Trafficking: Η ζωή των παιδιών που πέφτουν θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης

Η παιδική διακίνηση και εμπορία παιδιών είναι ένα από τα πιο επίμαχα κοινωνικά ζητήματα, που απειλεί τα παιδικά δικαιώματα και εξαπλώνεται στον κόσμο τις τελευταίες δεκαετίες, σε μεγάλο βαθμό. Μία από τις μορφές εκμετάλλευσης που συναντάται όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια, είναι αυτή της σεξουαλικής, από μωρά μέχρι και έφηβες κοπέλες.

Σύμφωνα με το Χαμόγελο του Παιδιού, ως εμπορία ανθρώπων νοείται «η πρόσληψη (στρατολόγηση), μεταφορά, διακίνηση, υπόθαλψη ή υποδοχή προσώπων, συμπεριλαμβανομένης και της ανταλλαγής ή της μεταβίβασης εξουσίας επί των προσώπων αυτών, με την απειλή της χρήσης ή τη χρήση βίας ή άλλων μορφών εξαναγκασμού, με απαγωγή, απάτη, παραπλάνηση, κατάχρηση εξουσίας ή ευάλωτης θέσης ή με πληρωμή ή αποδοχή χρημάτων ή άλλων απολαβών για την εξασφάλιση της συναίνεσης προσώπου κατέχοντος εξουσία επί ενός άλλου, με σκοπό εκμετάλλευσης».

Η έννοια του trafficking καθιερώθηκε για πρώτη φορά το 2000 στο «Πρωτόκολλο του Παλέρμο» το οποίο αναφέρεται στην Πρόληψη, την Καταστολή και Τιμωρία της Διακίνησης Προσώπων, ιδιαίτερα γυναικών και παιδιών και συμπληρώνει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το διεθνικό οργανωμένο έγκλημα.

Ο Κώστας Γιαννόπουλος, πρόεδρος του ΔΣ του “Χαμόγελου του Παιδιού”, αναλύει την εκμετάλλευση 

«Στο “Χαμόγελο” λαμβάνουμε κλήσεις στην Εθνική Γραμμή SOS 1056, η οποία είναι χαρακτηρισμένη ως Εθνική Γραμμή Έκτακτης Ανάγκης και είναι διασυνδεδεμένη με τον Ευρωπαϊκό αριθμό έκτακτης ανάγκης 112, για παιδιά τα οποία βρίσκονται σε κίνδυνο εκμετάλλευσης ή αξιοποιούνται ήδη στην επαιτεία, σεξουαλικά και με άλλους τρόπους, προκειμένου να κερδίσουν χρήματα. Τα παιδιά αυτά, έρχονται πολύ συχνά από χώρες όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία και για αυτόν τον λόγο συνεργαζόμαστε και με οργανισμούς αυτών των χωρών, για τέτοια περιστατικά. Δυστυχώς, η πραγματικότητα και η φρίκη αυτού του φαινομένου, υπάρχει έντονα στην Ελλάδα, αλλά δεν αναγνωρίζεται εύκολα, ακόμα και από τους αρμόδιους φορείς. Δεχόμαστε καταγγελίες για συγκεκριμένα περιστατικά, αναφέρουμε μαζί με τους συνεργάτες μας τα περιστατικά στους αρμόδιους και αντί να γίνουν οι απαραίτητες διαδικασίες, μας στέλνουν στον εισαγγελέα για να καταθέσουμε πάλι, κάτι το οποίο φυσικά κάνουμε. 

Τα κυκλώματα εκμετάλλευσης παιδιών υπάρχουν συνήθως σε χώρες που οι νόμοι είναι χαλαροί. Για παράδειγμα, μια κυρία έχει κάποια παιδιά με τα οποία βγαίνει στο δρόμο και επαιτεί. Καταγγέλλεται, είτε μέσα από το 1056, είτε μέσα από απλούς πολίτες και στη συνέχεια συλλαμβάνεται. Μας καλεί μετά ο εισαγγελέας, για να μεταφέρουμε τα παιδιά στο νοσοκομείο και να γίνουν οι κατάλληλες διαδικασίες που χρειάζονται για τη φροντίδα τους. Η παραπάνω κυρία, πηγαίνει στο αυτόφωρο και μετά από μερικές ημέρες συνήθως αυτό που συμβαίνει, είναι να μπορεί και πάλι να κυκλοφορεί ελεύθερη, να πάρει τα παιδιά και να κυκλοφορεί στους δρόμους και να βιώνουν τον ίδιο γολγοθά. Περιπτώσεις σαν αυτές, μπορεί αυτή η διαδικασία να επαναληφθεί έως και τρεις φορές. Στην Ελλάδα, δεν τιμωρείται όπως πρέπει, αυτός που εκμεταλλεύεται παιδιά. Αυτή η κυρία είναι φυσικά μέρος κυκλώματος και μάλιστα υπάρχει business plan». 

Η κ. Γιαννόπουλος αναλύει την σεξουαλική μορφή εκμετάλλευσης στο trafficking: 

«Η άλλη μορφή εκμετάλλευσης είναι η σεξουαλική. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για πορνεία, μιας και μιλάμε για παιδιά. Μέσα σε αυτό, συμπεριλαμβάνονται και οι μεγαλύτερες κοπέλες, 15 – 18 χρονών, στις οποίες μεταμορφώνουν τα χαρακτηριστικά, έτσι ώστε να φαίνονται μεγαλύτερες, για να μπορούν να εκδίδονται. Η σεξουαλική εκμετάλλευση είναι ακόμη δυσκολότερη από την επαιτεία, καθώς πραγματικά, δεν φαίνεται πουθενά. Κάποια παιδιά έχουν έρθει στο “Χαμόγελο” και έχουν ξεφύγει από αυτήν την φρίκη, ενώ άλλα δυστυχώς δεν τα κατάφεραν και ξαναγύρισαν στους ανθρώπους που τα εκμεταλλεύονται, τα οποία φυσικά δεν βρίσκουν το δίκιο τους. 

Τα παιδιά που υπόκεινται σε σεξουαλική εκμετάλλευση μπορεί να είναι από βρέφη, μέχρι και παιδιά στην εφηβεία, αλλά και μεγαλύτερης ηλικίας, μέχρι 18 ετών. Βρίσκονται σε ένα σπίτι, από 5 μέχρι 15 παιδιά και δεν ξέρει κανένας για τις συνθήκες υπό τις οποίες ζούνε, παρά μόνο όταν καταγγελθεί η κατάσταση και συλληφθούν. Για τις μεγαλύτερες κοπέλες, ιδιαίτερα από Βαλκανικές χώρες, αυτή η ζωή σεξουαλικής εκμετάλλευσης, δυστυχώς είναι η καθημερινότητά τους. Η σύλληψή τους επίσης, δεν είναι εύκολη, γιατί τα πράγματα έχουν γίνει έτσι, αφού αντί οι υπεύθυνοι στο trafficking να εκμεταλλευτούν τις καταθέσεις που τους δώσαμε εμείς και οι συνεργάτες των άλλων χωρών, μας βάζουν σε μια επαναλαμβανόμενη διαδικασία. Τα κυκλώματα αυτά στοχεύουν σε παιδιά που είναι στα “αζήτητα”, όπως προσφυγόπουλα, σε αυτά που περνούν τα σύνορα μέσω διακινητών, καθώς είναι πολύ εύκολα να μετακινηθούν παράνομα. Έφηβες κοπέλες που έχουν εξαφανιστεί από την Ελλάδα, πολύ εύκολα βρέθηκαν στην Αλβανία και στη συνέχεια στην Ιταλία, για σεξουαλική εκμετάλλευση». 

«Τελικά, τα παιδιά συνεχίζουν να ανήκουν σε ένα σύστημα, το οποίο τους εκθέτει εύκολα σε τέτοιου είδους εκμεταλλεύσεις», καταλήγει ο κ. Γιαννόπουλος: 

«Όσα παιδιά καταφέραμε και πήραμε υπό την προστασία μας και τα μεγαλώσαμε, αποδείχθηκαν άνθρωποι που έχουν τις δυνατότητες να κάνουν πράγματα και να μη στιγματιστούν. Σπούδασαν και έζησαν μια φυσιολογική ζωή, με σημαντικά επιτεύγματα, αν φυσικά η κοινωνία τους δώσει την ευκαιρία και τους το επιτρέψει. Για τα παιδιά που είναι θύματα εκμετάλλευσης υπάρχουν δύο ειδών θάνατοι. Ένας είναι ο φυσικός και ο άλλος είναι ο ψυχικός. Όταν ενηλικιώνονται και δραπετεύσουν από το κύκλωμα στο οποίο βρίσκονται, δεν έχουν καμία αίσθηση του κινδύνου. Και αυτό γιατί έχουν περάσει μια ζωή σε απάρνηση. Οι άνθρωποι που υποτίθεται ότι τα προστάτευαν, τα πούλησαν και τα εκμεταλλεύτηκαν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο».  

H Αντιγόνη Αλεξίου, Κοινωνική Λειτουργός και Οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια, αναλύει τις επιπτώσεις που έχει το trafficking και η σεξουαλική εκμετάλλευση στα παιδιά καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους: 

«Η σεξουαλική βία γενικότερα, έχει πολύ άμεσες, καταλυτικές και ουσιαστικές συνέπειες σε πολλούς τομείς της ζωής του παιδιού και αργότερα του ενήλικου ατόμου. Ξεκινώντας από την ψυχική υγεία, έχουν καταγραφεί πολλές περιπτώσεις που μπορεί να αναπτυχθεί ή να εξελιχθεί μία ψυχική ή διατροφική διαταραχή, όπως κατάθλιψη ή μετατραυματικό στρες. Δημιουργούνται φυσικά κοινωνικές δυσκολίες, στην ανάπτυξη και καλλιέργεια διαπροσωπικών σχέσεων, γιατί έχει υπάρξει μια πολύ βασική ρήξη στην εμπιστοσύνη που έχει ένα παιδί στους ανθρώπους. Δυστυχώς, είναι πολλές οι περιπτώσεις που η κακοποίηση μπορεί να ξεκινήσει από οικεία πρόσωπα ή πρόσωπα εμπιστοσύνης.

Στο trafficking συγκεκριμένα, οι συνέπειες πολλαπλασιάζονται. Υπάρχουν και παράγοντες, όπως είναι η βία, η απομόνωση, το περιθώριο, οι πολύ δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, η σωματική και ψυχική εκμετάλλευση. Οι επιπτώσεις κυμαίνονται σε βασικούς τομείς της ζωής των παιδιών, όπως το ότι δεν θα πάνε σε σχολείο, μέχρι το ότι δεν μπορούν να προσέλθουν σε νοσοκομεία για την περίθαλψή τους, ειδικότερα αυτά τα άτομα που συνήθως έχουν προβλήματα υγείας. Μιλάμε στην ουσία για μία μακροχρόνια απαγωγή και απομάκρυνση από το οικογενειακό περιβάλλον. Είναι αρκετές οι συνέπειες από τις οποίες υποφέρουν και χρειάζεται να τις διαχειριστούν. Ωστόσο πλέον, λόγω των πρωτοκόλλων της επιστήμης και διάφορων οργανώσεων, πέραν από τους κρατικούς φορείς, που ασχολούνται με το trafficking, υπάρχει μία αισιόδοξη οπτική ότι τα παιδιά και οι ενήλικες που έχουν επιβιώσει από το trafficking, μπορούν να ανταπεξέλθουν. Υπάρχουν οι κατάλληλοι πόροι και η παιδεία για να προστατευτούν και να συνεχίσουν τη ζωή τους».

Η κ. Αλεξίου αναλύει τις καταστάσεις που βιώνουν τα παιδιά που είναι θύματα sex trafficking, καθώς και τις προσπάθειες που οφείλει να καταβάλλει η κοινωνία για την υγιή επανένταξή τους στο σύνολο:

«Οι καταστάσεις που βιώνουν τα παιδιά που υπόκεινται σεξουαλική εκμετάλλευση, εξαρτώνται από αρκετούς παράγοντες, μερικούς από τους οποίους είναι η χώρα και το κύκλωμα στο οποίο βρίσκονται. Σίγουρα όμως μιλάμε για παιδιά τα οποία ζούνε στην ανέχεια, τη φτώχεια, δεν έχουν πρόσβαση σε δομές υγείας και εκπαίδευσης. Πρόκειται για παιδιά τα οποία λαμβάνουν πολύ περιορισμένη προστασία, όπως άστεγα παιδιά και προσφυγόπουλα.

Οι προσπάθειες που χρειάζονται να γίνουν αφορούν κυρίως την κοινωνία, καθώς αυτά τα παιδιά ανήκουν στην πιο ευάλωτη κοινωνική ομάδα. Χρειάζονται πολλοί κοινωνικοί πόροι και στελέχωση ομάδων παιδικής προστασίας που να επαρκεί για την φροντίδα των παιδιών που έχουν υποστεί σεξουαλική βία και εκμετάλλευση συστηματικά. Χρειάζονται αρκετοί επιστήμονες από πολλά και διαφορετικά πεδία, οι οποίοι πρέπει να εργαστούν πολυεπίπεδα και μακροχρόνια, κάτι που δυστυχώς δεν συμβαίνει. Συνήθως, τα προγράμματα φροντίδας είναι πολύ προσωρινά, καλύπτουν ένα αρχικό στάδιο και τείνουν να είναι υποστελεχωμένα. Χρειάζονται δομές για να μπορέσουν τα παιδιά να υποστηριχθούν, να κοινωνικοποιηθούν και να μπορέσουν να εμπιστευτούν τους ανθρώπους γύρω τους. Πολύ σημαντικές είναι και οι δομές στέγασης, αφού τα περισσότερα παιδιά προέρχονται από άλλες χώρες καταγωγής, οπότε είναι και αυξημένες οι ανάγκες τους. Αλλά σίγουρα είναι πολύ πιο αισιόδοξα τα πράγματα, από ότι ήταν μερικά χρόνια πριν».