Το ιστορικό μιας αξοθαύμαστης μεταμόρφωσης

της Βαγγελιώς Χρηστίδου

Εικόνες: Βαγγελιώ Χρηστίδου Εικόνες σε άσπρο μαύρο: Αναστασία Δεληγιάννη

Στην πόλη μας και στην περιοχή του Ωραιοκάστρου, εδώ και πολλά χρόνια λειτουργεί η «Άρσις», αστική ΜΚΟ, με δύο ξεχωριστές δομές, η μία από αυτές ξενώνας για ασυνόδευτους ανηλίκους, αιτούντες άσυλο. Ο φορέας συνεργάζεται με διάφορες κοινωνικές δομές του δήμου Θεσσαλονίκης, ενώ διατηρεί ανεξάρτητες δομές φιλοξενίας αιτούντων ασύλου και σε άλλες περιοχές της χώρας. Στην περίπτωση προσφύγων που δεν επιθυμούν να παραμείνουν στη χώρα, όμως, ελάχιστα μπορεί να βοηθήσει.

Ωστόσο, μέσα στο χρόνο η «Άρσις» μαζί με το δήμο Θεσσαλονίκης και το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, προχώρησαν μέσω σχετικού χρηματοδοτικού προγράμματος στη δημιουργία μιας νέας δομής ή καλύτερα στην αξιοποίηση ενός ήδη υπάρχοντος ιστορικού για την πόλη χώρου, ως «Φιλοξενείο Οικογενειών Αιτούντων Άσυλο». Μέσα στον περασμένο μήνα, παρουσία του δημάρχου της πόλης, της διοίκησης του Δήμου, της 4ης Δημοτικής Κοινότητας κι εκπροσώπων των εταίρων του προγράμματος, οι Στάβλοι Παπαφείου άνοιξαν τις πόρτες τους μετά από πάρα πολλά χρόνια, αυτή τη φορά για να στεγάσουν έναν αριθμό οικογενειών προσφύγων, που έχει τη δυνατότητα να διαμείνει εκεί για έξι μήνες. Αυτός, ήταν και ο τρίτος λόγος για το συγκεκριμένο ρεπορτάζ…

Το Φιλοξενείο απευθύνεται σε επτά οικογένειες, αιτούντων διεθνούς προστασίας στην Ελλάδα και συγκεκριμένα σε οικογένειες με ένα τουλάχιστον ανήλικο παιδί, μονογονεϊκές οικογένειες αποτελούμενες από τη μητέρα ή τον πατέρα κι ένα τουλάχιστον ανήλικο παιδί, καθώς και σε ενήλικες γυναίκες, μόνες και σε κατάσταση εγκυμοσύνης, με ή χωρίς ανήλικο παιδί ή παιδιά. Οι υπηρεσίες του περιλαμβάνουν διαμονή, διατροφή και παροχή ειδών πρώτης ανάγκης, νομική στήριξη, συμβουλευτική και ψυχοκοινωνική στήριξη, διερμηνεία, καθώς και διάφορες εκπαιδευτικές δράσεις για ενήλικες (μαθήματα ελληνικών, εργαστήρια, κ.ά.).

Μια επίσκεψη από κοντά, ωστόσο, πριν από λίγες ημέρες, έδειξε πόσο καλά οργανωμένος είναι ο χώρος και πόσα άλλα παρέχει, χάρη και στο δυναμισμό που – ευτυχώς – δείχνουν οι άνθρωποι που τον διαχειρίζονται αυτή τη στιγμή. Η συνάντηση έγινε με τη συντονίστρια του χώρου, ψυχολόγο Αναστασία Δεληγιάννη και οι ιδιαιτερότητες του εγχειρήματος, φάνηκαν πολλές… Μαζί, στον ίδιο χώρο, ο εκ Σομαλίας διερμηνέας του χώρου, που ζει 12 χρόνια στην Ελλάδα, η καθαρίστρια, τρεις κοινωνικοί λειτουργοί και πέντε επιμελητές (φύλακες).

«Είναι η πρώτη αντίστοιχη δομή που ανοίγει στη Θεσσαλονίκη και η μοναδική ίσως παρόμοια στη χώρα, σε επίπεδο δικαιοδοσίας του Δήμου», εξηγεί η κ. Δεληγιάννη, έχοντας και την εμπειρία της Εστίας Προσφύγων της Αθήνας. «Στη Θεσσαλονίκη δεν υπάρχει Περιφερειακό Γραφείο Υπηρεσιών Ασύλου κι έτσι για να αιτηθεί κάποιος άσυλο και στέγαση πρέπει να φτάσει στην Αθήνα, εκτός από τους Σύριους, που μπορούν πλέον να κάνουν όλη τη διαδικασία με τηλεδιάσκεψη με την Κατεχάκη, απ’ όπου κι αν βρίσκονται στην Ελλάδα. Ωστόσο, η πλειονότητα των τοποθετήσεων από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης που δεχόμαστε εμείς τώρα στο Φιλοξενείο, είναι κατά 80% Αφγανοί και κατά 10% Σύριοι. Πρόκειται για μια ιδιάζουσα κατάσταση, η οποία θέλει ιδιαίτερη προσοχή και πολύ καλή κατάρτιση κι εκπαίδευση του προσωπικού, καθώς οι οικογένειες κρατούν τα έθιμά τους, κάποια από τα οποία σε εμάς μπορεί να φαντάζουν “περίεργα”. Έχουμε οικογένειες που ο πατέρας είναι ήδη στην Ευρώπη και κάθε μέρα αποφασίζουν από τηλεφώνου όλοι μαζί το πλάνο της ημέρας, της εβδομάδας του μήνα, σε σχέση με το πώς τα βρίσκει κι εκείνος εκεί, καθώς και το τι γίνεται με τη διαδικασία ασύλου (συνεντεύξεις, ανανεώσεις, κλπ.)».

Το μενού παρέχεται μεν από catering, όπως προβλέπει το πρόγραμμα, αλλά κάθε εβδομάδα, σε συζήτηση που γίνεται με την ομάδα ωφελουμένων, οι υπεύθυνοι του χώρου τους ρωτάνε για τα προβλήματα στο φαγητό, τις προτιμήσεις τους ή τις ειδικές εκδηλώσεις που μπορεί να περιλαμβάνει η κουλτούρα τους και τις επιθυμίες ή τις ανάγκες τους, τις μεταφέρουν στην αρμόδια εταιρεία φαγητού. «Πρόκειται για ένα καθημερινό θέμα συζήτησης στο Φιλοξενείο ενώ, εφόσον το επιθυμούν, με δικές τους προμήθειες μπορούν να μαγειρεύουν στην κοινόχρηστη κουζίνα», προσθέτει η κ. Δεληγιάννη. «Επίσης, πολλά πράγματα πρέπει να τους τα εξηγήσουμε και να έχουμε ένα καλό πρόγραμμα, όπως το πλύσιμο των ρούχων. Κάθε οικογένεια έχει συγκεκριμένη ποσότητα απορρυπαντικού και ωράριο χρήσης των πλυντηρίων. Και οι περισσότεροι, δεν είχαν ξαναβάλει πλυντήριο στη ζωή τους…».

Η κουζίνα σε πρώτο πλάνο, με τα ψωμάκια της ίδιας ή της προηγούμενης ημέρας σε άμεση πρόσβαση. Το ψυγείο γεμάτο κατανεμημένα γεύματα που, όπως προβλέπεται και από το πρόγραμμα, φτάνουν από εταιρία σίτισης. Η ατμόσφαιρα ήσυχη, η χαρά όσων μιλούν στο τηλέφωνο με τους δικούς τους εμφανής. Φωτογραφίες των φιλοξενούμενων, δεν μου επετράπη να τραβήξω για ευνόητους λόγους. Είδα όμως κάποια από τα δωμάτιά τους – όσα είναι ακόμη άδεια – και τις… παπουτσοθήκες τους.

Το κάθε δωμάτιο με δυνατότητα φιλοξενίας μέχρι πέντε ατόμων, ατομικό ψυγείο και νεροχύτη, ντουλάπα και τραπέζι, κλινοσκεπάσματα, σκεύη μαγειρικής, τηλεόραση, κλπ. Κάποια από αυτά, με προβλήματα έλλειψης επαρκούς φωτός, άλλα με απομεινάρια αμιάντου ακριβώς έξω από τα παράθυρά τους. Καλώντας για βελτίωση, κατά το καλύτερο δυνατόν… Σε άλλους χώρους ειδική αίθουσα σίτισης και τηλεόρασης, συνδεδεμένης με δορυφορικό πιάτο, που έχει εγκατασταθεί ειδικά, αλλά και χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή…

«Οι πρόσφυγες ή φεύγουν από τη χώρα τους ή πεθαίνουν», λέει η συντονίστρια του ξενώνα. «Δεν είναι απλό το θέμα τους, δεν είναι οικονομικοί μετανάστες, αυτή τη στιγμή, κρίνεται η ζωή τους. Είναι πολύ σημαντικό γι’ αυτούς, το να έρχονται εδώ και να μπορούν να έχουν φιλοξενία για ένα σεβαστό χρονικό διάστημα, κάρτες προσφορών στα σούπερ – μάρκετ της περιοχής, πρόσβαση στη διπλανή παιδική χαρά, όπου τα παιδιά των “δικών” μας οικογενειών, παίζουν με τα παιδιά της περιοχής».

Στον ξενώνα, όπως έχει προβλεφθεί, πέρα από την προσωρινή φιλοξενία και τη σίτιση οι αιτούντες άσυλο έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες νομικής υποστήριξης, συμβουλευτικής στήριξης και κοινωνικής μέριμνας, διερμηνείας και διαμεσολάβησης αλλά και δημιουργικής απασχόλησης των παιδιών τους. Ειδικά ο χώρος για την τελευταία, έχει προσεχθεί ιδιαίτερα και αποτελεί ένα μίνι… «νηπιαγωγείο». Με δύο παιδαγωγούς, που αναλαμβάνουν να τα καθοδηγούν και να τα προσέχουν… Οι ενήλικες έχουν πρόσβαση σε μαθήματα ελληνικών, αγγλικών, καθώς και διαφόρων τεχνικών όπως ραπτική και κομμωτική, που ζήτησαν οι ίδιοι.

Φεύγοντας από το «Φιλοξενείο», συνειδητοποίησα ότι είχα μπει σε ένα χώρο άκρως προφυλασσόμενο και προσεγμένο. Η πόρτα ανοίγει μόνο με κλειδί από μέσα, από τον αρμόδιο. Επισκέψεις γίνονται – προφανώς – μόνο μετά από συνεννόηση. Τα ρούχα και άλλα είδη ένδυσης, πάντα καλοδεχούμενα.

Η ιστορία των Στάβλων…

Πίσω από τους Στάβλους Παπαφείου, κρύβεται μια μεγάλη ιστορία. Χτισμένοι σε εκ των πραγμάτων προσφυγική γειτονιά, στην Κάτω Τούμπα, λίγο πιο κάτω από τη Λαμπράκη κι αμέσως μετά την Κατσιμίδη, δίπλα στο κατεξοχήν κτίριο του Παπαφείου, φυλάσσουν μέσα τους τα «φαντάσματα» ενός παρελθόντος με πόνο, αλλά και με ελπίδα. Το συγκρότημα των παλαιών δημοτικών στάβλων χρησιμοποιήθηκε στη μεταοθωμανική Θεσσαλονίκη ως χώρος στάθμευσης και συντήρησης των ιππήλατων αμαξιδίων, που χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά των σκουπιδιών της πόλης. Το κτιριακό συγκρότημα αναπτύσσεται σε 1.500 τ.μ., ενώ το οικόπεδο που το περιβάλλει καλύπτει συνολικά περί τα 4 στρέμματα.

Πέρα από το κεντρικό κτήριο, όπου τώρα στεγάζεται το «Φιλοξενείο», η πίσω αυλή τους (δεν έχει δοθεί ακόμη προς χρήση στους υπεύθυνους), φιλοξενεί κι αυτή ακόμη την εντυπωσιακή ποτίστρα των αλόγων, ένα πραγματικό μνημείο για την περιοχή, αλλά και για την πόλη ολόκληρη. Αυλή που μετά την … εξαφάνιση των αλόγων, χρησιμοποιήθηκε για χρόνια ως χώρος… απόπλυσης των απορριμματοφόρων του δήμου…

Η μετατροπή του χώρου σε «Φιλοξενείο» Οικογενειών Αιτούντων Άσυλο, έχει ξεσηκώσει εδώ και καιρό αντιδράσεις στη γειτονιά. Και είναι αναμενόμενο, αφού οι κάτοικοί της βλέπουν έναν αρκετά μεγάλο χώρο, που για χρόνια παρέμενε κλειστός και δεν τους δινόταν για άλλη χρήση, να παραχωρείται τελικά για σκοπό που δεν έχει να κάνει με τοπικές δράσεις. Ο δήμος, προφανώς, αποβλέπει στη διασφάλιση κοινωνικής συναίνεσης για το εν λόγω έργο. Ήδη μέσα στη χρονιά έκανε ενημερωτικές συναντήσεις, σε μια προσπάθεια να καμφθούν οι αντιδράσεις που από την αρχή εκδήλωναν πολίτες της περιοχής. Χωρίς αυτό να σημαίνει, ότι οι αντιδράσεις αφορούν το σύνολο των τελευταίων.

Κατά τα εγκαίνια του χώρου, στις 17 Μαϊου, έγινε ξενάγηση των παρεβρισκομένων στους χώρους του «Φιλοξενείου». Η αντιδήμαρχος Κοινωνικής Πολιτικής, Καλυψώ Γούλα, έκανε τότε λόγο για μία «πρωτοπόρα δομή», ενώ ο αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Περιβάλλοντος και Καθαριότητας, Θανάσης Παππάς, εξήρε τη σημασία του έργου για την Τούμπα. «Θα αλλάξει η φυσιογνωμία της περιοχής και θα γίνουν δραστηριότητες κεντρικών λειτουργιών για όλη την 4η δημοτική κοινότητα. Νομίζω ότι αναβαθμίζεται ολόκληρη η περιοχή», έλεγε χαρακτηριστικά.

«Παρά τις αντιδράσεις δεν πτοηθήκαμε και επιμείναμε στο στόχο μας», τόνιζε από πλευράς του ο ίδιος ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης. Ο ίδιος, πάντως, είχε παραδεχθεί όλο το προηγούμενο διάστημα, ότι ήταν παράλειψη εκ μέρους της δημοτικής αρχής, να μην προχωρήσει πριν από την ανακοίνωση του σχεδιασμού της, σε διαβούλευση με τους περιοίκους.

Extras: * Οι παλαιοί στάβλοι Παπαφείου, περικλείονται από τις οδούς Άνδρου, Σιδηροκάστρου, Μυκόνου και Αλοννήσου. Για τη δημιουργία του ξενώνα ο δήμος διεκδίκησε χρηματοδότηση, ύψους 602.000 ευρώ, μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσφύγων. Το «Φιλοξενείο» λειτουργεί σε έναν χώρο μόλις 500 τ.μ., από τα περίπου 4 στρέμματα, στα οποία αναπτύσσεται η δημοτική έκταση των παλαιών στάβλων. Αυτό στο οποίο ελπίζουν όσοι έχουν αναλάβει τη λειτουργία του «Φιλοξενείου», είναι η επέκταση της υφιστάμενης διπλανής παιδικής χαράς, ώστε να δοθούν διέξοδοι στις οικογένειες της περιοχής.

** Σύμφωνα με τη συντονίστρια του «Φιλοξενείου», Αναστασία Δεληγιάννη, η διαμονή προσφύγων σε ξενοδοχεία της Θεσσαλονίκης γίνεται με ληστρικά αντίτιμα πολύ συχνά. Σε επίσκεψη που πραγματοποίησε για ενημέρωση των εμπλεκομένων, μέσα στην προηγούμενη εβδομάδα, η εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας Δάφνη Καπετανάκη, δέχτηκε από την αντιδήμαρχο Καλυψώ Γούλα την πρόταση να σταματήσει η εκμετάλλευση αυτή και, εκτός από τις μικρές δομές που ανοίγουν σαν το «Φιλοξενείο», να αναλάβει ο Δήμος ή κάποιος άλλος κρατικός φορέας μία συνεννόηση με τους επιχειρηματίες εστίασης και σίτισης της πόλης, προς αποφυγή τέτοιων φαινομένων.

Επίλογος…

Την επόμενη φορά που θα συναντήσετε πρόσφυγες στους δρόμους της πόλης, κάντε ένα κόπο και ρωτήστε τουλάχιστον εάν χρειάζονται ρουχισμό ή κάτι για το βράδυ. Είναι τόσο λίγοι αυτοί που βλέπουμε, σε σχέση με το τι γίνεται πραγματικά και τόσο ταλαιπωρημένοι οι περισσότεροι από αυτούς, ειδικά εάν έχουν προσπαθήσει να φύγουν μέσω Σκοπίων…Πολλοί μιλούν αγγλικά και το μόνο που θέλουν είναι να νιώσουν λίγη περισσότερη ασφάλεια. Μέχρι η Ευρώπη να αποφασίσει να κάνει κάτι πιο δραστικό και να ισοκατανείμει – με δεσμεύσεις των μελών της, ίσως – τους πρόσφυγες πολέμου και τους οικονομικούς μετανάστες ισομερώς στα Κράτη – Μέλη της…Η Ελληνική Κυβέρνηση, αυτή τη στιγμή, δε δείχνει σε θέση να κάνει και πολλά…Ο δήμος Θεσσαλονίκης, από την άλλη, θα μπορούσε ίσως να κάνει κάτι περισσότερο…

Από πλευράς μας, θα επανέλθουμε στο θέμα των στάβλων…Υπάρχουν κι… ενδιαφέρουσες προτάσεις από συγκεκριμένη ομάδα της πόλης που, όπως φαίνεται, υποστηρίζονται και από το δήμο! Στόχος, η αρμονικότερη συνύπαρξη με τη γειτονιά και η χρήση του πίσω χώρων και από την τελευταία!

Προς το παρόν και για όποιον/α ενδεχομένως να ενδιαφέρεται να βοηθήσει με όποιο τρόπο: «Φιλοξενείο Οικογενειών Αιτούντων Άσυλο» παλαιών στάβλων Παπαφείου, Άνδρου 1, Τ.Κ. 54638, Τηλ.: 2310 920670. Υπεύθυνη επικοινωνίας: Αναστασία Δεληγιάννη.

Μερικές εικόνες της Αναστασίας Δεληγιάννη από την κατάσταση των Στάβλων πριν την μετατροπή του σε Φιλοξενείο. Η εγκατάλλειψη νικήθηκε αυτή τη φορά.

Σημείωση της γραφούσας: Να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο ρεπορτάζ ξεκίνησε και υλοποιήθηκε καθαρά μέσα από προσωπική πρωτοβουλία, χωρίς καμία πρότερη συνεννόηση με τον ίδιο το δήμο Θεσσαλονίκης, παρά μόνο με απευθείας επικοινωνία με τις κατά τόπους Αστυνομικές Αρχές, τη συντονίστρια του «Φιλοξενείου», εκπρόσωπο της «Άρσις», στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας και του ΕΚΚΑ και μαρτυρίες κατοίκων της Λέσβου και της Θεσσαλονίκης. Σε δεύτερο χρόνο, θα επικεντρωθεί περισσότερο στις δράσεις από πλευράς δήμου και συγκεκριμένα της 4ης Δημοτικής Κοινότητας, στην οποία και υπάγεται το οικοδομικό τετράγωνο των στάβλων Παπαφείου.