Ταξιδεύοντας στη μετεκλογική Ευρώπη

Του Μιχάλη Γουδή

“Εκλογικό Σοκ” κατέγραψε η Bild, “Το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας” τάραξε τη Liberation, “Η ακροδεξιά σάρωσε την πολιτική ελίτ”, σύμφωνα με τον Guardian… Ο ευρωπαϊκός Τύπος το πρωί της 26ης Μαΐου έψαχνε τρόπο να συλλάβει στα πρωτοσέλιδά του τη στροφή που μόλις είχε πάρει Ευρώπη. Ακραίες πολιτικές επιλογές, επικίνδυνες πολιτικές ιδέες, αναδιαμόρφωση του πολιτικού χάρτη σχεδόν σε όλες τις χώρες μέλη. Οι ευρωεκλογές είχαν πολλούς νικητές και πιθανόν μόνο μία ηττημένη, την ίδια την Ενωμένη Ευρώπη.

Ενώ οι ηλιόλουστες Βρυξέλλες ακόμη αναμένουν τις εξελίξεις σχετικά με την ανάδειξη του νέου προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που έχει μετατραπεί σε ένα πρωτοφανές πολιτικό μπρα-ντε-φερ για το μέλλον της Ένωσης, “ταξίδεψα” με τη βοήθεια της τεχνολογίας μέχρι τη Γαλλία, την Αγγλία, την Ισπανία, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Πολωνία, ζητώντας τη βοήθεια 6 νέων δημοσιογράφων και πολιτικών επιστημόνων στην ερμηνεία της ευρωκάλπης.

Πώς οδηγήθηκε η Ευρώπη στα αποτελέσματα της 25ης Μαΐου; Τι αναμένει η κάθε χώρα στην επόμενη μέρα;

Γαλλία: Η βύθιση στην κρίση γέννησε την αντίδραση μέσω του “Εθνικού Μετώπου”

Πώς οδηγήθηκε η Γαλλία στην κυριαρχία του “Εθνικού Μετώπου” της Μαρίν Λε Πεν;

Η Βαλερί Οντίλ εργάζεται στο τρίτο κανάλι της Γαλλικής Δημόσιας Τηλεόρασης, France 3, και επί σειρά ετών παρουσιάζει μία εκπομπή με ιστορίες από τα γαλλογερμανικά σύνορα. Επέστρεψε για λίγο στη βάση της στο Νανσί και εξηγεί:

“Το 25% των Γάλλων που ψήφισαν το Εθνικό Μέτωπο δε νομίζω πως μοιράζονται τις πολιτικές ιδέες του. Έχουν κουραστεί, όμως, να μην εισακούονται τα προβλήματα και οι ανησυχίες τους και να παραμένουν αβοήθητοι. Έτσι, βρήκαν με αυτή την ψήφο έναν τρόπο αντίδρασης. Η ανεργία στη Γαλλία φτάνει στο 11% και στο 25% μεταξύ των νέων. Οι Γάλλοι πολίτες αισθάνονται προδομένοι, μια και ο πρόεδρος Ολάντ που εμφανιζόταν ως εναλλακτική λύση έναντι του Σαρκοζύ απογοήτευσε. Τελικά, νομίζω ψήφισαν κατά βάση εναντίον του Ολάντ παρά ενάντια στην Ευρώπη.

Και όσο τα παραδοσιακά κόμματα αδυνατούν να δώσουν σαφείς απαντήσεις στα καθημερινά προβλήματα των πολιτών, νομίζω πως τα άκρα θα ενισχύονται. Η πολιτική ελίτ έχει αποδυναμωθεί αισθητά στη Γαλλία. Άλλωστε, και η ίδια η Λε Πεν ζήτησε άμεσα προεδρικές εκλογές… Το θέμα είναι πως η ίδια η Γαλλία φαίνεται πλέον πιο αδύναμη έναντι των συνομιλητών της στην Ευρώπη και στον κόσμο. Δεν ξέρω κατά πόσο η γαλλο-γερμανική μηχανή μπορεί να λειτουργήσει το ίδιο καλά στο μέλλον…

Φυσικά, και τα ΜΜΕ έπαιξαν το δικό τους ρόλο στην άνοδο του “Εθνικού Μετώπου”, αδιαφορώντας στην πλειονότητά τους για τα ευρωπαϊκά διακυβεύματα.”

Αγγλία: Ο λαϊκισμός και η κινδυνολογία απειλούν το ευρωπαϊκό μέλλον της χώρας

Τι ήταν αυτό που ώθησε το UKIP (Κόμμα υπέρ της Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου) και τον ηγέτη του, Νάιτζελ Φάρατζ σε θέση ισχύος; Τι οδήγησε τους Βρετανούς να δώσουν για πρώτη φορά από το 1906 τη νίκη σε μια εθνικού επιπέδου εκλογική αναμέτρηση σε άλλο κόμμα πλην των Συντηρητικών ή των Εργατικών;

Ο Χεσάμ Ζακάι είναι δημοσιογράφος εξειδικευμένος σε οικονομικά ζητήματα. Με προϋπηρεσία στα κεντρικά γραφεία των Financial Times στο Λονδίνο, τελευταία εργάζεται για οικονομικά έντυπα και δίνει τη δική του ερμηνεία:

“Στα αποτελέσματα αυτών των Ευρωπαϊκών Εκλογών αποκρυσταλλώθηκαν ο εντυπωσιασμός, η κινδυνολογία και η εμπρηστική ρητορική, με την οποία προσέγγιζαν οι πολιτικοί και ο Τύπος το θέμα της Ε.Ε. Αποτυπώνουν σαφώς πόσο πολύ προς τα δεξιά έχει μετακινηθεί το πολιτικό τοπίο στο Ηνωμένο Βασίλειο και δείχνουν τι μπορεί να συμβεί, όταν τα παραδοσιακά κόμματα και η κοινωνία των πολιτών αποτυγχάνουν να αντιμετωπίσουν αποφασιστικά τη μισαλλοδοξία και το φανατισμό της ακροδεξιάς.

Η μεγάλη πρόκληση από εδώ και στο εξής είναι να ξεκινήσει έστω και καθυστερημένα ένας ουσιώδης και έντιμος δημόσιος διάλογος για την Ευρώπη που θα αποκλείσει τους εξτρεμιστές, οι οποίοι τείνουν να εκμεταλλεύονται το ζήτημα προς το δικό τους συμφέρον.”

Ισπανία: “Μπορούμε”

Η Ισπανία παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με την Ελλάδα ως προς την έκταση των οικονομικών και πολιτικών ανωμαλιών. Κι αν στη χώρα μας οι αντιδράσεις των πολιτών μετά τα δύο πρώτα χρόνια είναι μάλλον χλιαρές, στην Ιβηρική χερσόνησο το κίνημα των “αγανακτισμένων” που γεννήθηκε στις 15 Μαΐου 2011 στην Πουέρτα Ντελ Σολ έφτασε στις πρόσφατες ευρωεκλογές να εκλέξει πέντε εκπροσώπους τους στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο.

Τι άλλο κρατά εκτός από την πολιτική κίνηση με το όνομα “Μπορούμε (Podemos)” η Άνα Σανταμαρία, δημοσιογράφος με εμπειρία από τη δημόσια τηλεόραση TVE;

“Αυτές οι εκλογές βαφτίστηκαν στην Ισπανία ως το “τέλος του δικομματισμού”. Νομίζω πως ο κατακερματισμός είναι η πιο σημαντική τάση που μπορεί να καταγράψει κανείς. Οι Συντηρητικοί του Λαϊκού Κόμματο απώλεσαν 6 έδρες στο ευρωκοινοβούλιο, ενώ και οι Σοσιαλιστές κατέγραψαν ένα από τα χειρότερα αποτελέσματα της ιστορίας τους, γεγονός που προκάλεσε τριγμούς.

Η μεγάλη έκπληξη προέρχεται από τα μικρά κόμματα, ειδικά από το κίνημα “Μπορούμε” που ως κόμμα γεννήθηκε μόλις πριν από τρεις μήνες και γρήγορα έγινε τέταρτη πολιτική δύναμη της χώρας και τρίτη στην πρωτεύουσα, τη Μαδρίτη. Αξιοσημείωτο είναι πως οι υποψήφιοί τους αναδείχθηκαν μέσω ανοιχτών εκλογών σε ολόκληρη την Ισπανία, ενώ η επίδοσή τους φαίνεται πως αφύπνισε τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις που έκαναν λόγο για “πολιτική αποσταθεροποίηση”…

Για την Ισπανία οι επερχόμενες προκλήσεις είναι πολλές, μια και δεν πρέπει να ξεχνάμε πως μεσολάβησε και η αλλαγή στο βασιλικό θρόνο, ενώ το 2015 είναι χρονιά τοπικών και περιφερειακών εκλογών που αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.”

Γερμανία: Χωρίς εκπλήξεις, αλλά με αρκετά έντονο ευρωσκεπτικισμό

Στη Γερμανία έλειψαν οι εκπλήξεις, αν και οι αντιευρωπαϊκές φωνές βρήκαν μάλλον δυνατή φωνή.

Η Αντελίν Φρέντσελ είναι κοινωνική γεωγράφος, η οποία εργάζεται τους τελευταίους μήνες στο κέντρο γερμανικών σπουδών της Βενετίας και αποκωδικοποιεί τη σημασία των ευρωεκλογών για τη Γερμανία:

“Είναι σαφής η κυριαρχία της Άνγκελα Μέρκελ στο πολιτικό σκηνικό, αφού ήταν το πρόσωπο της καμπάνιας των Χριστιανοδημοκρατών, παρόλο που οι πολίτες δεν μπορούσαν να την ψηφίσουν. Οι Σοσιαλιστές κέρδισαν κάποιο έδαφος χάρη και στην υποψηφιότητα του Μάρτιν Σουλτς για την προεδρία της Κομισιόν. Όμως νομίζω πως η μεγάλη και δυσάρεστη έκπληξη ήταν το αποτέλεσμα της “Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD)”, ενός αντιευρωπαϊκού, λαϊκιστικού κόμματος που συγκέντρωσε το 8,5% του εκλογικού σώματος. Είναι σαφές, επομένως, πως υπάρχει μία σημαντική μερίδα πολιτών στη Γερμανία που βλέπουν την Ευρώπη με σκεπτικισμό ακόμη. Ίσως κάποιοι από τους ψηφοφόρους του AfD να είναι και δυσαρεστημένοι ψηφοφόροι των Φιλελευθέρων (FDP) που συνεχίζουν την ελεύθερη πτώση τους.

Τέλος, αξιοσημείωτη είναι η κατάργηση του ορίου του 3%, γεγονός που επέτρεψε σε μικρά κόμματα, συμπεριλαμβανομένου του νεοναζιστικού NPD να στείλουν από έναν ευρωβουλευτή στο Στρασβούργο…”

Ιταλία: Ρέντσι, Γκρίλο και όχι τόσο αριστερά με τον Τσίπρα

Στη γειτονική Ιταλία το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών αποτύπωσε την πολιτική κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας. Η Φραντσέσκα Ζαγκανέλι είναι πολιτική επιστήμων που συνεργάζεται τα τελευταία πέντε χρόνια με ΜΚΟ στην Ιταλία και στις Βρυξέλλες και μοιράζεται με την Parallaxi την άποψή της:

“Ο Ματέο Ρέντσι πέρασε με επιτυχία την πρώτη του δοκιμασία, αφού χάρη στην εντυπωσιακή επικοινωνιακή του καμπάνια πήρε μία νίκη πέρα από κάθε αμφιβολία. “Ο Μπέπε Γκρίλο με τα “5 Αστέρια” του συγκέντρωσε ένα αποτέλεσμα κατώτερο των προσδοκιών, μεν, σημαντικό, δε. Αυτή η απολιτική προσέγγιση με βασικό σύνθημα την ειλικρίνεια εξακολουθεί να βρίσκει υποστήριξη από τους πολίτες.

Η δεξιά και η άκρα δεξιά παρουσιάζεται πολυδιασπασμένη, αλλά συγκεντρώνει ποσοστά που αγγίζουν το 16% για το κόμμα του Μπερλουσκόνι και το 6% για τη “Λίγκα του Βορρά”.

Εντύπωση προκάλεσε το μάλλον αρνητικό αποτέλεσμα του κινήματος με ελληνικό χρώμα “Αριστερά με τον Τσίπρα”, το οποίο προεκλογικό έδειχνε να έχει ρεύμα.

Συνολικά, νομίζω πως η Ιταλία προσέφερε αυτή τη φορά μια κάποια παρηγοριά, αν δούμε το αποτέλεσμα μέσα στο γενικότερο ευρωπαϊκό πλαίσιο.

Πολωνία: Καταμέτρηση μέχρις εσχάτων και μία επικίνδυνη “Νέα Δεξιά”

Ο δικομματισμός εξακολουθεί να κυριαρχεί στην Πολωνία, ενώ μία επικίνδυνη “Νέα Δεξιά” δείχνει να αναδύεται στο πολιτικό στερέωμα. Η Εύα Τόμτσουκ, ανεξάρτητη δημοσιογράφους, που συνεργάζεται με διάφορα ΜΜΕ στο Λονδίνο και την υπόλοιπη Ευρώπη, παρουσιάζει την πολωνική, πολιτική σκηνή:

“Ο ανταγωνισμός ήταν εντονότατος στην Πολωνία, αφού το κυβερνόν κεντροδεξιό κόμμα ΡΟ Ντόναλντ Τουσκ έλαβε 32,11% έναντι 31,73% του συντηρητικού, σχεδόν ακροδεξιού και ευρωσκεπτικιστικού PiS του Γιάροσλαβ Καζίνσκι.

Το πιο ανησυχητικό στοιχείο, όμως, είναι η τέταρτη θέση της “Νέας Δεξιάς”, ενός πολιτικού σχηματισμού, του οποίου ο ηγέτης δήλωνε ευθαρσώς πως θέλει να βρεθεί στις Βρυξέλλες για να τινάξει στον αέρα τα ευρωπαϊκά όργανα…”

Την πρώτη εβδομάδα μετά τις ευρωεκλογές περισσότεροι από 3.000 πολίτες συγκεντρώθηκαν έξω από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες και διαδήλωσαν την αντίδραση τους ενάντια στην αυξανόμενη παρουσία ακραίων πολιτικών στοιχείων στα έδρανα του μοναδικού απευθείας εκλεγμένου ευρωπαϊκού οργανισμού.

Βέβαια, η αντίδραση στρέφεται και ενάντια στις πολιτικές που ακολουθεί σχεδόν σύσσωμη η Ευρωζώνη, αν όχι η Ενωμένη Ευρώπη, με αποτελέσματα όπως αυτά που κατέγραψε ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας (ILO) την Τρίτη, 3 Ιουνίου στην αναφορά του:

“Η φτώχεια απειλεί στην ΕΕ το 24% του πληθυσμού, δηλαδή 124 εκατομμύρια ανθρώπους”, και συνεχίζει επικριτικά “τα κεκτημένα του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, που συνέβαλε καθοριστικά στην αντιμετώπιση της φτώχειας μετά το B’ Παγκόσμιο Πόλεμο και άνοιξε το δρόμο για την ευημερία, «υπονομεύονται με βραχυπρόθεσμα προγράμματα προσαρμογής»”

Με αυτά τα εκλογικά αποτελέσματα, με τα πολιτικά δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί στα διάφορα κράτη-μέλη και με τις αποσχιστικές εστίες να καίνε με μεγαλύτερη ένταση σε όλο και περισσότερες γωνιές της πια, ποιο μπορεί να είναι άραγε το μέλλον της Ενωμένης Ευρώπης; Μετά την πολυετή μάχη για τη διάσωση του κοινού νομίσματος, οι πολιτικοί ηγέτες της Ευρώπης αντιμετωπίζουν μία ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση.