Το Σαμπάτ και η σεφαραδίτικη κουζίνα στη Θεσσαλονίκη
Μια συγκινητική στιγμή μετά από δεκαετίες, στη Θεσσαλονίκη. Το πρώτο δημόσιο εβραϊκό Σαμπάτ είναι το πρώτο βήμα εξωστρέφειας της εβραϊκής κοινότητας της πόλης.
Σαμπάτ Σαλόμ Ου’μεβοράχ
Είναι γνωστή η σχέση του Εβραϊσμού με την Θεσσαλονίκη. Οι Σεφαραδίτες Εβραίοι άφησαν ανεξίτηλα την σφραγίδα τους στην πόλη που η φήμη της έφτασε τόσο μακριά που για πολλούς ήταν γνωστή με την ονομασία «Μητέρα του Ισραήλ» και «Δεύτερη Ιερουσαλήμ». Οι εβραίοι για εκατοντάδες χρόνια έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στην δημιουργία και στην ανάπτυξη της πόλης όπως και στην αρχιτεκτονική μορφή που έχει σήμερα. Συνέβαλαν στο εμπόριο, την εκπαίδευση και την κουλτούρα της. Η πλούσια παρουσία των εβραίων που στιγμάτισε για πάντα την πόλη μας υπέστη σοβαρό πλήγμα κατά την διάρκεια της ναζιστικής κατοχής όταν η πλειοψηφία τους εκτοπίζεται στα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης για να μην επιστρέφει ποτέ. Από τους 50.000 Εβραίους και Εβραίες της Θεσσαλονίκης προπολεμικά, οι περίπου 1.500 επιζήσαντες επέστρεψαν στην πόλη τους και βρήκαν κατεστραμμένες τις περιουσίες τους ναούς και τα νεκροταφεία τους.
Σε μια πόλη με τόσο μεγάλη εβραϊκή παράδοση αλλά και φημισμένη ως η πόλη των γεύσεων και του καλού φαγητού η απουσία της Σεφαραδίτικης κουζίνας από τον χώρο της εστίασης ήταν παραπάνω από αισθητή. Το κενό αυτό έρχεται πλέον να καλύψει το Αγιολί Σεφαράντ. Στον επάνω όροφο του εστιατορίου Αγιολί, στην παραλία ένας ιδιαίτερος χώρος περιμένει τους επισκέπτες και τις επισκέπτριες, αφιερωμένος στην Θεσσαλονικιώτικη Σεφαραδίτικη κουζίνα και ξεκίνησε σήμερα με το γεύμα του Σαμπάτ.
Κάθε Σαμπάτ (Σάββατο) το κιντούς, η προσευχή πριν το φαγητό, θα γίνεται 12:30 και θα ακολουθεί γεύμα. Το Σαμπάτ είναι μια μέρα γιορτής και το τραπέζι είναι γιορτινό. Η οικογένεια τρώει μαζί πίνoντας κρασί, με συνοδεία από προσευχές και εβραϊκά παραδοσιακά τραγούδια. Όποιος, βέβαια, θέλει να δοκιμάσει τη Σεφαραδίτικη κουζίνα μπορεί να το κάνει και οποιαδήποτε άλλη μέρα και ώρα στο εστιατόριο.
Το Σαμπάτ ξεκινάει το σούρουπο της Παρασκευής με την προσευχή του Σαμπάτ στη Συναγωγή και τελείωνει το σούρουπο του Σαββάτου. Το Σαμπάτ δεν είναι απλά μια μέρα ανάπαυσης, είναι μια ολόκληρη φιλοσοφία και τελετουργία. Είναι η ημέρα που σύμφωνα με την Ραββινική Διδασκαλία οι πιστοί οφείλουν να μην κάνουν καμία εργασία. Δεν δουλεύουν, δεν οδηγούν, δεν ταξιδεύουν, δεν χρησιμοποιούν τηλέφωνα και υπολογιστές. Είναι μια μέρα αφιερωμένη στην ανάπαυση, στο φαγητό και στην οικογένεια. Ένας από τους λόγους που οι Εβραίοι μέχρι και σήμερα ζουν όλοι μαζί σε μια περιοχή είναι για να μπορούν να πάνε στη Συναγωγή με τα πόδια κάτα την διάρκεια του Σαμπάτ.
Στο γεύμα του Σαμπάτ ένα από τα πιο χαρακτηριστικά φαγητά είναι το Χαμίν (ζεστό). Για το λόγο του ότι στο Σαμπάτ απαγορεύεται να γίνει οποιαδήποτε εργασία, το Χαμίν μαγειρεύεται από την Παρασκευή για το Σάββατο. Για να μπορεί όμως να παραμένει ζεστό παλαιότερα το καλύπτανε με κουβέρτες , άλλοι το κρατούσαν κλεισμένο σε ένα πήλινο φούρνο. Πλέον υπάρχει ηλεκτρονικός τρόπος μιας και υπάρχει το ηλεκτρικό ρεύμα. Το Χαμίν έχει ιδιαίτερη γεύση μαγειρεύεται για πολλές ώρες πάνω στην φωτιά και έτσι χάνει όλες του τις βιταμίνες και γίνεται πολύ βαρύ. Περιλαμβάνει πατάτες, κρέας μόσχου, σιτάρι, ρύζι, αυγά, φασόλια, κρεμμύδια.
Αποφάσισα να παρευρεθώ την πρώτη μέρα αυτής της προσπάθειας, στο πρώτο δημόσιο Σαμπατ και ποιος άλλος θα μπορούσε να με συνοδεύσει από τον φίλο μου Άριστείδη Παρασκάκη, άνθρωπο με ιδιαίτερη ευαισθησία ως προς τα θέματα των Εβραίων συμπολιτών μας και της κουλτούρας τους. Όσες απορίες δεν μπόρεσε να μου λύσει, τις κουβέντιασαμε με τον Ραββίνο Ααρόν Ισραέλ. Οι άνθρωποι μας υποδέχτηκαν εγκάρδια και η φιλοξενία ήταν άψογη. Το γεύμα μας ξεκίνησε με ζεστά και κρύα ορεκτικά, σαλάτες και ψάρι. Περιμένοντας το χαμίν τραγουδήσαμε παραδοσιακά εβραϊκά τραγούδια και προσευχές -για να μπει στο τραπέζι το χαμίν πρέπει να προηγηθούν τουλάχιστον δυο τραγούδια, ζήτησε ο Ραββίνος. Η συγκίνηση ήταν μεγάλη για τους παρευρισκόμενους και τις παρευρισκόμενες που πρώτη φορά μετά το Ολοκαύτωμα τραγουδησαν και προσευχήθηκαν ανοιχτά σε δημόσιο χώρο της Θεσσαλονίκης και όχι σε ιδιωτικές κατοικίες ή στην Ισραηλιτική Κοινότητα.
*Ειδικά για το γεύμα του Σαμπάτ πρέπει να γίνονται απαραίτητα τηλεφωνικές κρατήσεις ως την Πέμπτη το απόγευμα στο 6978008301 (Ρετζίνα Βαρσάνο). ** Ευχαριστώ τον Αρη Παρασκάκη για την πολύτιμη βοήθεια, την κυρία Ρετζίνα Βαρσάνο για την άψογη φιλοξενία, και τον κύριο Ίνο Βαρσάνο όπως και τον Ραββίνο Ααρών Ισραέλ για όλη την γνώση που μού μετέφεραν. ***Το 2002 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Φυτράκης ένα βιβλίο με τίτλο «Γεύση από Σεφαραδίτικη Θεσσαλονίκη» με συνταγές από την κ.Νίνα Μπενρουμπή το οποίο δυστυχώς σήμερα είναι εξαντλημένο από τον εκδοτικό οίκο.
