Βουτιά στα Δυτικά της Θεσσαλονίκης

Του Σάκη Ιωαννίδη 

Αν η Θεσσαλονίκη ήταν χωριό και η οδός Γιαννιτσών ο δρόμος της πλατείας, θα νόμιζες πως μετά τις 11 το βράδυ αρχίζει η περατζάδα των ελεύθερων κοριτσιών που ψάχνουν για γαμπρό. Γυναίκες που έρχονται από μακρινές χώρες της Αφρικής, της Ασίας και των γειτονικών Βαλκανίων πιάνουν τα πόστα πάνω στο δρόμο, στις γωνίες, έξω από τα βενζινάδικα, στα κακοφωτισμένα στενά και τους παράδρομους.

Τα αυτοκίνητα χαμηλώνουν τις ταχύτητες μόλις βρεθούν στην οδό Γιαννιτσών. Ένας περίεργος που θέλει να δει μια πόζα ή να πιάσει ένα βλέμμα από τις γυναίκες στο πεζοδρόμιο ή κάποιος που ψάχνει να γνωρίσει μια από τις πεταλούδες της νύχτας παίρνοντας και τα ανάλογα ρίσκα. Ο τρόπος που στέκεται δίπλα στο πεζοδρόμιο μαρτυρά ότι βρίσκεται εκεί κάθε βράδυ. Τα ίδια χθεσινά ρούχα και το ίδιο απλανές βλέμμα. Εκείνη είναι σκυμμένη, με τους αγκώνες ν’ ακουμπούν στη σχισμή του παραθύρου στην πόρτα του αυτοκινήτου. Εκείνος από τη θέση του οδηγού διαπραγματεύεται την τιμή. Αναμονή. Λύνει το χειρόφρενο και φεύγει. Πάμε στον επόμενο.

Η πεζοδρομιακή πορνεία της Γιαννιτσών δεν σταμάτησε ποτέ. Μπορεί να ελαττώθηκαν οι ρυθμοί της με τις πορείες και τις διαμαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής, μπορεί να γίνονται έλεγχοι από την αστυνομία, να δημιουργήθηκε ένας θόρυβος, αλλά η νύχτα φαίνεται πως καταπίνει τις προσπάθειες και τις υποσχέσεις.

Λίγο πιο δίπλα στα στενά της Σαπφούς ένας νεαρός βγαίνει έξω από ένα αυτοκίνητο και μπαίνει μέσα σ’ έναν οίκο ανοχής. Οι φίλοι του με πονηρά χαμόγελα ψάχνουν να παρκάρουν. Οι πόρτες με τους μεγάλους καθρέφτες και τα κέντρα αισθητικής είναι ακόμη εκεί. Το καθεστώς χορήγησης αδειών για τους οίκους ανοχής έχει αλλάξει και τα σπίτια του έρωτα στο Β’ δημοτικό διαμέρισμα πρέπει μέχρι το τέλος του καλοκαιριού να έχουν μετακομίσει στην άλλη άκρη της πόλης, σε περιοχές βιομηχανικής χρήσης, χωρίς κατοικίες τριγύρω. Κανείς όμως δεν φαίνεται να έχει ετοιμάσει βαλίτσες.

Η Ζωή στο πεζοδρόμιο- Μια βόλτα στην άγρια πλευρά της πόλης

Ένα χρόνο ακριβώς πριν η περιοχή των Λαχανόκηπων, η παλιά «Μπάλτζα» για τους παλιούς Θεσσαλονικείς, τράβηξε πάνω της τα φώτα της δημοσιότητας μετά τις εξαγγελίες για την αναβάθμισή της με ένα σύγχρονο business center, την ενδεχόμενη μετεγκατάσταση της ΔΕΘ, την ανέγερση κατοικιών και την αλλαγή των χρήσεων γης, τις καθημερινές περιπολίες των κατοίκων της Γιαννιτσών και το πρόβλημα που έχει προκύψει με τα δικαιώματα των εκδιδόμενων γυναικών και τις άδειες των οίκων ανοχής.

Στη Σαπφούς, την Κατεχάκη, την Ταντάλου, την Ανδρέου Γεωργίου και τους γύρω δρόμους λειτουργούν οι πιο γνωστοί οίκοι ανοχής της Θεσσαλονίκης. Προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σχεδόν όλη την ημέρα και εξυπηρετούν με το παραπάνω την κοινωνία της πόλης. Φώτα χαμηλωμένα, άνετοι καναπέδες για την αναμονή, πουθενά παράθυρα ή ίχνος φυσικού φωτός και αυτοκόλλητα «απαγορεύεται το κάπνισμα». Από ένα κουζινάκι εμφανίζεται η υποδοχή που κανονίζει το οικονομικό και σου δείχνει το κορίτσι και το δωμάτιο. Στα πιο πολυτελή σπίτια το service μοιάζει με υπηρεσίες ξενοδοχείου. Τα κορίτσια έχουν άδεια εργασίας και ένσημα στο ΙΚΑ για να μη νομίζεις ότι θα μπλέξεις πουθενά. Οι οίκοι ανοχής παίζουν και αυτοί το ρόλο τους στο κοινωνικό σύνολο και είχαν πάντα σταθερή θέση στη δομή μιας κοινωνίας. Στη Θεσσαλονίκη τέτοια σπίτια υπήρχαν στο ακόμη και στο ιστορικό κέντρο και στην Άνω Πόλη και όταν έκλεισαν οι δουλειές μεταφέρθηκαν στο Βαρδάρη και τα στενά του. Από το 2001 και μετά, το δημοτικό συμβούλιο του δήμου Θεσσαλονίκης αποφάσισε ότι από τις 50 άδειες που δικαιούται το πολεοδομικό συγκρότημα θα ανανεώνονται οι 22 και από τότε οι εκδιδόμενες προσκομίζουν τα νόμιμα έγγραφα τους ανά διετία και παίρνουν ξανά άδεια εγκατάστασης. Όμως, τα τελευταία δύο χρόνια οι άδειες των οίκων ανοχής στη Θεσσαλονίκη έχουν σταματήσει να ανανεώνονται και η λειτουργία τους είναι στον «αέρα».

«Μέχρι και ταμειακή βάλαμε…»

«Χρωστάω 37.000 ευρώ στο ΙΚΑ και δεν μπορώ να τα βγάλω πέρα αν δεν μας δώσουν ξανά άδεια λειτουργίας», μας λέει η Αλέκα, μια από τις παλιές εργαζόμενες του Βαρδαρίου και ιδιοκτήτρια οίκου ανοχής. Η άδεια της έληξε πριν από τα Χριστούγεννα και από τότε τα κορίτσια της και η ίδια δεν μπορούν να δουλέψουν. Μπήκε σ’ αυτή τη δουλειά από τα 14 της χρόνια και σήμερα πρέπει να βγάλει χρήματα για να μεγαλώσει τα παιδιά της. Μετά τη διαμαρτυρία των εκδιδόμενων γυναικών στο δημαρχείο Θεσσαλονίκης, ο δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης δεσμεύτηκε ότι θα πάρουν πίσω τις άδειες τους και ότι θα μετακινηθούν σε δημοτικό οικόπεδο έξω από την περιοχή του Βαρδαρίου, στη λεγόμενη «Γειτονιά του έρωτα». «Ας μας ανοίξει τα μαγαζιά και ας μας πάει όπου θέλει, δεν έχουμε πρόβλημα. Λειτουργούμε όπως ορίζει ο νόμος, μέχρι και ταμειακή μηχανή βάλαμε στα μαγαζιά μας, αλλά μόνο λόγια και υποσχέσεις ακούμε».

Τα σπίτια που λειτουργούν στο Βαρδάρη παραμένουν ανοιχτά με δικαστικές αποφάσεις υπέρ των ιδιοκτητών τους, ενώ σε δύο λήγουν οι άδειές τους στα τέλη Απριλίου, όπως επισημαίνει η δικηγόρος Μαργαρίτα Ακτύπη που εκπροσωπεί την πλειονότητα των εκδιδόμενων γυναικών. Η κ. Ακτύπη μάς λέει ότι οι γυναίκες δεν έχουν αντίρρηση να μετακινηθούν σε δημοτικό οικόπεδο αρκεί να τους δοθεί ένα εύλογο χρονικό περιθώριο για τη μετεγκατάσταση τους. «Περιμένουμε ότι οι άδειες θα χορηγηθούν κανονικά στη Β’ δημοτική κοινότητα στα τέλη του Απριλίου, όπως ορίζει ο νόμος για τους οίκους ανοχής που λειτουργούν νόμιμα», τονίζει. Στο μεταξύ, βρίσκεται υπό σύσταση σωματείο το οποίο θα εκπροσωπεί επίσημα, σε μερικούς μήνες, τα εκδιδόμενα πρόσωπα της Θεσσαλονίκης.

Με σφυρίχτρες και ποδήλατα

«Κατοικείται η Γιαννιτσών; Δεν ήξερα ότι εκεί έχει σπίτια», είναι η συνηθισμένη απάντηση των ταξιτζήδων στη Βάσω Στεργίου, όταν τους λέει τη διεύθυνση του σπιτιού της που μένει εδώ και 25 χρόνια. Λίγο μετά τις 10 το βράδυ η Βάσω μαζί με τους γείτονες της συγκεντρώνονται στη Γιαννιτσών για να ξεκινήσουν την καθημερινή τους βόλτα – διαμαρτυρία. Οπλισμένοι με σφυρίχτρες και χιούμορ είναι αποφασισμένοι να απομακρύνουν από τη γειτονιά τους τις γυναίκες που εκδίδονται παράνομα στο δρόμο. «Έρχομαι από την Αγίων Πάντων, είναι καθαρά», λέει ένας από τους κατοίκους που συμμετέχει στη διαμαρτυρία με ποδήλατο. Η διαδρομή που θα κάνουν κάθε βράδυ αποφασίζεται επί τόπου. Η γειτονιά τους, όπως λένε, επειδή ερημώνει τη νύχτα είναι πολύ εύκολο να γίνει πιάτσα για πόρνες του δρόμου, αλκοολικές, τοξικομανείς, χαμένες ψυχές. «Περιμένουμε το λεωφορείο στη στάση της Μοναστηρίου και μετά τις 9 το βράδυ τα αυτοκίνητα σταματάνε και μας ρωτάνε “πόσο πάει”», λένε οι νεότερες γυναίκες της παρέας. Οι κάτοικοι της Γιαννιτσών ξεκαθαρίζουν ότι δεν έχουν κανένα πρόβλημα με τους οίκους ανοχής που λειτουργούν νόμιμα στη Β’ δημοτική κοινότητα. Ωστόσο, ζητούν να μη δοθούν νέες άδειες στην περιοχή τους και να μοιραστούν ανάλογα με τον πληθυσμό και σε άλλα σημεία της Θεσσαλονίκης. «Πληρώνουμε τα ίδια δημοτικά τέλη με το δημότη της Τσιμισκή, αλλά δεν έχουμε την ίδια μεταχείριση. Δεν καταλαβαίνουμε γιατί δόθηκαν οι περισσότερες άδειες για οίκους ανοχής στη Β’ δημοτική κοινότητα», τονίζει η Βασιλική.

Στο δρόμο περνάμε από τη Δάφνης, τον πεζόδρομο της Μπουμπουλίνας, βγαίνουμε στη Μοναστηρίου και στρίβουμε ξανά από την Κωλλέτη. Σταματημένα αυτοκίνητα στην άκρη του πεζοδρομίου, σινιάλο με τα φώτα, περίεργες φάτσες, γυναίκες με ψηλοτάκουνα, αποτελούν αφορμή για σφύριγμα των κατοίκων και επέμβαση της αστυνομίας που τους ακολουθεί κάθε βράδυ. «Ξέρουμε ότι σε μερικές ώρες θα είναι ελεύθερη και μπορεί να ξανάρθει στη γειτονιά μας, αλλά και εμείς θα είμαστε εδώ το επόμενο βράδυ», λένε. Με το νόμο 3904/2010 η παράνομη πορνεία θεωρείται πταίσμα και οι συλληφθέντες ελευθερώνονται λίγες ώρες μετά τη σύλληψη. Συχνά παίζουν τη γάτα με το ποντίκι γύρω από τα μεγάλα οικοδομικά τετράγωνα της Μοναστηρίου και οι γυναίκες χάνονται μέσα στα σκοτεινά στενά και στα εγκαταλειμμένα οικόπεδα. «Πολλές έχουν αλλάξει τα ωράριά τους επειδή μας έχουν μάθει. Οι νταβατζήδες περιμένουν συνήθως στα στενά και αποφεύγουμε να πάμε εκεί. Δεν κάνουμε τους ήρωες, θέλουμε να αφυπνίσουμε τους αρμόδιους», μας λένε.

Η παλιά Μπάλτζα

Η περιοχή των Λαχανοκήπων είναι το δυτικότερο άκρο του δήμου Θεσσαλονίκης και εκτείνεται σε 2.130 στρέμματα, εκ των οποίων τα 250 ανήκουν στον δήμο Μενεμένης. Στο Βορρά συνορεύει με την οδό Μοναστηρίου και τους δήμους Αμπελοκήπων και Μενεμένης, νότια εφάπτεται στην 26ης Οκτωβρίου, ανατολικά οριοθετείται από τον κόμβο του Βαρδαρίου και τη δυτική είσοδο της πόλης και δυτικά από το ρέμα του Δενδροποτάμου. Η υποβαθμισμένη σήμερα περιοχή θεωρείται στρατηγικής σημασίας διότι έχει άμεση πρόσβαση στο λιμάνι, το σιδηροδρομικό σταθμό και το κέντρο της πόλης, ενώ από εκεί διέρχονται κύριοι οδικοί άξονες, όπως η εσωτερική περιφερειακή, η ΠΑΘΕ και η Εγνατία οδός. Η περιοχή κατοικήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1920 από κατοίκους του Μελισσοχωρίου και γι’ αυτό αρχικά ονομάστηκε «Μπάλτζα», όπως λεγόταν παλιά το Μελισσοχώρι. Οι εύφορες εκτάσεις της περιοχής ήταν κατάλληλες για την καλλιέργεια λαχανικών και την ανάπτυξη θερμοκηπίων, απ’ όπου πήρε, όπως λένε οι παλιοί κάτοικοι, το σημερινό της όνομα. Ωστόσο, οι εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών και βιομηχανιών, επιχειρήσεων και γραφείων, η λειτουργία των βυρσοδεψιών και η απουσία των κατοικιών, μέχρι πριν από λίγα χρόνια, υποβάθμισαν την περιοχή. Οι Λαχανόκηποι επανήλθαν στο προσκήνιο αρχικά ως πρόταση για τη μετεγκατάσταση της ΔΕΘ.

Σήμερα, προτείνονται από το δήμο Θεσσαλονίκης ως κατάλληλοι για τη δημιουργία επιχειρηματικού κέντρου με ξενοδοχεία, συνεδριακές εγκαταστάσεις και εκθεσιακό χώρο. Η ανάπλαση και αναβάθμισή τους είναι μεταξύ των έργων, που παρουσιάστηκαν πρόσφατα στο πλαίσιο του προγράμματος «Θεσσαλονίκη 2012» από το υπουργείο Περιβάλλοντος. Επιπλέον, έχει ήδη εκπονηθεί μελέτη για την πολεοδομική τους ανάπτυξη από το ΑΠΘ, στο πλαίσιο στο πλαίσιο προγραμματικής σύμβασης, ύψους 350.000 ευρώ, που είχε υπογραφεί μεταξύ των δήμων Θεσσαλονίκης και Μενεμένης και του πανεπιστημίου. Πρόκειται για μια πληγωμένη περιοχή της πόλης, άγνωστη στους περισσότερους, η οποία όμως έχει όλες τις προϋποθέσεις να αναπτυχθεί και να αποτελέσει το νέο κέντρο της Θεσσαλονίκης.

*Οι φωτογραφίες είναι του Νεκτάριου Μπασδέκη