Το 18ο ΦΝΘ και οι άνθρωποί του

Λέξεις-εικόνες: Έλλη Πράντζου

Το 18ο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκε κι εμείς συγκεντρώσαμε εικόνες, σχόλια, εντυπώσεις και απόψεις γύρω από τη φετινή διοργάνωση σε ένα γενικό επιλογικό πλάνο.

Συναντήσαμε παρέες, ανθρώπους κάθε ηλικίας, θεατές φανατικούς και πιστούς  που δίνουν το παρών κάθε χρόνο, δημοσιογράφους της πόλης, κάποιους από τους συμμετέχοντες και ορισμένους εκ των έσω συντελεστές.

Γενικά συμπεράσματα και παρατηρήσεις

Το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ είναι τελικά κάτι που ευαισθητοποιεί πολλούς όπως αποδείχτηκε από την προσέλευση του κοινού, η οποία ξεπέρασε το 80%, από την αρχή του ακόμη, για να φτάσει στο πολυπόθητο sold out ήδη από τις κρατήσεις για πολλές από τις ταινίες της διοργάνωσης.

Θα περίμενε κανείς η συμμετοχή του κόσμου σε σχέση με το φεστιβάλ κινηματογράφου να είναι αρκετά μικρότερη μιας και επικρατεί η γενικότερη άποψη ότι τα ντοκιμαντέρ απευθύνονται σε συγκεκριμένο κοινό, όμως όπως φαίνεται αυτό το συγκεκριμένο κοινό είναι τελικά μεγάλο. Ίσως όσο περνάει ο καιρός και τα κοινωνικά ζητήματα που έθιξε φέτος το φεστιβάλ μέσα σε όλα (κρίση, προσφυγικό, δικαιώματα κ.α) πλήττουν ολοένα εντονότερα την καθημερινότητά μας, η ανάγκη μας για αλληλεπίδραση μέσα από τέτοιου είδους διοργανώσεις να αυξάνεται.

Όπως αναφέρθηκε, τόσο από τους εθελοντές όσο και από τον ίδιο τον κόσμο, είναι ευχάριστο το ότι παρά την κρίση η απήχηση ήταν τόσο μεγάλη. Λόγω της κάρτας πολιτισμού ήταν πιο εύκολο και για τους ηλικιωμένους να παρακολουθήσουν, κάτι που επιβεβαιώθηκε από την ενεργή παρουσία τους στις ουρές των αιθουσών.

Οι ελληνικές συμμετοχές ήταν πολλές, πράγμα που λίγοι σχολίασαν με επιφύλαξη σκεπτόμενοι πως καμιά φορά η ποιότητα θυσιάζεται στο βωμό της ποσότητας. Οι γενικότερες όμως εντυπώσεις για τις φετινές ελληνικές παραγωγές ήταν πάρα πολύ καλές και οι περισσότεροι θεώρησαν ενθαρρυντικό το γεγονός ότι δίνεται βήμα σε νέους ανθρώπους και δημιουργούς να εκφραστούν μέσω της δουλειάς τους.

Οι εθελοντές

Οι εθελοντές είναι στην πλειοψηφία τους νέα παιδιά, φοιτητές από διάφορες σχολές, κάποιοι από τους οποίους έχουν προσφέρει την πολύτιμη βοήθειά τους και σε προηγούμενα φεστιβάλ. Τα πόστα τους ποικίλουν. Άλλες ομάδες ασχολούνται με τα social media, άλλες με την πώληση, άλλες με την υποδοχή ξένων στο αεροδρόμιο και άλλες με τον έλεγχο στις αίθουσες. Χωρίζονται σε βάρδιες και οι ομάδες τους συνήθως αποτελούνται από δέκα περίπου άτομα, πράγμα που εξαρτάται από τα διάφορα πόστα. Μας μίλησαν για την εμπειρία τους με μεγάλη προθυμία και μας είπαν ότι πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα δραστηριότητα μέσα από την οποία γνωρίζεις ανθρώπους με διάφορες κουλτούρες και ζεις για δέκα μέρες στην πολιτιστική καρδιά της πόλης.

Όπως μας είπαν με βάση την εμπειρία τους, η ηλικία δεν έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιλογή θεματολογίας από το κοινό μιας και τα κριτήρια του καθενός ποικίλουν. Ανάμεσα στον κόσμο που περίμενε να μπει στις αίθουσες μπορούσες όντως να συναντήσεις από παιδιά μέχρι ηλικιωμένους.

Οι παράλληλες δράσεις και δραστηριότητες του φεστιβάλ

Σε κάποιες προβολές υπήρχε Q’n’A, που σημαίνει ότι ο σκηνοθέτης της εκάστοτε ταινίας ήταν παρών και απαντούσε στις ερωτήσεις του κόσμου. Κατά τη διάρκεια αυτών των εκδηλώσεων ανάλογα με τη θεματολογία της ταινίας παρατηρούνται διάφορες αντιδράσεις -όπως μας είπαν οι εθελοντές- από το κοινό με βάση την ταύτιση. Συνήθως το Q’n’A όταν υπάρχει προκαλεί το ενδιαφέρον του κόσμου.

Συνεντεύξεις τύπου έλαβαν χώρα στον Ιανό και φωτογραφίσεις σκηνοθετών στο Ολύμπιον.  Δεν έλειψαν φυσικά και τα διάφορα πάρτι προς χαλάρωση και διασκέδαση των συμμετεχόντων.

Οι παράλληλες δράσεις υπό την αιγίδα και του φεστιβάλ είναι αρκετές και ενδιαφέρουσες. Οργανώθηκαν συζητήσεις πάνω σε διάφορα θέματα, εκθέσεις, συγκέντρωση ειδών για τους πρόσφυγες όπως και το caravan project το οποίο έχει σχεδιάσει με τη σειρά του διάφορες δράσεις που απευθύνονται σε όλους τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης.

Εμείς είχαμε τη χαρά να μιλήσουμε με τη Δήμητρα Τσαλκιτζόγλου, μία από τις τέσσερις σκηνοθέτριες του ντοκιμαντέρ “Spectrum”, η οποία μας είπε δυο λόγια από τη δική της εμπειρία και συμμετοχή στο φετινό φεστιβάλ.

Για το τι την προβλημάτισε με βάση άλλες ταινίες που παρακολούθησε

“Κυρίως με βάζουν σε σκέψεις ταινίες από χώρες της Μέσης Ανατολής, όπως το Ιράν, που αποτυπώνουν καταστάσεις όπου καταπατώνται σημαντικά ανθρώπινα δικαιώματα, που στη Δύση είναι κατοχυρωμένα και δεδομένα.”

Για τη συμμετοχή της στη διοργάνωση

“Είμαι μία από τις 4 σκηνοθέτριες του ντοκιμαντέρ Spectrum, που πραγματεύεται το ζήτημα της ταυτότητας φύλου και των δικαιωμάτων των τρανς ανθρώπων στην Ελλάδα. Είναι το πρώτο ντοκιμαντέρ της ομάδας μας και έκανε την πρεμιέρα του στο 18ο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.”

Για τις προσδοκίες που έχει από τη συμμετοχή της και τα μηνύματα που θα ήθελε να περάσει

“Κάθε ταινία περνάει το δικό της μήνυμα και εκεί έγκειται η ομορφιά ενός φεστιβάλ ντοκιμαντέρ/ κινηματογράφου. Πολλές ταινίες, πολλά μηνύματα και ειδικά όταν πρόκειται για ντοκιμαντέρ, πολλές καινούργιες γνώσεις. Ο κάθε θεατής έχει πολλές επιλογές αναλόγως με τις προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντά του. Προσωπικά έχω προσδοκίες μεμονωμένα για κάθε ταινία με βάση αυτά που μαθαίνω για αυτήν πριν τη δω. Το φεστιβάλ είναι ένας δίαυλος και μία πλατφόρμα προβολής πολλών ταλαντούχων ανθρώπων από όλον τον κόσμο. Η συνάντηση διαφορετικών δουλειών από διαφορετικούς ανθρώπους είναι που κάνει μια διοργάνωση όπως αυτή ξεχωριστή.”

Κλείνοντας θα μπορούσαμε να συμπυκνώσουμε το γενικότερο κλίμα του φετινού φεστιβάλ μέσα από μια σύντομη αλλά πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση που είχαμε με έναν από τους πιο ενεργούς θεατές και συντελεστές του.

“Σε γενικές γραμμές μπορούμε να μιλήσουμε για πληθώρα θεματολογίας που άγγιξε πολλά ζητήματα από τη βάση τους και προς τα πάνω. Μπορεί κάτι τέτοιο να μην είναι πρωτοφανές, όμως πλέον πολλά από τα θέματα που θίχτηκαν έχουν ενταχθεί πιο ενεργά στην καθημερινότητά μας. Για τον λόγο αυτόν τα παρατηρούμε πια με μεγαλύτερη προσήλωση και ενδιαφέρον κάτι που αναμφισβήτητα είναι πολύ θετικό. Είδαμε, λοιπόν, ταινίες που ασχολούνται με το προσφυγικό και τα προβλήματα των νεόπτωχων αλλά και ντοκιμαντέρ για τόπους της Ελλάδας που είτε δε γνωρίζαμε και θα μπορούσαμε να επισκεφτούμε, είτε μας δόθηκε η ευκαιρία να τους ξαναδούμε μέσα από μια νέα οπτική. Όπως και να ‘χει, όμως, εκείνο που μου κέντρισε πιο πολύ το ενδιαφέρον ήταν όσες ταινίες καταπιάστηκαν με τις πρωτοβουλίες βάσης, την επικαιρότητα και πώς όλα αυτά επηρέασαν τους ίδιους τους δημιουργούς. Αλλιώς προσεγγίζει κάποιος μια εμπειρία βιωματικά και αλλιώς μέσα από την οπτική μετάφραση του εκάστοτε δημιουργού.”

Συνεχίζοντας μιλήσαμε μαζί του για κάποιες από τις ελληνικές παραγωγές τα γυρίσματα των οποίων, όπως παρατηρήσαμε, ξεκίνησαν το 2008-09 αλλά ολοκληρώθηκαν και κυκλοφόρησαν φέτος.

“Αυτό θα μπορούσε ίσως να οφείλεται και στη βιωματική εξέλιξη της εκάστοτε ταινίας. Οι άνθρωποι οι οποίοι αυτή τη στιγμή στοιχειοθετούν την πληθώρα των προβολών με κυρίως αντικείμενο θεματολογία κοινωνικής φύσεως, είναι άνθρωποι που ήταν εκεί, έχουν βιώσει τις καταστάσεις με τις οποίες καταπιάνονται και έχοντας μια προσωπική μετάφραση για τα πράγματα ενδεχομένως θέλουν να διατηρήσουν αποστάσεις από τα γεγονότα ώστε να τα επανεκτιμήσουν. Επιπλέον, υπάρχει και μια εξελικτική διαδικασία στα κινήματα βάσης. Αυτό που κάποτε συγκεντρώθηκε για παράδειγμα στην πλατεία Συντάγματος, σήμερα αντιστοιχεί σε πρωτοβουλίες βάσης όπως οι κοινωνικές κουζίνες και οι σύλλογοι που αφιερώνουν χρόνο και εθελοντισμό ώστε να προσφέρουν ό,τι μπορούν σε οικογένειες που βρίσκονται σε δυσχέρεια. Με λίγα λόγια είναι μια διαδικασία ζωντανή που εξελίσσεται γι’ αυτό και το ίδιο το δημιούργημα ακολουθεί την ίδια εξελικτική διαδικασία.”

Σχετικά με τις φυλές του φεστιβάλ και τις προτιμήσεις των θεατών

“Κατά κύριο λόγο ο κόσμος επιλέγει τη θεματολογία με βάση προσωπικά του ίσως βιώματα, οπότε μπορεί κανείς να παρατηρήσει το ίδιο κοινό να επιλέγει θεματολογία σχετική με το προσφυγικό, μια αλληλέγγυα πρωτοβουλία ή εθελοντισμού και την αμέσως επόμενη στιγμή να παρακολουθεί μια ταινία για το πώς διαμορφώνονται οι σχέσεις των δυο φύλων ή υπέρ της ισότητάς τους, δείγματα τα οποία έχουμε ακόμη και στο πλαίσιο του φεστιβάλ.”

Λίγα λόγια για την πληθώρα των ελληνικών παραγωγών σε συσχετισμό με τους ξένους σκηνοθέτες

“Είναι ευτυχές που επιτέλους καταγράφουμε εμπειρίες από ανθρώπους που ζούνε δίπλα μας και όχι απέναντί μας ή μακριά μας. Είναι από τη μία εξαιρετική επιλογή το να δούμε έναν σκηνοθέτη ο οποίος έχει αντλήσει τη θεματολογία του από την ελληνική πραγματικότητα από την άλλη είναι εξίσου εξαιρετική επιλογή να δούμε και τον Έλληνα σκηνοθέτη να κάνει ακριβώς το ίδιο πράγμα. Ίσως τις περισσότερες φορές επιλέγουμε την οπτική κάποιου με τον οποίο δεν έχουμε συναναστραφεί, δε γνωρίζουμε σε επίπεδο καθημερινότητας, βιωμάτων, κουλτούρας γιατί περιμένουμε ότι θα δούμε και κάτι διαφορετικό, αλλά είναι ιδανική συνθήκη και για τα νέα παιδιά και για τους νέους δημιουργούς να δείξουν και τη δική τους ταυτότητα και ίσως με έναν πολύ πρωτότυπο και τελείως διαφορετικό τρόπο.”

18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, η αυλαία έκλεισε. Όμως μέσα από τους προβληματισμούς, τις γνώσεις, τις εμπειρίες που μοιράστηκαν οι δημιουργοί με τους θεατές, πέρα από χαρακτήρες, προσωπικότητες, ηλικίες, στιλ και διαφορετικότητες κάθε είδους, προβλημάτισε και κινητοποίησε πάνω απ’ όλα ανθρώπους. Κι έτσι τους ένωσε για όσο διήρκεσε.