Τα παιδιά που ζουν στη σκιά των γονιών τους

Όταν ο Ryan αποφάσισε να γίνει δάσκαλος, ήξερε ότι ο πατέρας του θα στεναχωριόταν. Ο 25χρονος διευθυντής ειδικής εκπαίδευσης, που ζει στο Μέριλαντ των ΗΠΑ, ήθελε να κάνει τη διαφορά στη ζωή των παιδιών. Ο πατέρας του, μετανάστης και καταξιωμένος γιατρός, σκέφτηκε ότι έπρεπε να σπουδάσει ιατρική.

Ο μπαμπάς του Ryan είχε εργαστεί σκληρά για να δώσει στα παιδιά του ευκαιρίες στις ΗΠΑ και ήθελε να τις αξιοποιήσουν στο έπακρο. Για πολύ καιρό, ο Ryan υπέθεσε ότι θα ακολουθούσε το παράδειγμα του πατέρα του. Αλλά όταν άρχισε να σπουδάζει επιστήμες στο κολέγιο, συνειδητοποίησε ότι η ιατρική δεν ήταν για εκείνον. Το να ανακοινώσει τα νέα στον πατέρα του ήταν αγχωτικό. «Ο μπαμπάς μου ήταν πραγματικά απογοητευμένος», λέει ο Ryan.

Είναι συχνά οι απόγονοι του διάσημου uber που έρχονται στο μυαλό όταν οι άνθρωποι σκέφτονται τι σημαίνει να ζεις στη σκιά ενός γονέα. Για παράδειγμα, η τραγουδίστρια Willow Smith, κόρη των διασκεδαστών Will Smith και Jada Pinkett Smith, έχει περιγράψει ότι μεγάλωσε με διάσημους γονείς ως κάτι βασανιστικό. Ο Κόλιν Χανκς, ο ηθοποιός γιος του Τομ Χανκς, είπε ότι πάλευε να γίνει ο δικός του άνθρωπος. Και η συγγραφέας Τσέλσι Κλίντον, κόρη των αμερικανών πολιτικών Μπιλ και Χίλαρι Κλίντον, έχει εξομολογηθεί ότι την κορόιδευαν τόσο πολύ ως παιδί στα talk show.

Αλλά πέρα ​​από εκείνους που βρίσκονται στα έντονα φώτα, υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος παιδιών όπως ο Ryan, του οποίου οι μη διάσημοι γονείς ρίχνουν επίσης μεγάλες σκιές στη ζωή τους.

Φυσικά, όλα τα παιδιά επηρεάζονται από τους γονείς τους. Τα παιδιά μαθαίνουν νωρίς ότι εξαρτώνται από εκείνους για την επιβίωση, λέει η Amy Morin, ψυχοθεραπεύτρια στη Φλόριντα των ΗΠΑ, παρουσιάστρια του The Verywell Mind Podcast και συγγραφέας του 13 Things Mentally Strong Parents Don’t Do. Λόγω αυτής της εξάρτησης, τα παιδιά μπορεί να καταστείλουν συμπεριφορές ή χαρακτηριστικά προσωπικότητας για να κερδίσουν «περισσότερη προσοχή, στοργή και έγκριση» από τους γονείς. 

Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, το να νιώθουν το βάρος της γονικής επιρροής είναι μια κοινή εμπειρία για τα παιδιά όλων των ειδών των ανθρώπων. Και τα αποτελέσματα μπορεί να είναι παραγωγικά, λένε οι ειδικοί. Για τα παιδιά γνωστών γονέων, για παράδειγμα, μπορεί να είναι δύσκολο να εξατομικευτούν. Με την παρουσία ενός γονέα με υψηλές επιδόσεις, ένα παιδί μπορεί να μην αισθάνεται ποτέ αρκετά καλά ανεξάρτητα από τις προσδοκίες του. Και για παιδιά γονέων με ισχυρές προσωπικότητες, η ανάπτυξη της αίσθησης του εαυτού μπορεί να είναι μια ανηφόρα.

Μεγαλώνοντας στη σκιά

Οι θεραπευτές εξηγούν ότι υπάρχει ένα ευρύ φάσμα τρόπων με τους οποίους τα παιδιά μπορεί να μεγαλώσουν νιώθοντας επισκιασμένα από τους γονείς τους. Μερικά από αυτά τα παιδιά αισθάνονται σαν προέκταση των γονέως τους, παρά ως ξεχωριστά άτομα. Ως αποτέλεσμα, πολλοί μπορούν να δυσκολευτούν «να βρουν πραγματικά αληθινή πληρότητα», λέει ο Alex Leff, ψυχοθεραπευτής και ειδικός σχέσεων στη Νέα Υόρκη.

Τα παιδιά γνωστών ή πολύ επιτυχημένων ανθρώπων μπορεί να αισθάνονται σαν να είναι πάντα γνωστά ως το παιδί των γονιών τους – παρά ως ο εαυτός τους. «Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι ο γονέας τραβάει περισσότερη προσοχή από ό,τι εκείνος, ανεξάρτητα από την κατάσταση», λέει ο Morin.

Αυτή ήταν η περίπτωση της 29χρονης Rose. Μεγαλώνοντας στη Νέα Ζηλανδία, συχνά είδε άγνωστους να αντικρίζουν τη μαμά της, η οποία έχει μια υψηλού προφίλ παρουσία στη μαγειρική σκηνή της χώρας. 

«Ο κόσμος σίγουρα θα ερχόταν να μας μιλήσει στο σούπερ μάρκετ ή οπουδήποτε αλλού», λέει ο στρατηγικός υπεύθυνος της μάρκας, που τώρα ζει στη Λισαβόνα της Πορτογαλίας. Και όταν οι άγνωστοι ανακάλυψαν ποια ήταν η Rose στα πάρτι του γυμνασίου, «θα έλεγαν «Θεέ μου, η μαμά σου!».

Η Rose ήξερε ότι έπρεπε να χαράξει το δικό της μονοπάτι. Έτσι, άφησε τη Νέα Ζηλανδία αμέσως μετά το γυμνάσιο και ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο πριν πάει στο κολέγιο στο εξωτερικό στην Αυστραλία και τη Γαλλία. «Απλώς έπρεπε να φύγω και να κάνω το δικό μου για λίγο», λέει.

Σε άλλες περιπτώσεις, τα παιδιά φιλόδοξων γονέων μπορεί να αναπτύξουν φόβο ότι δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες τους, λέει ο Leff.

Ο πατέρας του Ryan, ο οποίος ήταν γιατρός στην πατρίδα του και έπρεπε να παλέψει με εξετάσεις σε μια ξένη γλώσσα για να συνεχίσει το επάγγελμά του στην Αμερική, ξεκαθάρισε ότι ήθελε ο γιος του να σπουδάσει ιατρική. Ο Ryan λέει ότι αυτό του οριοθέτησε ένα σύνολο πραγμάτων το ποιος έπρεπε να είναι έτσι ώστε να τον αγαπάει ο πατέρας του.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο Ryan δυσκολευόταν να πάρει αυτόνομες αποφάσεις, ειδικά αν ήταν αντίθετες με τις επιθυμίες του επιτυχημένου πατέρα του. «Πάντα το έπαιρνε προσωπικά, αν δεν ανταποκρινόμουν τις προσδοκίες του, σαν να ήμουν η αντανάκλαση του», λέει ο Ryan.

Αλλά οι γονείς δεν χρειάζεται να είναι δημοσίως αναγνωρίσιμοι για να κάνουν τα παιδιά να ζουν στη σκιά τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, γονείς με ισχυρές και σύνθετες προσωπικότητες μπορεί να απειλήσουν την οργανική ανάδυση της διάθεσης του ίδιου του παιδιού τους. Οι εξωστρεφείς ή αυθόρμητοι άνθρωποι μπορεί ασυνείδητα να κάνουν το παιδί τους να νιώσει ότι πρέπει να μιμηθεί ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό χαρακτήρα, λέει ο Morin. Για παράδειγμα, «ένας γονέας με ισχυρή προσωπικότητα μπορεί να διδάξει στο παιδί του ότι πρέπει επίσης να έχει ισχυρή προσωπικότητα».

Αυτό συνδυάζεται με τις εμπειρίες της Ali, μιας 29χρονης επιχειρηματία τροφίμων που ζει στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, η οποία θυμάται ότι ένιωθε πίεση να είναι διασκεδαστική και εξωστρεφής όπως η μαμά της.

Μεγαλώνοντας, η μαμά της ήταν πολύ κοινωνική και αναζητούσε συνεχώς την περιπέτεια, ταξίδευε συχνά, πήγαινε σε συναυλίες και συχνά φιλοξενούσε φίλους. Η Ali, που ήταν ένα ντροπαλό παιδί, λέει ότι ήταν δύσκολο να ανακαλύψει την πραγματική της φύση στη σκιά της μαμάς της. 

Τα παιδιά που μεγαλώνουν στη σκιά των γονιών τους μπορεί να αντιμετωπίσουν ένα ευρύ φάσμα προκλήσεων στην ενήλικη ζωή, λέει η Leff, ο οποίος εργάζεται με διάφορα παιδιά των διάσημων ή με κοινωνική επιρροή. Έχει παρατηρήσει ότι οι δικοί της πελάτες έλκονται προς την τελειομανία, το άγχος και τα υψηλά επιτεύγματα για να ξεπεράσουν ένα είδος διαφαινόμενης δυσαρέσκειας στη ζωή τους.

Παρομοίως, τα παιδιά των καταξιωμένων γονέων μπορεί επίσης να αισθάνονται πίεση να εργαστούν επιπλέον για να κερδίσουν τις επιτυχίες τους, λέει ο Morin. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για όσους έχουν καταξιωμένους γονείς στον ίδιο τομέα.

Αυτό αντηχεί στη Rose. Πάντα ήθελε να γίνει μαγείρισσα, αλλά αρχικά αρνήθηκε να συνεργαστεί με τη μητέρα της στον κλάδο των τροφίμων, αντ’ αυτού επέλεξε να εργαστεί μόνη της για να δημιουργήσει πρώτα κάτι δικό της. Τελικά, η Rose ένιωσε ότι είχε σπαταλήσει μια ευκαιρία και εν τέλει δούλεψαν μαζί σε ένα έργο το 2018. Ωστόσο, η Rose ώθησε τον εαυτό της να γίνει το πρώτο άτομο στη δουλειά και χειρίστηκε το μεγαλύτερο μέρος της εφοδιαστικής. 

Τα παιδιά που μεγαλώνουν στη σκιά των αυταρχικών γονέων μπορεί αργότερα να προσπαθήσουν να μιμηθούν την επιτυχία τους για να κερδίσουν την έγκριση. Μια έρευνα του 2021 από την παγκόσμια πλατφόρμα προσλήψεων Joblist έδειξε ότι το 65% των ερωτηθέντων κατέληξαν στην καριέρα ή στον κλάδο που ένιωθαν ότι οι γονείς τους ήθελαν για αυτούς. Είτε σιωπηρή είτε ρητή, λέει ο Leff, αυτό το είδος γονικής πίεσης «μπορεί να οδηγήσει σε προκλήσεις σε ένα ενήλικο παιδί να επιλέξει πραγματικά από τον πυρήνα του τι του αρέσει ή θέλει». Αυτό δεν αφορά μόνο την επαγγελματική πορεία, αλλά και τις «σχέσεις και την εμφάνιση».

Άλλοι αντιδρούν με εκ διαμέτρου αντίθετους τρόπους, προσθέτει ο Leff, επαναστατώντας εντελώς ενάντια στις επιθυμίες των γονιών τους. 

Στην περίπτωση του Ryan, ξέφυγε από τις προσδοκίες του πατέρα του σταδιακά. Αποφάσισε να σπουδάσει διδασκαλία αντί για ιατρική μετά το γυμνάσιο και στη συνέχεια συνήψε μια σχέση που η οικογένειά του έκρινε ακατάλληλη. Σιγά σιγά συμβιβάστηκε με την ανατροφή του. «Συνειδητοποίησα ότι δεν ήθελα να γίνω τίποτα σαν τον πατέρα μου», λέει ο Ryan. Ωστόσο, παραδέχεται ότι μέρος του λαχταρά τον θαυμασμό του πατέρα του. «Πραγματικά προσπαθώ σκληρά να μην αφήσω αυτό να επηρεάσει τις αποφάσεις μου», λέει, ιδιαίτερα σχετικά με τις μελλοντικές επαγγελματικές μου κινήσεις.

Τα καλά των δυνατών προτύπων

Το να μεγαλώνεις με γονείς που φαίνονται μεγάλοι μπορεί να έχει τη δυνατότητα να εγείρει προβλήματα αργότερα στη ζωή – αλλά η εμπειρία μπορεί επίσης να είναι ευεργετική. Μπορεί να διαμορφώσει εμπνευσμένους τρόπους ζωής, να γεννήσει σπάνιες ευκαιρίες σταδιοδρομίας και να βοηθήσει ένα παιδί να καθορίσει τις δικές του αξίες.

Το να έχεις την ικανότητα να μαθαίνεις από έναν επιτυχημένο γονέα είναι χρήσιμο για οποιονδήποτε, λέει ο Leff. Και το να βλέπεις γονείς να βιώνουν νίκες σταδιοδρομίας βοηθά ορισμένα παιδιά να αναπτύξουν αυτοπεποίθηση, προσθέτει ο Morin.

Αυτό μπορεί επίσης να συνοδεύεται από κάποια απτά προνόμια. Για παράδειγμα, το να γεννιέται πλούσιος –όπως συχνά είναι παιδιά των διάσημων και εξαιρετικά επιτυχημένων– κάνει ένα παιδί στις ΗΠΑ πιο πιθανό να πετύχει στην ενήλικη ζωή παρά στην ακαδημαϊκή επίδοση, σύμφωνα με μια έκθεση του 2019 από το Πανεπιστήμιο Georgetown. Οι κόρες με εργαζόμενες μητέρες είναι επίσης πιο πιθανό να έχουν εποπτικούς ρόλους οι ίδιες, σύμφωνα με μια μελέτη του 2015 του Harvard Business School. Και, φυσικά, για αιώνες, τα παιδιά που γεννιούνται από επιτυχημένους γονείς ενισχύονται από αυτούς – σε ορισμένες περιπτώσεις κληρονομώντας τις αυτοκρατορίες τους και σε άλλες, αποκτώντας δεσμούς με τον κλάδο. Αυτό ισχύει σήμερα όπως ήταν ποτέ.

Η Rose βλέπει τώρα πόσο μεγάλο προνόμιο ήταν να δουλεύει δίπλα στη μητέρα της. «Η μαμά μου έχει τόσες πολλές γνώσεις και τόσες πολλές δεξιότητες που δεν έχω, και αυτό έρχεται απλώς με μια δια βίου καριέρα», λέει. Άνοιξε και πόρτες. «Θα ήσουν αφελής αν σκεφτείς διαφορετικά», λέει η Ρόουζ.

O Ryan, που βίωσε από πρώτο χέρι τις ισχυρές απόψεις του πατέρα του, φροντίζει να μην επιβάλλει τις απόψεις του στους άλλους. «Προσπαθώ να είμαι πολύ μη επικριτικός απέναντι στους ανθρώπους που αγαπώ», λέει.

«Είμαστε απλώς σε ένα πραγματικά αγαπημένο μέρος τώρα»

Για πολλούς, το αποτύπωμα ενός γονέα μπορεί να τους μείνει για μια ζωή. Με τη βοήθεια ενός θεραπευτή, η Ali μπόρεσε να μιλήσει για τις παιδικές της εμπειρίες στη μητέρα της χωρίς να κατηγορεί. 

«Ήταν μια πολύ καλή συζήτηση, γιατί ήμασταν και οι δύο ανοιχτοί για τα πάντα», λέει. Τώρα, η Ali αγκαλιάζει πλήρως το ζωηρό πνεύμα της μαμάς της. Της υπενθυμίζει να δίνει προτεραιότητα στη διασκέδαση και το παιχνίδι στη ζωή της – ειδικά όταν χτίζει μια επιχείρηση.

Από την Πορτογαλία, η Rose και η μητέρα της με έδρα τη Νέα Ζηλανδία μιλούν συχνά για την αξία που φέρνει η καθεμία σε ένα έργο. Φροντίζουν να επιβεβαιώνουν η μία την άλλη. «Αισθάνομαι αρκετά σίγουτη για τις ικανότητές μου», λέει η Rose. «Είμαστε σε ένα πραγματικά αγαπημένο μέρος τώρα».

Για τον  Ryan, ωστόσο, η κατάσταση είναι ακόμα τεταμένη. Νιώθει σαν ο πατέρας του να συνεχίζει να αποδοκιμάζει την καριέρα και τη σχέση του, ενδεχομένως όχι τόσο απροκάλυπτα. Ο περιορισμός του χρόνου που περνούσε μαζί του ήταν ο καλύτερος τρόπος για τον Ryam να αποφύγει την ανοχή του πατέρα του. «Είναι λίγο άβολο», λέει. «Αλλά νομίζω ότι είναι πιο υγιές τώρα».

Πηγή: BBC