Στο παράξενο όρος Μπέλλες

Εικόνες: Σωτήρης Μουσλόπουλος

Το όρος Κερκίνη ή Μπέλες είναι ένα μακρόστενο βουνό που σχηματίζει μια απότομη κορυφογραμμή κατά μήκος των συνόρων της Ελλάδας με τη Βουλγαρία και τη FYROM. Αυτή είναι η διαχωριστική γραμμή που ορίζει τα σύνορα μας. Το νότιο μέρος του βουνού ανήκει στη χώρα μας, το βορειοανατολικό στη Βουλγαρία και το βορειοδυτικό στα Σκόπια. Τα σύνορα των τριών χωρών συμπίπτουν στο Τριεθνές, σε υψόμετρο 1.883. Το βουνό με το όνομα Κερκίνη είναι γνωστό από την αρχαιότητα και κατά τον Θουκυδίδη ήταν ακατοίκητο. Η ονομασία Μπέλες έχει προέλευση σλαβική και σημαίνει λευκό. Το βουνό γενικά θεωρείται δύσβατο, διότι οι περισσότερες πλαγιές έχουν κλίσεις πολύ απότομες Η απουσία βραχωδών σχηματισμών έχει αποτέλεσμα τη δασοκάλυψη του βουνού κυρίως στη μεσαία και κατώτερη ζώνη από πλατάνια, καστανιές και βελανιδιές Στα ψηλότερα συναντώνται πυκνά δάση πεύκων, οξιάς και σημύδας.

Οι ψηλές κορυφές του είναι γυμνές με ελάχιστο πράσινα Το βουνό αποτελεί σημαντικό βιότοπο και έχει προταθεί να κηρυχθεί Εθνικός Δρυμός. Έχει πολύ σημαντική ορνιθοπανίδα. Σπάνια είδη πουλιών που έχουν επισημανθεί στην περιοχή είναι ο μαυροπελαργός, ο σφηκιάρης, το σαΐνι, ο κρυαγαετός, ο χρυσαετός και περιστασιακά ο θαλασσαετός, ο οπιζαετός και το όρνιο. Το καταφύγιο στην κοιλάδα Μαβί Γκιόλ σε υψόμετρο 1.100 Από τα θηλαστικά είναι γνωστό ότι υπάρχουν στην περιοχή λύκοι, αλεπούδες κουνάβια, σκίουροι, λαγοί και αγριογούρουνα. Φαίνεται πως το βουνό αυτό κρύβει ακόμη πολλές εκπλήξεις κυρίως σε ό,τι αφορά τα αμφίβια, τα ερπετά, τα μικροθηλαστικά και τα ασπόνδυλα. Στη χλωρίδα παρατηρεί κανείς σπάνια τοπικά ενδημικά είδη ή ενδημικά της Βαλκανικής με περιορισμένη εξάπλωση στην Κερκίνη και τη γύρω περιοχή του Μπέλες, που σπάνια συναντώνται στην Ελλάδα.

Για τις κορυφές του βουνού μπορούμε να πάμε με το αυτοκίνητο μέχρι τα χωριά του δήμου Ροδόπολης, δυτικά μέχρι το όμορφο χωριό της Μακρινίτσας και ανατολικά μέχρι τα Άνω Πορόια, το γραφικό κεφαλοχώρι που είναι πνιγμένο μέσα στη βλάστηση και τα νερά, αφού είναι κτισμένο κυριολεκτικά στις παρυφές του Μπέλες, ακριβώς πάνω από τη λίμνη της Κερκίνης. Μετά θα ακολουθήσουμε τους δασικούς δρόμους και τα μονοπάτια. Το αυτοκίνητο πρέπει να είναι ψηλό ή 4×4 για να ανταπεξέλθει στους δύσβατους χωματόδρομους. Την πρώτη μέρα πήραμε το δρόμο για το Μπέλες προς τα δυτικά, πάνω από το χωριό της Μακρινίτσας. Οι χωματόδρομοι είναι ακόμη στρωμένοι από τα χρυσαφένια φύλλα των δέντρων. Το χιόνι έχει στολίσει τις ψηλές κορυφές και τις πλαγιές τους. Άφθονα νερά τρέχουν σε μικρά ρυάκια ανάμεσα στους γυμνούς κορμούς των δέντρων και τα χρυσοκίτρινα φύλλα. Ο ποταμός Τίμηκας, που αποτελεί το φυσικό σύνορο των νομών Κιλκίς και Σερρών, κυλάει ανάμεσα στα δέντρα Ακολουθούμε το χωματόδρομο που τέμνει εγκάρσια το Μπέλες.

Είναι το βασίλειο των δέντρων. Προχωράμε ανάμεσα σε πυκνά δάση. Πλατάνια, βελανιδιές, καστανιές, έλατα, σφενδάμια, όμορφοι θάμνοι φύονται στη δασωμένη αυτή πλαγιά του Μπέλες. Βρισκόμαστε νοητά κάτω από την κορυφή του Τριεθνούς. Στη γυμνή πλαγιά υπάρχει μια δασωμένη περιοχή. Με τον τηλεφακό ξεχωρίζουν τρεις σημαίες. Η περιοχή ονομάζεται Μικρό Λιβάδι και είναι περιοχή εκτροφής αγριόχοιρων. Ο δρόμος στενεύει επικίνδυνα στην πλαγιά και γίνεται αθέατος κάτω από το πυκνό στρώμα των φύλλων. Στη μικρή κοιλάδα ανάμεσα στα πλατάνια και τις βελανιδιές κυλάει ο ποταμός Γεράλια. Η ομορφιά του τόπου κόβει την ανάσα καθώς το φως του Ήλιου φωτίζει κάθε δέντρο ξεχωριστά και εμφανίζει αθέατα ξωτικά, δρυάδες και νεράιδες που αιώνες κατοικούν εδώ. Στην πλαγιά, η αιωνόβια δρυς. Ο κορμός της σαν σώμα γυναίκας, αιώνιας νύμφης δρυάδας. Τα χέρια της και τα μαλλιά της, απλωμένα προς τον ουρανό, αποκαλύπτονται και εκτίθενται μέσα στο χειμώνα και το εκθαμβωτικό φως του Ήλιου. Ακολουθούμε το δρόμο του νερού. Η διασταύρωση πολλών ρευμάτων δημιουργεί το ποτάμι βαθύ Ρέμα. Ο άνθρωπος έφτιαξε στην κοίτη του ποταμού την τεχνητή λίμνη του Γούναρη. Εδώ αντανακλάται ναρκισσιστικά η χιονισμένη ακίνητη φιγούρα του Μπέλες. Ο Ήλιος χαμηλώνει, πέφτει το φως και κάνει κρύο. Στο δρόμο της επιστροφής προς τα Άνω Πορόια καθώς νυχτώνει έχει καταλάβει το νου μου η εικόνα και η αίσθηση της δρυός. Η επόμενη μέρα ξημερώνει με συννεφιά. Υγρασία και σύννεφα απλώνονται και κάνουν θαμπή την ατμόσφαιρα πάνω από τα κεραμίδια των σπιτιών του χωριού και πάνω από τη λίμνη της Κερκίνης. Ατενίζουμε τη χιονισμένη βουνοκορφή του Μπέλες που δεσπόζει πάνω από το χωριό και μας δελεάζει. Το Μπέλες μοιάζει να είναι ο ελκυστικότερος ορεινός προορισμός. Διασχίζουμε το χωριό ανατολικά και αρχίζουμε να ανηφορίζουμε στο βουνό. Δεξιά η λίμνη κρύβεται μέσα στα σύννεφα και την πάχνη του πρωινού. Ο Ήλιος ξεπροβάλλει χλομός και αχνά φωτίζει τα Άνω Πορόια, που αρχίζουν σιγά σιγά να ξυπνούν. Στο βάθος απλώνεται ο κάμπος της Ροδόπολης, με τα χωριά μόλις να ξεχωρίζουν μέσα στην πρωινή ομίχλη. Φτάνουμε στο πρώτο στρατιωτικό φυλάκιο. Ο σκοπός αναγνωρίζει το συνοδό μας, σηκώνει την μπάρα και αρχίζουμε την εξερεύνηση της ανατολικής πλευράς του Μπέλες. Σε μια στροφή του δρόμου αποκαλύπτεται η βραχώδης κορυφογραμμή του βουνού. Η πλαγιά είναι κατάφυτη από ένα πυκνό δάσος με σημύδες Το θέαμα είναι απερίγραπτο. Οι λευκές λεπτές φιγούρες τους ορθώνονται η μία δίπλα στην άλλη. Κάθετες λευκές γραμμές μέσα σε καφετιές χρυσοκίτρινες και γκρίζες αποχρώσεις Κάθε χρώμα ένα επίπεδο. Ψηλότερα συναντάμε το πρώτο δάσος οξιάς σκαρφαλωμένο πάνω στην πλαγιά του βουνού με φόντο το γαλάζιο ουρανό. Ένα ζευγάρι σκίουροι μας κοιτούν έκπληκτοι από τα κλαδιά των δέντρων. Όλη η πλαγιά είναι ντυμένη με τα πεσμένα χρυσοκίτρινα φύλλα, που φωτίζονται πλάγια από το αδύναμο φως του Ήλιου. Μεγάλα βραχώδη φαράγγια ανοίγονται μπροστά μας και μας κόβουν την ανάσα. Οι πρώτες σημύδες εμφανίζονται ακριβώς μπροστά μας. Μοιάζουν με μικρές χορεύτριες κλασικού μπαλέτου που χορεύοντας το ‘σκασαν μέσα από το δάσος με τις οξιές. Συννεφιάζει. Καθώς ανεβαίνουμε, το χιόνι πυκνώνει. Παίρνουμε το δρόμο προς τα δυτικά. Είμαστε ήδη στα 1.100 υψόμετρο, στην κοιλάδα Μαβί Γκιόλ, που στα τουρκικά σημαίνει μοβ νερό. Η κοιλάδα πήρε το όνομα της από τη λίμνη που υπήρχε παλιά στο σημερινό ρέμα. Ο κάμπος της κοιλάδας είναι σκεπασμένος από μαλακό χιόνι και μπροστά από το δάσος με τα σκλήθρα και τις οξιές ξεχωρίζουν οι καταπράσινες γεμάτες φιγούρες των μικρών κέδρων. Πάνω από την κοιλάδα ένα βραχώδες αέτωμα στη κορυφογραμμή του Μπέλες μοιάζει σαν διάδρομος απογείωσης. Η κορυφή αυτή ονομάζεται Καρτάλι από τα αρπακτικά πουλιά που οι ντόπιοι τα ονομάζουν καρτάλια και φτιάχνουν τη φωλιά τους εδώ ψηλά, πάνω στο βράχο. Το αέτωμα του βράχου ήταν πολύ μεγαλύτερο, αλλά γκρεμίστηκε γύρω στο 1970. Η παράδοση λέει ότι τα κορίτσια από τα Άνω Πορόια ανέβαιναν εδώ πάνω κάθε Μεγάλη Πέμπτη για να μαζέψουν αγριολούλουδα για τον Επιτάφιο. Ξεκινούσαν πρωί πρωί από το χωριό και γέμιζαν τα καλάθια τους με τα σπάνια αγριολούλουδα που έκοβαν εδώ πάνω. Κάποια Μεγάλη Πέμπτη ένα κορίτσι γλίστρησε, έπεσε στον γκρεμό και σκοτώθηκε. Από τότε ούτε τα κορίτσια ούτε κανείς άλλος ανεβαίνει πάνω στο βράχο, που έχει γίνει αποκλειστικά το καταφύγιο και το ορμητήριο των αρπακτικών. Σήμερα, στην πλαγιά κάτω από τις φωλιές των πουλιών, κυριολεκτικά σκαρφαλωμένο πάνω στα βράχια, φύεται ένα σπάνιο είδος ελάτου, που ενδημεί στο Μπέλες και ονομάζεται ίταμος. Αφήνουμε πίσω την κοιλάδα Μαβί Γκιόλ και τραβάμε προς τα ανατολικά. Καθώς ανεβαίνουμε το χιόνι πυκνώνει. Μπαίνουμε σ’ ένα κατάλευκο οροπέδιο. Είναι το «Κουρί Γκιόλ» (ονομασία τουρκική που σημαίνει ξερή λίμνη). Σ’ αυτό το οροπέδιο τα παλιότερα χρόνια οι κάτοικοι των Ποροΐων έφτιαχναν τις στάνες τους. Μια δενδροστοιχία από μαύρα σκλήθρα υψώνεται στο λευκό τοπίο. Ο οδηγός μας κατεβάζει το τζιπ σε μια απότομη πλαγιά. Περπατάμε με το χιόνι να φτάνει στη μέση της γάμπας Κάτω από τις οξιές, χτισμένη με κορμούς δέντρων, είναι η είσοδος του ενός από τα δύο νοσοκομεία που έφτιαξε ο Μεταξάς στα σύνορα, για τους Έλληνες στρατιώτες στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην οροθετική γραμμή του Μπέλες κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών και των δύο Παγκοσμίων πολέμων έγιναν σκληρές αιματηρές μάχες και εξοντωτικές πολεμικές αναμετρήσεις. Συνεχίζοντας στο χιονισμένο δρόμο περνάμε μέσα από ένα μικρό δάσος μαύρης πεύκης. Όλη αυτή η περιοχή ονομάζεται Ομορφοπλαγιά. Αλήθεια, πώς αλλιώς θα μπορούσαν να την ονομάσουν; Χιονισμένος καταρράκτη στην Ομορφοπλαγιά Αριστερά, πάνω από τη χιονισμένη πλαγιά, ανάμεσα στις χιονισμένες οξιές κυλούν μικρά ποτάμια. Όλα είναι παραμυθένια. Ένας μικρός καταρράκτης ξεπηδάει μέσα από τα βράχια, χύνεται ανάμεσα από τα κλαδιά των δένδρων και στολίζει με παγωμένους κρυστάλλους τα χαμόκλαδα. Εικόνες που ομορφαίνουν την ψυχή του ανθρώπου. Πλησιάζουμε το δεύτερο ενεργό φυλάκιο της Ομορφοπλαγιάς στα 1.335 υψόμετρο. Από το πλάτωμα η θέα είναι θαυμάσια. Νοτιοδυτικά διαγράφεται η υγρή σφαιρική κοιλότητα της λίμνης της Δοϊράνης. Στα δυτικά η φιγούρα του χιονισμένου Καϊμακτσαλάν, νοτιότερα τα Πιερία και η Όσσα πίσω από τα σύννεφα Η μέρα γίνεται μουντή. Προχωρώντας βορειότερα, ο δρόμος προς το «1777», το εγκαταλειμμένο φυλάκιο που πήρε την ονομασία του από το υψόμετρο του, δυσκολεύει. Το τζιπ περνάει μια ανηφοριά χιονιού με την τέταρτη προσπάθεια. Στην τελευταία στροφή σταματάει. Συνεχίζουμε με τα πόδια. Φυσάει ένας παγωμένος αέρας. Χαμηλότερα ξεχωρίζει η μαύρη πεύκη.

Εδώ, πάνω από τις τελευταίες ζώνες βλάστησης, το τοπίο είναι γυμνό. Το βλέμμα αγκαλιάζει και τις δυο λίμνες. Δυτικά τη λίμνη της Δοϊράνης μαζί με τις κορυφές του Καϊμακτσαλάν, του Ολύμπου και της Όσσας και νοτιοανατολικά τη λίμνη της Κερκίνης και τις κορυφές του Φαλακρού και του Παγγαίου. Απέναντι από τις κατοικίες των Ολύμπιων θεών, πιο πάνω από τα σύννεφα, εδώ πάνω που πετάνε οι αετοί Στην επιστροφή στο δρόμο του δάσους της μαύρης πεύκης, πάνω στο παρθένο χιόνι, διακρίνονται ίχνη μικρών ζώων. Ο οδηγός μας σκύβει και μας λέει: «Αυτό εδώ είναι αλεπού και αυτός τυφλοπόντικας. Το μικρότερο σημάδι είναι η ουρά του που τη σέρνει…». Η επιβίωση. Αφήνουμε πίσω αυτά τα ελεύθερα πλάσματα να ζήσουν στο βασίλειο τους ανενόχλητα από την παρουσία μας. – Ευχαριστούμε θερμά το δήμαρχο και τον αντιδήμαρχο του δήμου Ροδόπολης και τους Λάκη Παπαδόπουλο και Νίκο Βαρκά που μας οδήγησαν και μας συντρόφεψαν σ’ αυτό το οδοιπορικό.

Πηγή: Περιοδικό γεωτρόπιο Τεύχος 207, 27 Μαρτίου 2004