Τι θα συμβεί στον πλανήτη σε περίπτωση αδυναμίας πληρωμών από τις ΗΠΑ

Η παγκόσμια οικονομία έχει πληγεί από δύο τεράστια σοκ μέσα σε τρία χρόνια και ίσως προ των πυλών είναι ένα τρίτο σε μορφή κρίσης χρέους των ΗΠΑ. Μετά την πανδημία κορονοϊού, και τον πρώτο μεγάλο πόλεμο στην Ευρώπη από το 1945, αυτόν στην Ουκρανία, το φάσμα της αδυναμίας της αμερικανικής κυβέρνησης να πληρώσει τους λογαριασμούς της καταδιώκει τώρα τις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Και μπορεί αυτό το ενδεχόμενο να μην συμβεί τελικά, καθώς υπήρξαν ενδείξεις την Παρασκευή (26/05) ότι οι διαπραγματεύσεις στην Ουάσινγκτον για την αύξηση του ποσού που μπορεί να δανειστεί η κυβέρνηση κέρδιζαν δυναμική. Αλλά αν συμβεί, θα μπορούσε να κάνει την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 να μοιάζει με περίπατο.

Οι συνέπειες από μια χρεοκοπία θα ήταν “ένα εκατομμύριο” φορές χειρότερες, είπε ο Danny Blanchflower, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Ντάρτμουθ και πρώην ρυθμιστής επιτοκίων στην Τράπεζα της Αγγλίας. «Τι θα συμβεί αν ο μεγαλύτερος οικονομικός μονόλιθος στον κόσμο δεν μπορεί να πληρώσει τους λογαριασμούς του; Οι συνέπειες είναι τρομακτικές».

Η πεποίθηση ότι η κυβέρνηση της Αμερικής θα πληρώσει τους πιστωτές της εγκαίρως ενισχύει την ομαλή λειτουργία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Καθιστά το δολάριο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα και τους τίτλους του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ το θεμέλιο των αγορών ομολόγων παγκοσμίως, όπως αναφέρει το CNN.

«Εάν η αξιοπιστία της δέσμευσης του Υπουργείου Οικονομικών για πληρωμή τεθεί υπό αμφισβήτηση, μπορεί να προκαλέσει όλεθρο σε μια σειρά από παγκόσμιες αγορές», δήλωσε ο Maurice Obstfeld, ανώτερος συνεργάτης στο Peterson Institute for International Economics, ένα think tank στην Ουάσιγκτον.

Κατά τη διάρκεια της αντιπαράθεσης του 2011 σχετικά με την αύξηση του ανώτατου ορίου χρέους των ΗΠΑ, ο δείκτης S&P 500 των κορυφαίων μετοχών των ΗΠΑ σημείωσε πτώση άνω του 15%. Ο δείκτης συνέχισε να πέφτει ακόμη και μετά την επίτευξη συμφωνίας, η οποία συνέβη λίγες ώρες πριν η κυβέρνηση ξεμείνει από κεφάλαια.

Οι χρηματιστηριακές αγορές έχουν αποφύγει σε μεγάλο βαθμό μια πιθανή χρεοκοπία μέχρι στιγμής, ακόμη και όταν πλησιάζει η λεγόμενη X-date της 1ης Ιουνίου. Τότε είναι που η κυβέρνηση, ανίκανη να δανειστεί περισσότερα, θα μπορούσε να ξεμείνει από χρήματα, σύμφωνα με την υπουργό Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν, η οποία εξακολουθεί να πιστεύει ότι μια συμφωνία θα επιτευχθεί εγκαίρως.

«Μία από τις ανησυχίες που έχω είναι ότι ακόμη και ενόψει μιας συμφωνίας – όταν συμβεί κάτι τέτοιο – μπορεί να υπάρξει σημαντική αναστάτωση στις χρηματοπιστωτικές αγορές», είπε την Τετάρτη.

Ο Fitch έχει ήδη θέσει την πιστοληπτική ικανότητα ΑΑΑ της Αμερικής, την υψηλότερη βαθμολογία της, σε στενή παρακολούθηση για πιθανή υποβάθμιση λόγω των πολιτικών γεγονότων.

Η κίνηση έφερε πίσω μνήμες του 2011, όταν η S&P υποβάθμισε τις Ηνωμένες Πολιτείες από “AAA” σε “AA+”. Η S&P δεν έχει ακόμη αποκαταστήσει αυτή την τέλεια πιστοληπτική ικανότητα περισσότερο από μια δεκαετία αργότερα.

Οποιαδήποτε υποβάθμιση, όσο μικρή κι αν είναι, επηρεάζει την τιμολόγηση τρισεκατομμυρίων δολαρίων του δημόσιου χρέους των ΗΠΑ και προκαλεί αύξηση του μελλοντικού κόστους δανεισμού. Οι αποδόσεις των βραχυπρόθεσμων γραμματίων του Δημοσίου έχουν ήδη αυξηθεί και τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ έχουν εκτιναχθεί εν μέσω της αβεβαιότητας.

Από το κακό στο χειρότερο

Δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο για χρεοκοπία των ΗΠΑ, γεγονός που καθιστά αδύνατη την πρόβλεψη του πώς θα εξελιχθεί και δύσκολο για τα ιδρύματα να προετοιμαστούν.

Αυτό τόνισε σε σχόλιο αυτή την εβδομάδα ο επικεφαλής ενός από τους μεγαλύτερους δανειστές στον κόσμο. Ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας Ντέιβιντ Μαλπάς είπε στο CNN ότι το ίδρυμα δεν έχει «ειδική αίθουσα πολέμου» για να διαχειριστεί την απειλή. «Δεν περιμένω αθέτηση πληρωμών», ​​πρόσθεσε.

Ένα τέτοιο «δωμάτιο πολέμου» υπάρχει στην JPMorgan Chase. Ο Διευθύνων Σύμβουλος Jamie Dimon είπε στο Bloomberg νωρίτερα αυτό το μήνα ότι η τράπεζα πραγματοποιούσε εβδομαδιαίες συναντήσεις για να προετοιμαστεί για μια πιθανή χρεοκοπία των ΗΠΑ και ότι μέχρι τις 21 Μαΐου αναμένεται να συνεδριάζει κάθε μέρα.

Για τον Carsten Brzeski, επικεφαλής μακροοικονομικής έρευνας στην ολλανδική τράπεζα ING, δεν μπορεί να υπάρξει «αυτόματη αντίδραση» σε αυτή την καταστροφή.

Σε ένα σενάριο που σκιαγράφησε ο Brzeski, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να αποφύγουν μια τεχνική χρεοκοπία για μερικές εβδομάδες συνεχίζοντας να πληρώνουν τους κατόχους ομολόγων σε βάρος άλλων στοιχείων του προϋπολογισμού, όπως οι δαπάνες για παροχές κοινωνικής ασφάλισης και υγειονομική περίθαλψη. Αυτό θα ήταν που η Moody’s Analytics αποκαλεί «παραβίαση» του ανώτατου ορίου χρέους. Μια παραβίαση δεν είναι τόσο σοβαρή όσο μια αθέτηση, η οποία θα συνέβαινε μόνο εάν το Υπουργείο Οικονομικών δεν καταβάλει έγκαιρα το χρέος.

Οι αγορές θα εξακολουθούσαν να ταράζονται σε ένα τέτοιο σενάριο, αλλά δεν θα πυροδοτούσε «τη μητέρα όλων των κρίσεων», είπε ο Brzeski. Ωστόσο, εάν ένας τίτλος του Υπουργείου Οικονομικών χρεοκοπούσε, αυτό θα πυροδοτούσε «άμεσο πανικό στην αγορά», σημείωσε ο Obstfeld του Ινστιτούτου Peterson.

Οικονομολόγοι της Moody’s Analytics πιστεύουν ότι ακόμη και σε περίπτωση παραβίασης που δεν διαρκέσει περισσότερο από μία εβδομάδα, το ΑΕΠ των ΗΠΑ θα μειωνόταν κατά 0,7 ποσοστιαίες μονάδες και θα χαθούν 1,5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Γράφοντας σε μια μελέτη αυτόν τον μήνα, έθεσαν πιθανότητες 10% σε μια παραβίαση, προσθέτοντας ότι είναι πολύ πιθανό να είναι σύντομη.

Εάν το πολιτικό αδιέξοδο συνεχιστεί μέχρι το καλοκαίρι, με το Υπουργείο Οικονομικών να δίνει προτεραιότητα στις πληρωμές του χρέους σε σχέση με άλλα γραμμάτια, «το πλήγμα στην οικονομία [των ΗΠΑ] θα ήταν καταιγιστικό», έγραψαν. Το ΑΕΠ θα βυθιστεί κατά 4,6%, κοστίζοντας 7,8 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Οι τιμές των μετοχών θα κατέρρεαν, θα εξαφανίσουν 10 τρισεκατομμύρια δολάρια από τον πλούτο των νοικοκυριών και το κόστος δανεισμού θα εκτοξευόταν.

Μια βαθιά ύφεση στις Ηνωμένες Πολιτείες, που προκαλείται από μια παρατεταμένη παραβίαση ή μια χρεοκοπία των ΗΠΑ, θα βύθιζε και την παγκόσμια οικονομία.

Σε οποιοδήποτε από αυτά τα σενάρια, εάν τα επιτόκια αυξάνονταν στα αμερικανικά ομόλογα – τα οποία χρησιμοποιούνται για την τιμολόγηση αμέτρητων χρηματοοικονομικών προϊόντων και συναλλαγών σε όλο τον κόσμο – τότε το κόστος δανεισμού θα εκτοξευόταν παντού. Ο οικονομικός πανικός θα προκαλούσε το πάγωμα των πιστωτικών αγορών και τη βουτιά των χρηματιστηρίων.

Οι επενδυτές, που παραδοσιακά αγοράζουν ομόλογα σε περιόδους κρίσης, θα μπορούσαν να τα απορρίψουν και να στραφούν σε μετρητά. Την τελευταία φορά που συνέβη, όταν η πανδημία του κορονοϊού εκτυλισσόταν τον Μάρτιο του 2020, η Federal Reserve χρειάστηκε να λάβει έκτακτα μέτρα για να αποφύγει μια πλήρη κρίση ρευστότητας.

Μείωσε τα επιτόκια, προχώρησε σε μανιώδης αγορά ομολόγων πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, πρόσφερε τεράστιες ενέσεις μετρητών στους δανειστές και άνοιξε πιστωτικές γραμμές για ξένες κεντρικές τράπεζες προκειμένου να διατηρήσει τη ροή των δολαρίων μέσω του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Ωστόσο, τα ίδια μέτρα ενδέχεται να αποτύχουν εάν αμφισβητηθεί η πιστοληπτική ικανότητα της κυβέρνησης των ΗΠΑ.

«Δεν είναι σαφές σε μια κρίση χρεοκοπίας του Υπουργείου Οικονομικών εάν η Fed θα μπορούσε να κάνει αρκετά ακόμη και με τους τρόπους προσπαθειών που κατέβαλε τον Μάρτιο του 2020», είπε ο Obstfeld. «Θα απαιτούσε πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια για τη σταθεροποίηση της αγοράς και αυτή η προσπάθεια θα μπορούσε κάλλιστα να είναι εν μέρει επιτυχής… ή καθόλου πολύ επιτυχημένη».

Ο Neel Kashkari, πρόεδρος της Federal Reserve Bank of Minneapolis, είναι ακόμη πιο απαισιόδοξος. Η Fed «δεν έχει την ικανότητα να προστατεύσει την οικονομία των ΗΠΑ από την αρνητική πλευρά μιας χρεοκοπίας», είπε στο CNN αυτή την εβδομάδα. «Μια χρεοκοπία θα ήταν ένα μήνυμα προς τους επενδυτές σε όλο τον κόσμο για τη διάβρωση της εμπιστοσύνης στην Αμερική», πρόσθεσε.

Η ιδιαίτερη δύναμη του δολαρίου

Ακόμα κι αν η εμπιστοσύνη στις Ηνωμένες Πολιτείες “γίνει καπνός”, η ζημιά στο δολάριο θα μπορούσε να περιοριστεί. Το 2011, το νόμισμα ενισχύθηκε καθώς το σοκ της υποβάθμισης του S&P ώθησε τους επενδυτές να σπεύσουν σε ασφαλή περιουσιακά στοιχεία, όπως τα δολάρια ΗΠΑ.

Ο εξέχων ρόλος του νομίσματος στην παγκόσμια οικονομία αφήνει τους επενδυτές με λίγες εναλλακτικές λύσεις σε μια κρίση — ακόμη και όταν αυτή η κρίση προέρχεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Μεταξύ 1999 και 2019, το δολάριο αντιπροσώπευε το 96% των εμπορικών τιμολογίων στην Αμερική, το 74% στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού και το 79% στον υπόλοιπο κόσμο, σύμφωνα με τη Fed .

Τα δολάρια αποτελούσαν το 60% των γνωστοποιηθέντων συναλλαγματικών διαθεσίμων παγκοσμίως το 2021, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων διακρατείται με τη μορφή ομολόγων των ΗΠΑ. Το δολάριο είναι επίσης το κυρίαρχο νόμισμα στη διεθνή τραπεζική.

«Το επιχείρημα υπέρ του [του δολαρίου] είναι ότι πραγματικά δεν υπάρχει άλλο μέρος για να πάει… Δεν είναι σαφές πού ακριβώς θα στραφούν οι άνθρωποι», δήλωσε ο Randy Kroszner, πρώην διοικητής της Fed και τώρα καθηγητής οικονομικών στο University of Chicago Booth School of Business.

Τελικά, το ίδιο επιχείρημα θα μπορούσε να βοηθήσει στη στήριξη της αγοράς του αμερικανικού Δημοσίου των 24 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, η οποία είναι μια τάξη μεγέθους μεγαλύτερη από οποιαδήποτε αγορά κρατικών ομολόγων παρόμοιας πιστοληπτικής ικανότητας.

«Απλώς δεν υπάρχουν αρκετά ασφαλή περιουσιακά στοιχεία διαθέσιμα για τους επενδυτές για να αποχωρήσουν από τα ομόλογα», δήλωσε ο Josh Lipsky, ανώτερος διευθυντής του Κέντρου Γεωοικονομικής του Ατλαντικού Συμβουλίου.

Αλλά ακόμα κι αν το δολάριο και τα ομόλογα απολαμβάνουν κάποια προστασία λόγω του μεγάλου ρόλου τους στο διεθνές εμπόριο και τα χρηματοοικονομικά, αυτό δεν σημαίνει ότι οι συνέπειες από μια χρεοκοπία των ΗΠΑ δεν θα είναι σοβαρές.

«Το συμπέρασμα», είπε ο Lipsky, «είναι ότι σε περίπτωση χρεοκοπίας, ακόμη και αν το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ έχει βραχυπρόθεσμη νίκη, όλοι – συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ – θα εξακολουθήσουν να χάνουν».