Τι (δεν) ξέρουμε για τη διαμάχη Σερβίας – Κοσόβου

Στα πρόθυρα σύγκρουσης έφτασαν Σερβίας – Κοσόβου, δύο χωρών που στα σύνορα τους τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρούνται εντάσεις.

Από απροειδοποίητες επιδρομές μέχρι διαδηλώσεις, οι εντάσεις μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας συνεχίζονται τακτικά, ιδιαίτερα εξαιτίας του γεγονότος ότι το ζήτημα με το Κοσσυφοπέδιο έχει μείνει άλυτο από το 1999. 

Χωρίς καμία επίσημη εξουσία στο Κοσσυφοπέδιο, η Σερβία δεν έχει αναγνωρίσει την κυριαρχία της Πρίστινα. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το Κοσσυφοπέδιο κήρυξε την ανεξαρτησία της τον Φεβρουάριο του 2008, αλλά η Σερβία θεωρεί τη χώρα δικό της έδαφος.

Γιατί έφτασαν κοντά στη ρήξη;

Η διαμάχη μεταξύ των δύο χωρών έμεινε «παγωμένη» για δύο δεκαετίες. Ωστόσο, αυτή τη φορά υπάρχει κίνδυνος να κλιμακωθεί σε μια επικίνδυνη σύγκρουση. 

Οι Σέρβοι που ζουν στο βόρειο τμήμα του Κοσσόβου δεν αναγνωρίζουν την εξουσία της Πρίστινα στο να επιβάλλει κανόνες και νόμους. Πρόσφατα, οι διαδηλωτές στην περιοχή των συνόρων διαμαρτυρήθηκαν ενάντια στην επιβολή νέων συνοριακών κανόνων από το Κοσσυφοπέδιο, αναγκάζοντας την Πρίστινα να καθυστερήσει την εφαρμογή τους.

Αν και δεν αναφέρθηκαν θύματα από τις συγκρούσεις, οι διαμάχες μεταξύ των δύο πλευρών έχουν οδηγήσει παλιότερα σε νεκρούς και τραυματίες. Μια σειρά ατόμων έχει συλληφθεί μεταξύ των οποίων προσωπικό του ΟΗΕ, Ρώσοι και άλλοι.

Οι ειδικοί στη Ρωσία, τη χώρα που τάχθηκε στο πλευρό της Σερβίας, πιστεύουν ότι το Κοσσυφοπέδιο έλυσε το πρόβλημα στα τέλη του 20ου αιώνα. Σύμφωνα με έκθεση του RT, η περιοχή αναπτύχθηκε σε συνθήκες όπου ο «μόνος μελλοντικός οδικός χάρτης» για πολλά κράτη ήταν η ένταξη στην ΕΕ.

Ωστόσο, κάτι τέτοιο δε συνέβη για το Κοσσυφοπέδιο τα τελευταία χρόνια.

Μια χώρα που έχει σε μεγάλο βαθμό αλβανική εθνότητα και που ήταν στο παρελθόν επαρχία της Σερβίας. Το αδιέξοδο σχετικά με την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου κρατάει ζωντανές τις εντάσεις μεταξύ των δύο πλευρών, γεγονός που εμποδίζει την πλήρη σταθεροποίηση της περιοχής των Βαλκανίων μετά τις θανατηφόρες συγκρούσεις της δεκαετίας του 90′.

Γιατί η Σερβία δεν αφήνει το Κοσσυφοπέδιο;

Η Σερβία υποστηρίζει ότι το Κοσσυφοπέδιο είναι δικός της έδαφος και καρδιά του κράτους και της θρησκείας της. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν πολλά μεσαιωνικά ορθόδοξα χριστιανικά μοναστήρια στο Κοσσυφοπέδιο, το οποίο θεωρείται ανεξάρτητο κράτος από περίπου 100 έθνη, εκτός από την Ρωσία, τη Σερβία, την Ελλάδα, την Ισπανία, την Κίνα κ.α. Επιπλέον, οι εθνικιστές στη Σερβία θεωρούν μια μάχη του 1389 κατά των Οθωμανών στο Κοσσυφοπέδιο ως απόδειξη του εθνικού τους αγώνα. 

Ποιος ζει στο Κόσοβο;

Ο πληθυσμός του Κοσόβου είναι Αλβανοί, κυρίως μουσουλμάνοι. Θεωρούν το Κόσοβο δική τους χώρα ενώ κατηγορούν τη Σερβία για κατοχή και καταστολή. Το 1998 αυτοί οι Αλβανοί είχαν εξαπολύσει επίθεση κατά της Σερβίας προκαλώντας μια σκληρή απάντηση από το Βελιγράδι, η οποία τελικά οδήγησε και στην εμπλοκή του ΝΑΤΟ το 1999. Οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ οδήγησαν τη Σερβία να αποχωρήσει από το Κόσοβο και να παραχωρήσει τον έλεγχο σε διεθνείς ερευνητικές δυνάμεις. Μέχρι στιγμής υπάρχουν πάνω από 3.000 ειρηνευτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ στο Κοσσυφοπέδιο.

Παρά τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας, οι Σέρβοι που ζουν στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο αντιστάθηκαν σε οποιεσδήποτε προσπάθειες της Πρίστινα να επιβάλει περισσότερο έλεγχο στον σερβοκρατούμενο βορρά. Η κύρια πόλη στο βόρειο τμήμα του Κοσόβου, η Μιτρόβιτσα, χωρίζεται μεταξύ ενός τμήματος της εθνοτικής Αλβανίας και ενός τμήματος που ελέγχεται από Σέρβους.

Προσπάθησε κανείς να λύσει τη σύγκρουση;

Η διεθνής κοινότητα επιχείρησε πολλές φορές να βρει ένα κοινό έδαφος μεταξύ των δύο πρώην εχθρών. Ωστόσο δεν βρίσκονταν η χρυσή τομή σε μια συνολική συμφωνία που θα διασφάλιζε την ειρήνη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπόρεσε να εισαγάγει την ελεύθερη κυκλοφορία και την πολυεθνική αστυνομία. Ωστόσο, πρόοδος στις ειρηνευτικές συνομιλίες δεν συνεπάγεται ότι δε θα υπάρξει παρατεταμένη αστάθεια και επαναλαμβανόμενες συγκρούσεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οποιαδήποτε επέμβαση του σερβικού στρατού θα σήμαινε αντιπαράθεση με τους ειρηνευτές του ΝΑΤΟ. Η Σερβία είναι απίθανο να πραγματοποιήσει εισβολή, όμως το βόρειο τμήμα του Κοσσόβου ελέγχεται από το Βελιγράδι. Επιπλέον, το Κοσσυφοπέδιο δεν μπορεί να γίνει μέλος των Ηνωμένων Εθνών ή λειτουργικό κράτος, χωρίς να επιλύσει τις διαφορές με τη Σερβία.

Τι συμβαίνει τώρα;

Αυτήν την εβδομάδα το Κοσσυφοπέδιο καθυστέρησε την εφαρμογή των συνοριακών κανόνων, αφού η αστυνομία φέρεται να έκλεισε δύο συνοριακά περάσματα με τη Σερβία την Κυριακή. 

Η αστυνομία του Κοσσυφοπεδίου ισχυρίστηκε ότι αναγκάστηκε να κλείσει τα συνοριακά περάσματα Bernjak και Jarinje αφού Σέρβοι στο βορρά πυροβόλησαν κατά των αρχών και απέκλεισαν δρόμους διαμαρτυρόμενοι για τους νέους συνοριακούς κανόνες που πρότεινε το Κοσσυφοπέδιο, ωθώντας τον ΟΗΕ να παροτρύνει και τις δύο πλευρές να αποφύγουν την κλιμάκωση.

Αυτοί οι νέοι κανόνες, οι οποίοι επρόκειτο να τεθούν σε ισχύ τη Δευτέρα πριν από τις ταραχές κατά μήκος των συνόρων, θα ανάγκαζαν τους ανθρώπους που εισέρχονταν στο Κοσσυφοπέδιο με σερβικές ταυτότητες να έχουν ένα προσωρινό έγγραφο κατά την παραμονή τους στην Πρίστινα. Είναι αξιοσημείωτο ότι παρόμοιος κανόνας σχετικά με τις ταυτότητες εφαρμόζεται από τη Σερβία για τους Κοσσοβάρους. Η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου είπε επίσης ότι οι Σέρβοι που έχουν πινακίδες κυκλοφορίας που εκδόθηκαν από τη Σερβία θα πρέπει να τις αλλάξουν με αυτές του Κοσσυφοπεδίου εντός δύο μηνών.

14 χρόνια μετά τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου από τη Σερβία, περίπου 50.000 Σέρβοι που ζουν στο βορρά, κοντά στα σύνορα με το Κοσσυφοπέδιο, εξακολουθούν να χρησιμοποιούν πινακίδες κυκλοφορίας και έγγραφα που εκδόθηκαν από τη σερβική κυβέρνηση.

Ποιος φταίει για την τελευταία ένταση;

Νωρίς τη Δευτέρα, αφού καθυστέρησε την εφαρμογή των νέων συνοριακών κανόνων, η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου κατηγόρησε επίσης τη Σερβία ότι προσπαθεί να αποσταθεροποιήσει τη χώρα. 

Σε ανακοίνωσή της, η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου είχε πει ότι πολλές «επιθετικές ενέργειες», συμπεριλαμβανομένου του αποκλεισμού δρόμων και των πυροβολισμών κατά των αρχών πραγματοποιήθηκαν στις βόρειες περιοχές όπου κυριαρχούν οι Σέρβοι την Κυριακή.

Μετά από εντάσεις κατά μήκος των συνόρων το Σαββατοκύριακο, το Κοσσυφοπέδιο πραγματοποίησε διαβουλεύσεις με τους πρεσβευτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και των ΗΠΑ και ανακοίνωσε ότι θα καθυστερήσει το σχέδιο εφαρμογής των νέων κανόνων για έναν μήνα. Η εφαρμογή τους θα ξεκινήσει από την 1η Σεπτεμβρίου.

Ο Σέρβος πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς σημείωσε ότι η κατάσταση με το Κοσσυφοπέδιο δεν ήταν ποτέ «πιο πολύπλοκη» για τη Σερβία και τους Σέρβους και τόνισε ότι το Βελιγράδι «θα κερδίσει» εάν δεχθεί επίθεση. Ο Βούτσιτς είπε: «Η ατμόσφαιρα είναι καζάνι που βράζει».

Από την άλλη πλευρά, ο πρωθυπουργός του Κοσσυφοπεδίου Αλμπίν Κούρτι κατηγόρησε τον Σέρβο Πρόεδρο ότι υποκινεί την «αναταραχή». 

Στο Facebook, ο Κούρτι σημείωσε: «Οι ώρες, ημέρες και εβδομάδες που ακολουθούν μπορεί να είναι γεμάτες με προκλήσεις και προβλήματα». Οι νέοι κανόνες, που έγιναν η ρίζα νέων εντάσεων μεταξύ των δύο πλευρών, ήρθαν σχεδόν ένα χρόνο αφότου ο Κούρτι εγκατέλειψε την επιβολή παρόμοιων κανόνων λόγω παρόμοιων διαμαρτυριών. Καθώς η Σερβία δεν αναγνωρίζει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, οι εντάσεις μεταξύ των δύο πλευρών είναι πλέον οι εντονότερες των τελευταίων ετών. Το ΝΑΤΟ κατέλαβε το Κοσσυφοπέδιο το 1999 μετά από πόλεμο 78 ημερών με την τότε Γιουγκοσλαβία. Το Κοσσυφοπέδιο κήρυξε την ανεξαρτησία με την υποστήριξη της Δύσης.

Τι λέει το ΝΑΤΟ

Το ΝΑΤΟ το οποίο διατηρεί την ειρήνη στην περιοχή με την παρουσία 3.770 στρατιωτών δήλωσε την Κυριακή ότι είναι έτοιμο να επέμβει «εάν τεθεί σε κίνδυνο η σταθερότητα». Η συμμαχία είπε ότι «θα λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να διατηρήσει ένα ασφαλές περιβάλλον στο Κοσσυφοπέδιο ανά πάσα στιγμή«, ενώ παράλληλα θα ενθαρρύνει Πρίστινα και Βελιγράδι να συνεχίσουν τις συνομιλίες.

*με πληροφορίες από republicworld.com