, ήταν πάντοτε το αγαπημένο μου βιβλίο. Έτσι ως φόρος αγαπητικής τιμής γράφτηκαν τα ανεμώλια.

10. Τι πιστεύετε έκανε τους αναγνώστες να αναγνωρίσουν τα ανεμώλια ως το βραβείο αναγνωστών 2011;

Χωρίς να είμαι σίγουρος πιστεύω ότι οι αναγνώστες είδαν μέσα στα ανεμώλια τους φίλους τους, τους εαυτούς, την Ελλάδα του σήμερα και την αγωνία της για να βρει έναν δρόμο και έναν προορισμό. Θεωρώ ότι αυτό είναι ο λόγος που ανταποκρίθηκαν τόσο πολύ σε αυτό το περιερχόμενο και στην στόχευση του βιβλίου. 11. Στα ανεμώλια αναφέρεστε σε έναν νεοελληνικό μηδενισμό… Τον νεοελληνικό μηδενισμό τον ζω και τον έζησα για πάρα πολύ καιρό. Έζησα αυτό που λέγεται νεοελληνική ευκολία, νεοελληνική προχειρότητα και αυτό με πλήγωνε βαθύτατα και με πληγώνει ακόμα. Κάποια στιγμή ήρθε η νέμεση, κατά μία έννοια, ότι όλο αυτό που είχε η Ελλάδα φάνηκε ότι πρέπει με κάποιο τρόπο να αλλάξει. Απλά η βελτίωση αυτή γίνεται μέσα από πολύ επώδυνες καταστάσεις, ενώ πιστεύω θα μπορούσε να γίνει νωρίτερα και με καλύτερους όρους.

12. Πιστεύετε ότι ακόμα και στις μέρες μας ο έλληνας είναι ένας Ζορμπάς που προσπαθεί μόνο να περνάει καλά;

Ο σημερινός έλληνας διακατέχεται από πολλά σύνδρομα και συνυπάρχουν μέσα του πολλές ταυτότητες. Το πρώτο και χαρακτηριστικό είναι ότι είναι αφελληνισμένος, με έναν απίστευτο πρωτογονισμό λάτρεψε ένα εισαγόμενο μοντέλο κατανάλωσης, πάρα πολύ γρήγορα αποποιήθηκε επί της ουσίας την πνευματική παρακαταθήκη των προγόνων του. Ουσιαστικά μεταβλήθηκε αυτός ο αφελληνισμένος Έλληνας σε έναν ευρωπαίο επαρχιώτη. Η Ευρώπη έχει μέλλον… όταν στο κοινό τραπέζι της ο καθένας πάει το δικό του φαγητό την δική του ταυτότητα, έτσι όταν δεν έχεις τι να πας και η ίδια η Ευρώπη θα σε υποβαθμίσει πολιτισμικά.

13. Σαν εκπαιδευτικός τι θα προτείνετε να αλλάξει το σύστημα παιδείας να γίνει πιο αποδοτικό;

Δεν έχω να προτείνω κάτι συγκεκριμένο αλλά να κάνω μια συναισθηματικού τύπου έκκληση, δηλαδή να γίνει η παιδεία η μέγιστη προτεραιότητα. Δυστυχώς αυτά τα λόγια τα ακούσαμε εδώ και δεκαετίες – ότι η παιδεία είναι μια προτεραιότητα. Αυτό ήταν ένα πολιτικό ψέμα. Η παιδεία δεν υπήρξε ποτέ προτεραιότητα της πολιτικής εξουσίας, εάν υπήρξε προτεραιότητα… θα φρόντιζε με κάθε τρόπο να νοιαστεί… Αν συμφωνήσουμε όλοι ότι είναι μια προτεραιότητα από εκεί και πέρα θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε σε ένα «μίνιμουμ» ενεργειών ανεξάρτητα των κυβερνητικών αλλαγών. Το πιο σημαντικό είναι να πειστούμε για την αναγκαιότητα του πράγματος. Εγώ πιστεύω ότι δεν έχουμε πειστεί ακόμα. Λέγεται τώρα τελευταία πως όλα τελικά είναι ένα κενό παιδείας. Όλα είναι ένα κενό παιδείας, αλλά παιδεία σημαίνει δυσκολία, σημαίνει κόπος, σημαίνει μόχθος και ιδρώτας. Όταν με λαϊκίστικο τρόπο αποθεώνουμε την ευκολία και την ευχαρίστηση και χαϊδεύουμε οποιαδήποτε νεανική κίνηση, τότε οι νέοι έχουν και τα δίκια τους. Η παιδεία δεν μπορεί να χαραχθεί μόνο από τους νέους, μπορεί να χαραχθεί και από ανθρώπους που πονάνε την παιδεία και όλη αυτή την διαδικασία. Άρα να συμφωνήσουν ότι η μέγιστη προτεραιότητα είναι η παιδεία και έπειτα θα έρθουν όλα τα υπόλοιπα, αρκεί αυτό που θα συμφωνήσουν να μην έχει κανένα πολιτικό όφελος – να βρίσκετε όσο το δυνατόν μακριά από οποιαδήποτε πολιτική ωφελιμότητα.

14. Τα ανεμώλια προτείνουν κάποια λύση στο τέλος σε όλη αυτή την κατάσταση;

Πιστεύω πως τα ανεμώλια έρχονται και φωτίζουν και τονίζουν την σημαντικότητα της ανθρώπινης σχέσης… και έχει ειπωθεί τα τελευταία χρόνια με την κρίση ότι οι σχέσεις είναι αυτές που σώζουν τους ανθρώπους… οι οικογενειακές, οι φιλικές, οι γειτονικές. Αυτό ήταν κάτι που είχαν ξεχάσει μέσα σε μια εξατομικευμένη κατανάλωση. Νομίζω λοιπόν πως τα ανεμώλια τονίζουν αυτή την προτεραιότητα αυτή την υπαρκτική προτεραιότητα.

15. Σας αρέσει η ποίηση;

Βέβαια. Η πρώτη μου επαφή με την λογοτεχνία ήταν μέσω της ποίησης… η οποία δεν περνάει και τα καλύτερα της. Ποίηση υπάρχει στις μέρες μας, αλλά έχει υπάρξει μια παραμόρφωση της προηγούμενης δεκαετίας. Επειδή η ποίηση σε αντίθεση με την πεζογραφία μπορούσε πολύ πιο εύκολα να πουλήσει ένα ψέμα δηλαδή είναι πιο εύκολο να παρουσιάσεις τον εαυτό σου ως ποιητή ή να νομίζεις τουλάχιστον πως είσαι ποιητής από ότι ως πεζογράφο. Ο πεζογράφος έχει μια άμεση σχέση με το γραφείο, με την δουλειά. Είχαμε πάρα πολλές κίβδηλες εκδοχές της ποίησης την προηγούμενη δεκαετία οπού είχαμε δύο σούπερ μάρκετ και δεκαπέντε ποιητές. Δεν νομίζω πως πηγαίνει έτσι! Παρόλα αυτά υπάρχει ποίηση στην Ελλάδα, υπάρχουν πολύ σημαντικοί έλληνες ποιητές και ποιήτριες ακόμα και σήμερα. Δυστυχώς όμως ζούμε αυτή την περίοδο της παρακμής… πιστεύω πως αυτό θα αλλάξει μελλοντικά καθώς η ποίηση είναι η πιο όμορφη από τις αδερφές… της γραφής δεν έχει πει ακόμα την τελευταία της λέξη.

*Ο Ισίδωρος Ζουργός γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Παιδαγωγικά και υπηρετεί στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ως δάσκαλος. Έχει συνεργαστεί στο παρελθόν με διάφορα περιοδικά δημοσιεύοντας ποίηση και πεζογραφία, καθώς και βιβλιογραφικά κριτικά σημειώματα. Έχει εκδώσει τα μυθιστορήματα: “Φράουστ” (Λιβάνης, 1995/Πατάκης, 2010), “Αποσπάσματα από το βιβλίο του ωκεανού” (Πατάκης, 2000/2007), “Η ψίχα εκείνου του καλοκαιριού” (Πατάκης, 2002/2010), “Στη σκιά της πεταλούδας” (Πατάκης, 2005), “Η αηδονόπιτα” (Πατάκης, 2008), “Ανεμώλια” (Πατάκης, 2011 – Βραβείο Αναγνωστών Ε.ΚΕ.ΒΙ).