Σπήλαιο των Πετραλώνων: Κλειστό από το 2019 λόγω εργολαβίας

«Σπηλαιώδης» αποδεικνύεται η αδιαφορία και η αφερεγγυότητα του υπουργείου Πολιτισμού για το, μεγάλης πολιτιστικής αλλά και τουριστικής σημασίας, Σπήλαιο των Πετραλώνων της Χαλκιδικής, το οποίο από 1/1/2019 παραμένει κλειστό, με «πρόσχημα» την ολοκλήρωση εργασιών συντήρησης και υποδομών.

Μάλιστα η αδικαιολόγητη αυτή καθυστέρηση στις εργασίες «ανάδειξης και αναβάθμισης» του Σπηλαίου, φαίνεται να οφείλεται στην εμπλοκή που έχει δημιουργηθεί με την εργολαβία που έχει αναλάβει να ανακατασκευάσει τους διαδρόμους περιήγησης και επίσκεψης του χώρου.

Το πρόβλημα το τελευταίο διάστημα, προκλήθηκε όταν ο εργολάβος που είχε αναλάβει το έργο για τις επιστρώσεις των διαδρόμων κρίθηκε έκπτωτος διότι το έργο δεν υλοποιήθηκε και το Υπουργείο Πολιτισμού έπρεπε να κηρύξει νέο διαγωνισμό, ο οποίος όμως κηρύχθηκε άγονος.

Οι εργασίες στους διαδρόμους του Σπηλαίου είχαν ανατεθεί τον Μάρτιο του 2021 και έπρεπε να είχαν τελειώσει τον Μάρτιο του 2022 ενώ το κόστος της ανακατασκευής των διαδρόμων είχε υπολογιστεί στις 63.000 ευρώ.

Σύμφωνα με την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας Βόρειας Ελλάδας, η διαδικασία της έκπτωσης του εργολάβου και οι δικαστικές διαδικασίες που ακολούθησαν, όπως και ο νέος διαγωνισμός που δεν τελεσφόρησε, είχαν ως αποτέλεσμα και άλλα έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη δηλαδή, η κατασκευή νέων μεταλλικών σκελετών στους διαδρόμους, το νέο στέγαστρο και το νέο δίκτυο ηλεκτροφωτισμού, να σταματήσουν και να τεθούν σε εκκρεμότητα.

«Οι εργασίες εντός των σπηλαίων είναι αλληλένδετες», τονίζει ο σπηλαιολόγος Τάσος Σύρος, εκτιμώντας ότι μέχρι το τέλος του 2023 το Σπήλαιο Πετραλώνων θα μπορούσε να είναι έτοιμο να λειτουργήσει για το κοινό, αν δεν παρουσιαστούν περαιτέρω επιπλοκές με τους διαγωνισμούς για τα απαραίτητα έργα. Τονίζει δεν πως ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου που είναι 1.080.000 ευρώ, που είναι σφιχτός για τα δεδομένα του μνημείου, δεν βοηθά καθώς έχει καταρτιστεί με άλλα δεδομένα.

Να σημειωθεί πως έργο «Ανάδειξη σπηλαίου Πετραλώνων και αναβάθμιση των υποδομών του» ξεκίνησε να υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κεντρική Μακεδονία 2014-2020» από την Περιφέρεια Κεντρική Μακεδονίας με αναθέτουσα αρχή την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας Βόρειας Ελλάδας και το υπουργείο Πολιτισμού, που εποπτεύει την εξέλιξη των εργασιών.

«Μας εμπαίζουν από χρόνο σε χρόνο»

Η πολιτική ηγεσία του ΥΠΟΑ και προσωπικά η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, πέρσι είχε υποσχεθεί ότι πολύ σύντομα αυτό το μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς μοναδικό στον κόσμο, θα είναι έτοιμο να δεχτεί επισκέπτες, αλλά όπως αποδείχτηκε οι υποσχέσεις Μενδώνη ήταν κενού περιεχομένου.

Τον Φεβρουάριο του 2022 η Λίνα Μενδώνη απαντώντας σε ερώτηση του βουλευτή του ΠΑΣΟΚ ΚΙΝΑΛ Απόστολου Πάνα σχετικά με την πορεία των εργασιών και την παράδοση του μνημείου στο κοινό, υποσχόταν ότι οι εργασίες στο Σπήλαιο των Πετραλώνων θα ολοκληρωνόταν στο τέλος του 2022. Επίσης ανέφερε ότι και το έργο «Αναβάθμιση και Επανέκθεση των Συλλογών του Μουσείου Πετραλώνων», με προϋπολογισμό 529.200,00€, επίσης ενταγμένο στο ΕΣΠΑ, έχει ορίζοντα ολοκλήρωσης τον Ιούνιο του 2023.

Όπως τότε είχε επισημάνει η Λίνα Μενδώνη «σήμερα το έργο είναι σε πλήρη εξέλιξη. Οι υπηρεσίες ανταποκρίνονται πλήρως στο χρονοδιάγραμμα. Επομένως, για το συγκεκριμένο έργο δεν έχουμε ανησυχία ότι θα περατωθεί στο τέλος αυτού του χρόνου. Παράλληλα έχει ενταχθεί και η αναβάθμιση για επανέκθεση των συλλογών του μουσείου με έναν προϋπολογισμό 529.000 ευρώ και εδώ οι διαδικασίες προχωρούν ικανοποιητικά Επομένως και για αυτό το έργο θεωρούμε ότι θα τηρηθούν τα χρονοδιαγράμματα ώστε μέχρι τον Ιούνιο του 2023 να λειτουργεί και το μουσείο».

Μάλιστα τον Ιούλιο του 2022 η Λίνα Μενδώνη επισκέφθηκε το Σπήλαιο και επανέλαβε ότι οι εργασίες προχωρούν αλλά άλλαξε τις ημερομηνίες παράδοσης του. Όπως είπε «την επόμενη τουριστική περίοδο το σπήλαιο των Πετραλώνων, όπως και το Μουσείο, θα δεχθούν και πάλι τους πολυπληθείς επισκέπτες τους. Ο προγραμματισμός της υπηρεσίας είναι το σπήλαιο να αποδοθεί τον Μάιο και το μουσείο τον Αύγουστο της επόμενης χρονιάς»

Όμως όλα τα παραπάνω τείνουν να αποδειχτούν λόγια του αέρα και ψεύτικες υποσχέσεις, καθώς σήμερα όλες οι εργασίες έχουν παγώσει ενώ ούτε το απλό έργο των 60.000 ευρώ, της επίστρωσης των διαδρόμων περιήγησης, που αποδείχθηκε Γολγοθάς, έχει ολοκληρωθεί, με αποτέλεσμα να τεθεί στο περιθώριο και στην αφάνεια ένα μοναδικό αρχαιολογικό μνημείο της χώρας. Συνεπώς είναι ανέφικτο το Σπήλαιο να παραδοθεί τον Μάιο.

«Μας εμπαίζουν χρόνο με το χρόνο. Το μνημείο είναι κλειστό εδώ και 5 χρόνια και είναι ντροπή για τον πολιτισμό μας. Το Σπήλαιο των Πετραλώνων αποτελεί τοπόσημο για τη Χαλκιδική με 150.000 επισκέπτες κάθε χρόνο και σήμερα είναι κλειστό», τονίζει η Ελένη Ζάχου κάτοικος της περιοχής που τονίζει ότι όλοι οι αρμόδιοι έχουν ευθύνη και πρέπει να κινητοποιηθούν ώστε το μνημείο να συντηρηθεί και να αναδειχτεί.

• Σπήλαιο Πετραλώνων: Ένα μαγευτικό ταξίδι στο παρελθόν

Το σπήλαιο των Πετραλώνων είναι ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία όχι μόνο της Χαλκιδικής αλλά ολόκληρης της Ελλάδας, που το επισκέπτεται πλήθος κόσμου, κάθε ηλικίας. Βρίσκεται στην περιοχή των Μουδανιών στη Χαλκιδική, περίπου 50 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη και 1 χλμ. από το χωριό Πετράλωνα. Εκτείνεται σε χώρο 180 στρεμμάτων, είναι επισκέψιμο και στον χώρο λειτουργεί Ανθρωπολογικό Μουσείο. Το σπήλαιο είναι γνωστό κυρίως για τα ίχνη κατοίκησης Αρχανθρώπων 700.000 περίπου ετών, των αρχαιότερων Ευρωπαίων προγόνων που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα.

Η ιστορία της εύρεσης του σπηλαίου ξεκίνησε τυχαία την άνοιξη του 1959. Ο Φίλιππος Χατζαρίδης από το χωριό Πετράλωνα έψαχνε πηγή νερού στον λόφο «Κατσίκα» και βρέθηκε σε μια σχισμή του βράχου. Από εκεί κατέβηκαν οι συντοπίτες του με σχοινιά και βρέθηκαν να αντικρίζουν έκθαμβοι ένα ανεπανάληπτο θαύμα της φύσης. Ένα χρόνο μετά, ένας άλλος κάτοικος της κοινότητας Πετραλώνων, ο Χρήστος Σαρηγιαννίδης, βρήκε το περίφημο κρανίο του Αρχανθρώπου. Μετά ανέλαβε δράση ο καθηγητής Άρης Πουλιανός. Το σπήλαιο έγινε από τότε γνωστό σε ολόκληρο τον κόσμο. Ήταν, όπως ειπώθηκε τότε, το σπίτι του αρχαιότερου Ευρωπαίου πολίτη. Μοναδικού φυσικού κάλλους. Ευρήματα ηλικίας 700.000 χρόνων. Μέγιστου ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος. Μάρτυρας φυσικής ιστορίας και της υπάρξεως του ανθρωπίνου γένους στην Ευρώπη.

Οι πρώτες ανασκαφές

Ο Άρης Πουλιανός ξεκινά συστηματικές ανασκαφές το 1965 και σύντομα ανακοινώνει ότι ο Αρχάνθρωπος των Πετραλώνων είναι 700.000 ετών και ότι αποτελεί αρχαϊκή μορφή τού σύγχρονου ανθρώπου. Βρίσκει απολιθώματα ανύπαρκτων σήμερα στην περιοχή ζώων, όπως από λιοντάρια, ύαινες, αρκούδες, πάνθηρες, ελέφαντες, ρινόκερους, μεγάκερους, βίσονες και διάφορα είδη ελαφιών και ιπποειδών, καθώς επίσης και 25 είδη πουλιών, 16 είδη τρωκτικών και 17 είδη νυκτερίδων. Στις δημοσιεύσεις του Πουλιανού για το σπήλαιο γίνεται λόγος για λίθινα και οστέινα εργαλεία. Τα ευρήματα οπωσδήποτε είναι σπουδαιότατα και αποτελούν τις πρώτες μαρτυρίες κατοίκησης του ελληνικού γεωγραφικού χώρου.

Από ανθρωπολογικής άποψης το απολιθωμένο κρανίο είναι σπουδαιότατο εύρημα, όμως δεν υπάρχει ομοφωνία των ειδικών για τη χρονολόγησή του και για την αξιολόγησή του. Οι κύριες απόψεις αποκλίνουν σημαντικά και το κρανίο θεωρείται ως ανήκον σε άνθρωπο που έζησε είτε περίπου 700.000 χρόνια πριν από τη σημερινή εποχή είτε περίπου 200.000 χρόνια.

Στο εσωτερικό του σπηλαίου

Κατά την είσοδό δεξιά και αριστερά στα τοιχώματα του τούνελ υπάρχουν προθήκες, οι οποίες περιέχουν πέτρινα και οστέινα εργαλεία, καθώς και οστά, σιαγόνες και δόντια διαφόρων ζώων. Η εσωτερική θερμοκρασία παραμένει σταθερή γύρω στους 17 (+ 1) βαθμούς Κελσίου χειμώνα-καλοκαίρι.

Υπάρχει επίσης αναπαράσταση του αρχανθρώπου ενώ στην ίδια αίθουσα, έχουν αποκαλυφθεί και παραμείνει στη θέση τους οστά αλόγου, μία σιαγόνα ελαφιού, μία σιαγόνα άγριου όνου και ένα παλαιολιθικό εργαλείο από χαλαζία.

Στο Σπήλαιο, βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές πολλά απολιθωμένα οστά αρκούδας και στην κεντρική και μεγαλύτερη αίθουσα του σπηλαίου, σε βάθος 30 μέτρων, βρέθηκε τμήμα κρανίου νεαρού Αρχανθρώπου.

Επίσης βρέθηκαν ίχνη φωτιάς από καμένα κοκάλα και στάχτες που χρονολογούνται και αυτές στα 700.000 χρόνια πριν και αντιπροσωπεύουν την αρχαιότερη φωτιά που έχει ανάψει ανθρώπινο χέρι πάνω στη Γη (οι αυθεντικές στάχτες εκτίθενται στο Ανθρωπολογικό Μουσείο).

Το τελευταίο επισκέψιμο τμήμα είναι το “Μαυσωλείο”, που είναι η πιο στεγνή και πιο ζεστή αίθουσα του σπηλαίου. Εδώ βρέθηκε το κρανίο και ο σκελετός του Αρχανθρώπου, ο οποίος ήταν άντρας και είχε ύψος 155-157 εκατοστά. Πέθανε σε ηλικία περίπου 30-35 ετών, ήταν δηλαδή πολύ ηλικιωμένος για την εποχή του, αφού η μέση ηλικία κυμαινόταν τότε ανάμεσα στα 18 και τα 20 χρόνια. Γύρω του βρέθηκαν διάσπαρτα οστά ζώων, τα περισσότερα υπολείμματα τροφής, πολλές οστέινες βελόνες και ίχνη φωτιάς. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου του Αρχανθρώπου των Πετραλώνων μαρτυρούν τον αρχαιότερο πρόγονο των Ευρωπαίων που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα.