ΤΙΝΟΣ ΕΙΣΑΙ: Ένα project για την ατομική και συλλογική μνήμη
Παρουσιάζεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αλεξανδρούπολης από τις 13 Αυγούστου έως και τις 30 Σεπτεμβρίου.
Η ερώτηση «Τίνος είσαι εσύ;» που άλλοτε σνομπάραμε στα κρυφά, έρχεται σήμερα για να «μιλήσει» κατευθείαν στην καρδιά όλων, χάρη στο έργο της ομάδας Art Traces.
Η Άννα Παρασκευίδου και ο Συμεών Χατζηλίδης μίλησαν στην parallaxi για το «παιδί» τους, που δεν είναι άλλο από το πρότζεκτ «ΤΙΝΟΣ ΕΙΣΑΙ;» το οποίο και παρουσιάζεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αλεξανδρούπολης από τις 13 Αυγούστου έως και τις 30 Σεπτεμβρίου. Ένα πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Πολιτισμού, εντάσσεται στον θεσμό «Όλη η Ελλάδα Ένας «Πολιτισμός» και δίνει μια φρέσκια ματιά στην διαδρομή που ακολουθεί κανείς όταν αναζητά την πολιτισμική του ταυτότητα.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Το πρότζεκτ «ΤΙΝΟΣ ΕΙΣΑΙ;» μας μεταφέρει σε ένα περιβάλλον όπου μουσική, βίντεο και φωτογραφία συνεργάζονται άψογα με την ανθρωπολογική έρευνα και έτσι η καταγραφή και αποτύπωση της παράδοσης αλλά και της καθημερινότητας προσώπων και συλλογικοτήτων ανοίγει το δρόμο για ένα κόσμο πέρα για πέρα αληθινό, όπου η έννοια της κληρονομιάς παραμένει ακόμη ζωντανή.
Η ομάδα Art Traces πατάει γερά σε μία γη, όπου χωράει κάθε λογής άνθρωπος μαζί με την ιστορία που κουβαλάει. Το κοινό όραμα της Άννας και του Συμεών παίρνει πια σάρκα και οστά, καθώς καλλιτέχνες, ακαδημαϊκοί, ερευνητές αλλά και εθελοντές από διάφορους κλάδους πίστεψαν στην ιδέα τους, εμπλουτίζοντάς την με όσα μέσα διαθέτει ο καθένας.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
«Μέσα από τις δράσεις μας επιδιώκουμε να μελετήσουμε την ατομική και συλλογική μνήμη, καθώς και το πώς αυτή αναπαρίσταται στο ιδιωτικό και δημόσιο χώρο. Θέλουμε να ερευνήσουμε την έννοια της ταυτότητας, του αυτοπροσδιορισμού και το πώς τα άτομα διαφοροποιούνται μέσα στο παγκόσμιο πολιτισμό. Τέλος, θέλουμε να καταγράψουμε και να αναδείξουμε τα διαφορετικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά των ατόμων και των ομάδων τους».
Με επίκεντρο την Αλεξανδρούπολη -την πόλη στην οποία ζουν- η ομάδα που απαρτίζει την Art Traces αναζητά την ματιά των νεότερων γενιών. Και αυτό διότι -όπως λένε οι ίδιοι- τα τελευταία χρόνια η περιοχή τους δέχτηκε σημαντικές προσφυγικές ροές, οι οποίες εργαλειοποιήθηκαν με τέτοιο τρόπο, ώστε ο ανθρώπινος πόνος που κουβαλούσαν οι πρόσφυγες έγινε έρμαιο των πολιτικών βλέψεων. Έτσι, διαπίστωσαν πως οι νέοι της πόλης αδυνατούσαν να κατανοήσουν την κατάσταση που εξελισσόταν δίπλα τους και η οργάνωση του πρότζεκτ ήταν πλέον μονόδρομος.
«Τότε σκεφτήκαμε πως θα πρέπει να κάνουμε ένα πρότζεκτ που αφορά την πόλη μας μιας και να έχει δημιουργηθεί εξολοκλήρου από μετανάστες και πρόσφυγες για να διαπραγματευτούμε έννοιες όπως το προσφυγικό τραύμα, την ατομική και συλλογική μνήμη, τη ταυτότητα και τη πολιτιστική κληρονομιά.
Θέλαμε το πρότζεκτ αυτό να είναι πολυεπίπεδο, γι’ αυτό και ξεκινήσαμε μια έρευνα για την ιστορία της πόλης και για το πόσο οι νέοι έχουν συνείδηση του πολιτισμού των οποίον φέρουν».
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η εικαστική έκθεση που το πλαισιώνει περιλαμβάνει συνθέσεις με πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό, φωτογραφίες απογόνων τρίτης και τέταρτης γενιάς, εικόνες από τους πρώτους κατοίκους της πόλης, καθώς και παλαιότερες φωτογραφίες που παραχωρήθηκαν ευγενικά από τους συνομιλητές, οικογενειακά κειμήλια κ.α.
«Σε ορισμένες από τις συνθέσεις -ειδικά εκείνες που αφορούν αγροτικούς πληθυσμούς- ζητήσαμε από τους συνομιλητές μας να φωτογραφηθούν φορώντας παραδοσιακές φορεσιές, οι οποίες συνιστούν από μόνες τους οικογενειακά κειμήλια»
Την ίδια στιγμή ο εκθεσιακός χώρος συμπεριλαμβάνει χαρτογραφικές αναπαραστάσεις των τόπων προέλευσης και εγκατάστασης των ανθρώπων στον πολεοδομικό ιστό της Αλεξανδρούπολης, με την αναπαράσταση να συμπληρώνεται από αποσπάσματα συνεντεύξεων, τα οποία και παραχωρήθηκαν από τους συνομιλητές, ενώ συνοδεύονται από μουσικές συνθέσεις που «γεννήθηκαν» μέσα από την παράδοση.
Παράλληλα, κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου θα πραγματοποιηθούν και εκπαιδευτικά προγράμματα στον χώρο του μουσείου, με τον Συμεών Χατζηλίδη να έχει αναλάβει την οργάνωση παραγωγής και τη φωτογραφία, την Άννα Παρασκευίδου να είναι υπεύθυνη επικοινωνίας, τον Βασίλη Καραφυλλίδη να ασχολείται με τη διεύθυνση φωτογραφίας και το μοντάζ των βίντεο και τον καθηγητή του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου, Βασίλη Δαλκαβούκη, να έχει αναλάβει την ακαδημαϊκή επίβλεψη του έργου. Τέλος, ο Παναγιώτης Στουπιάδης συνέθεσε τη μουσική που πλαισιώνει τα βίντεο και η Αγνή Καραγιάννη είναι υπεύθυνη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Οι Art Traces πιστεύουν σε έναν κόσμο, στον οποίο ο κάθε άνθρωπος έχει να πει μια ενδιαφέρουσα ιστορία- την δική του. Για τον λόγο αυτό μου εμπιστεύτηκαν πως συλλέγουν ιστορίες, ώστε κάποια στιγμή να δημιουργηθεί μία τράπεζα μνήμης, στην οποία θα μπορεί να έχει πρόσβαση ο καθένας.
«Πιστεύουμε ότι η γνώση ανήκει σε όλους και για αυτό αποφασίσαμε σε αυτό το πρότζεκτ να συνεργαστούμε με το Αρχείο Προφορικών Μαρτυριών του Εργαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ στην Κομοτηνή, στο οποίο και θα κατατεθεί το σύνολο του υλικού (οπτικό και ακουστικό) αφού πρώτα αρχειοθετηθεί.»
Θα λέγατε πως ο κόσμος είναι διατεθειμένος να μιλήσει με ευκολία για το προσωπικό του ταξίδι στην αναζήτηση της πολιτισμικής του ταυτότητας;
«Οι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να μοιραστούν ιστορίες από τη ζωή τους. Δε βρήκαμε κάποια δυσκολία στο να προσεγγίσουμε τα άτομα και να τους ζητήσουμε να μας μιλήσουν για τη μνήμη τους, την ιστορία της εθνοπολιτισμικής τους ομάδας, για το πώς αντιλαμβάνονται τον πολιτισμό τους και πώς εν τέλει αυτοπροσδιορίζονται».
Μαθαίνω πως οι ιστορίες του καθενός έχουν ένα κοινό παρονομαστή και αυτός δεν είναι άλλος από την εξιδανίκευση του παρελθόντος, καθώς η επιλεκτική μνήμη κάνει πολλές φορές τους ανθρώπους να προσέχουν μονάχα την «ηρωική» πλευρά των προγόνων τους. Φαίνεται πως νιώθουμε μια οικειότητα στο να περηφανευόμαστε για την καταγωγή μας. Οι Art Traces μου απαντούν πως αυτό είναι φυσικό να συμβαίνει όταν έχουμε άγνοια για τον διαφορετικό πολιτισμό που μπορεί να φέρει κάποιος συνάνθρωπός μας. Το πρότζεκτ «ΤΙΝΟΣ ΕΙΣΑΙ;», λοιπόν, είναι εδώ για να αναδείξει πως μια τέτοια πεποίθηση μπορεί και πρέπει να αλλάξει, ώστε ο πολιτισμός κάθε ανθρώπου να γίνεται αποδεκτός χωρίς όρους και προϋποθέσεις.
«Άλλωστε η Αλεξανδρούπολη δημιουργήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ως πολυπολιτισμική πόλη και διατήρησε αυτόν τον χαρακτήρα μέχρι και το 1945. Σε αυτή ζούσαν Έλληνες με καταγωγή από την Καππαδοκία, τον Πόντο, τη Μικρά Ασία, τη Βορειά Θράκη, την Ανατολική Θράκη, Σαρακατσάνοι, Μουσουλμάνοι, Εβραίοι, Αρμένιοι, Βούλγαροι και Φραγκολεβαντίνοι -οι οποίοι είναι οι Καθολικοί Χριστιανοί που ζούσανε στην Ανατολή.
Όλοι αυτοί οι πληθυσμοί ζούσανε σε αρμονία ο ένας με τον άλλον και συμβάλλανε όλοι τους στη δημιουργία της Αλεξανδρούπολης. Το παράδειγμα της Αλεξανδρούπολης λοιπόν, θα πρέπει να μας κάνει να σκεφτούμε ότι πάντα υπάρχει χώρος για έναν άνθρωπο ο οποίος φέρει ένα διαφορετικό πολιτισμό από εμάς».
Τελικά, τι είναι αυτό που ονομάζουμε «κληρονομιά» και πώς μπορεί κανείς να την αποδεχτεί ουσιαστικά;
Κληρονομιά είναι όλα αυτά που μας κάνουνε να είμαστε διαφορετικοί ο ένας από τον άλλον και όλα αυτά που μας ενώνουνε.
Κληρονομιά είναι τα παραμύθια που μας έλεγε η γιαγιά μας, τα τραγούδια που ακούγαμε από τον παππού μας, τα αντικείμενα με τα οποία είμαστε συναισθηματικά δεμένοι ή αντικείμενα τα οποία τα θεωρούμε ιερά.
Κληρονομιά είναι η μουσική μας, το άκουσμα της κυριακάτικης Λειτουργίας από τα μεγάφωνα της εκκλησίας και το κάλεσμα για προσευχής από τον ιμάμη. Κληρονομιά είναι τόσο η αστική αρχιτεκτονική όσο και η παραδοσιακή αρχιτεκτονική των αγροτικών σπιτιών, όπως επίσης κληρονομιά είναι οι καλύβες των Σαρακατσάνων μέχρι και οι χαμηλές αποθήκες και οι στάβλοι.
Κληρονομιά είναι τα οικογενειακά φωτογραφικά άλμπουμ, όπως επίσης, κληρονομιά είναι το ίδιο το φυσικό τοπίο στο οποίο ζούμε. Στην ουσία, κληρονομιά είναι ο ιδιαίτερος πολιτισμός τον οποίο όλοι φέρουμε. Η αποδοχή της κληρονομιάς μας έρχεται όταν συνειδητοποιήσουμε ότι όλα τα παραπάνω μας κάνουν αυτό που είμαστε σήμερα.
Όπως λένε και οι ίδιοι Art Traces, για να γνωρίσεις την ιστορία του τόπου σου πρέπει πρώτα να φύγεις από αυτόν. Τους ακούω να λένε πως όσο περισσότερο ταξιδεύουμε ως περιηγητές του κόσμου τόσο πιο εύκολα θα αφήσουμε πίσω την νοοτροπία του τουρίστα και θα καταφέρουμε να γνωρίσουμε, να αποδεχτούμε, να εκτιμήσουμε και τελικά να μάθουμε να ζούμε αρμονικά με διαφορετικούς πολιτισμούς, διαφορετικά έθιμα, διαφορετικές παραδόσεις και διαφορετικές συνήθειες. Άλλωστε, αυτή η ανομοιομορφία είναι που μας βοηθάει να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, την ιστορία μας αλλά και τον ίδιο τον τόπο μέσα στον οποίο μεγαλώσαμε.
Με αυτή την στάση ζωής μπορεί κανείς να ξεφύγει από κάθε τι ρατσιστικό, από όλα όσα ριζώνουν στους ανθρώπους που εγκλωβίζονται στον εαυτό τους. Εξάλλου, ο ρατσισμός δεν έχει φύλο, εθνικότητα, θρησκεία, παρά μας αφορά όλους.
«Ως αντίδοτο στο ρατσισμό έχουμε να προτείνουμε την ευαισθησία σε κάθε μας συνάνθρωπο. Ο Σεφέρης λέει ότι «Σ ’αυτόν τον κόσμο που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει να αναζητήσουμε τον άνθρωπο όπου και αν βρίσκεται». Η φράση αυτή είναι μια μεγάλη συνειδητοποίηση. Ότι δηλαδή για να συνυπάρξουμε ειρηνικά, ο ένας χρειάζεται τον άλλον».
Φτάνοντας προς το τέλος της κουβέντας μας, η σκέψη μου γυρίζει στην πρώτη κιόλας φράση που αντάλλαξα με την ομάδα Art Traces. Τότε ήταν που έμαθα πως αυτό που πυροδότησε την δημιουργία της ομάδας ήταν η μάχη που έδινε ο Συμεών Χατζηλίδης με την ασθένεια του καρκίνου.
«Όσο παλεύαμε με την ασθένεια τόσο ενδυνάμωνε η επιθυμία μας να δούμε το μέλλον ως ένα πεδίο δράσης και δημιουργικότητας. Υποσχεθήκαμε λοιπόν στους εαυτούς μας ότι, αν ο Συμεών επεβίωνε από τον καρκίνο θα δημιουργούσαμε μια ομάδα που θα εστίαζε σε δράσεις στον τομέα της τέχνης, του πολιτισμού, της εκπαίδευσης και της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης».
Στόχος τους ήταν και συνεχίζει να είναι το να αναδείξουν πως μέσα από την έρευνα, την τέχνη και την διαφορετικότητα θα υπάρχει πάντοτε χώρος για δράση και δημιουργία, όσο δύσκολο και αν αυτό φαντάζει.
Οι Art Traces ονειρεύονται και «χτίζουν» έναν κόσμο όπου κάθε άνθρωπος θα μπορεί να ενημερώνεται και να αναγνωρίζει τον πολιτισμό του, αλλά και θα κινητοποιείται ξεχωριστά, θα αναζητά την ιστορία του χωρίς υπεροψία. Μα πάνω απ’ όλα ελπίζουν πως ο κόσμος θα γνωρίσει ουσιαστικά την έννοια της ταυτότητας και του προσφυγικού τραύματος.
«Για το μέλλον, αν μας επιτρέψουν οι συνθήκες, θέλουμε να συνεχίσουμε το πρότζεκτ «Roman Traces» το οποίο αναφέρεται στο πολιτισμό των ποντιακών κοινοτήτων της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Θέλουμε να συνεχίσουμε τα ταξίδια μας στις χώρες στις οποίες ακόμη διαμένουν Πόντιοι και να καταγράψουμε μαρτυρίες, καθώς επίσης να κάνουμε φωτογραφία και βίντεο τη ζωή και τον ιδιαίτερο πολιτισμό αυτών των ανθρώπων».
Λόγω των περιορισμών που επιβάλλουν οι ισχύουσες διατάξεις για την αποφυγή μετάδοσης του COVID-19, οι θέσεις για τα εγκαίνια της δράσης είναι περιορισμένες και οι θέσεις για εκείνη τη μέρα είναι εξαντλημένες, αλλά για το υπόλοιπο διάστημα, ως τις 30 Σεπτεμβρίου, το ωράριο λειτουργίας της έκθεσης θα είναι:
Δευτέρα, Τετάρτη, Πέμπτη 09.00 – 13.00 (Τρίτη κλειστά) & Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή 09.00 – 13.00 & 19.00- 21.00. Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.
Θα τηρούνται οι οδηγίες και οι συστάσεις της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Υγείας, σύμφωνα με τις ισχύουσες Κ.Υ.Α. και τον κανόνα των απαραίτητων αποστάσεων για την ασφαλή προσέλευση και παραμονή στο χώρο της δράσης.
Η είσοδος στον χώρο της περιοδικής έκθεσης του μουσείου θα γίνεται αυστηρά σε ομάδες των δέκα (10) ατόμων.
Η χρήση μη ιατρικής μάσκας είναι υποχρεωτική καθ’ όλη τη διάρκεια της εκδήλωσης των εγκαινίων και εντός του Αρχαιολογικού Μουσείου.
Για περισσότερα, μπορείτε να ανατρέξετε εδώ
