Το κοινωνικό παράδοξο και η «κανονικοποίηση» της ακροδεξιάς

Ένα από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά των εκλογών της 21^ης Μαΐου, ήταν η σαφής στροφή του εκλογικού σώματος προς τα δεξιά, με τη ΝΔ να αναδεικνύεται κυρίαρχη πολιτική δύναμη, αλλά και την άκρα δεξιά να ισχυροποιεί την παρουσία της και να «κανονικοποιείται» στην συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας και των εκλογέων, καθώς αθροιστικά συγκέντρωσε ποσοστό 10,12%!

Αυτό όμως που κάνει εντύπωση από την «ηχηρή» παρουσία των κομμάτων της λεγόμενης «πατριωτικής»,«λαϊκής», εθνικιστικής άκρας δεξιάς ή των μορφωμάτων που εκφράζουν νεοναζιστικές θέσεις και προτάγματα στις προηγούμενες εκλογές, είναι η ευκολία και η ευχέρεια με την οποία ο συγκεκριμένος χώρος εκφράστηκε σ’ αυτές τις εκλογές, κάτι που αναμένεται να συμβεί και στην αναμέτρηση της 25^ης Ιουνίου.

Ενδιαφέρον να συμμετάσχουν στις εκλογές είχαν εκδηλώσει 17 κόμματα και σχήματα τα οποία με τον έναν ή τον άλλο τρόπο εκπροσωπούν αυτό το χώρο, ενώ τελικά μπροστά στις κάλπες έφτασαν 11 συνδυασμοί: Ελληνική Λύση, Ελλήνων Συνέλευσης, Δημοκρατικό Πατριωτικό Κίνημα – Νίκη, Βόρεια Λίγκα, Εθνική Δημιουργία, ΕΑΝ, Ελεύθεροι Ξανά, Ελληνικό Όραμα, Ενότητα – Αλήθεια ΕΝ.Α, Κίνημα 21, Τόλμα.

Στον προθάλαμο των εκλογών της 21^ης Μαίου, έμειναν άλλα έξι σχήματα που αποκλείστηκαν από τον Άρειο Πάγο, διότι δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις, ή κόπηκαν βάσει της τροπολογίας για την απαγόρευση συμμετοχής εγκληματικών οργανώσεων στις εκλογές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το μόρφωμα το «Εθνικό Κόμμα Έλληνες» του φυλακισμένου νεοναζί Η. Κασιδιάρη, ενώ τα υπόλοιπα ήταν: οι «Έλληνες Χριστιανοδημοκράτες» του Ν. Νικολόπουλου, η «Πατριωτική Ένωση ΕΛΛΑΣ» (Τηλιγάδας), η «Πατριωτική Ένωση» των Εμφιετζόγλου – Μπογδάνου, η «ΠΑΤΡΙΔΑ» της Α.Λατινοπούλου και το σχήμα οι «Έλληνες» (Μιχάκης).

Η εκλογική επίδοση αυτού του χώρου, δεν είναι αμελητέα ούτε μπορεί κανείς να την προσπεράσει εύκολα καθώς συνολικά υπερβαίνει τα ποσοστά που είχε κάποτε συγκεντρώσει η νεοναζιστική Χρυσή Αυγή. Συνολικά 597.025 Έλληνες πολίτες μπήκαν στις κάλπες και ψήφισαν ένα από αυτά τα 11 κόμματα ή εκλογικά σχήματα, αθροίζοντας ένα ποσοστό που πολλά άλλα κόμματα ή πολιτικοί χώροι θα ζήλευαν, δηλαδή ποσοστό 10,12%. Συγκεκριμένα:

1. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ – Κ .ΒΕΛΟΠΟΥΛΟΣ, ποσοστό 4,45% – 262.529 ψήφοι
2. ΝΙΚΗ, ποσοστό 2,92% – 172.208 ψήφοι
3. ΕΘΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ Τζήμερος- Κρανιδιώτης, ποσοστό 0,81 – 48.087 ψήφοι
4. Κίνημα 21 ποσοστό 0,59 – 34.920 ψήφοι
5. ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΞΑΝΑ ποσοστό 0,35 – 20.429 ψήφοι
6. ΕΑΝ ποσοστό 0,26 – 15.177 ψήφοι
7. ΤΩΡΑ ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ (Τ.ΟΛ.ΜΑ) ποσοστό 0,24 – 14.059 ψήφοι
8. ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ ποσοστό 0,22 – ψήφοι 12.749
9. ΕΝΟΤΗΤΑ – ΑΛΗΘΕΙΑ ΕΝ.Α ποσοστό 0,19 – 11.412 ψήφοι
10. ΒΟΡΕΙΑ ΛΕΓΚΑ – ΚΡΑΜΑ ποσοστό 0,09 – 5.428 ψήφοι
11. Ελληνικό Όραμα 27 ψήφοι

Να σημειωθεί ότι στις εκλογές του 2019, συμμετείχαν 4 ακροδεξιά κόμματα:  η Ελληνική Λύση με ποσοστό 3,70% και 209.290 ψήφους, η Χρυσή Αυγή με ποσοστό 2,93% και 165.620 ψήφους, η «Δημιουργία Ξανά» του Θ. Τζήμερου με ποσοστό 0,74% και 41.631 ψήφους και η «Ελλήνων Συνέλευσις» του Αρτέμη Σώρρα με ποσοστό 0,25% και 14.079 ψήφους. Συγκέντρωσαν δηλαδή ποσοστό 7,62% και 430.620 ψήφους.

Ο χώρος δηλαδή δεξιά της ΝΔ, σ’ αυτές τις εκλογές κατόρθωσε να αυξήσει σε σημαντικό βαθμό τα ποσοστά του και να συγκεντρώσει ένα μεγάλο αριθμό ψήφων, την ώρα που συνολικά η Αριστερά και η κεντροαριστερά αδυνατούσε σε μεγάλο βαθμό να καρπωθεί και κεφαλοποιήσει την φθορά της ΝΔ και να εκφράσει την όποια δυσαρέσκεια των πολιτών από την κυβερνητική πολιτική.

«Κανονικοποίηση της άκρας δεξιάς και ορμπανοποίηση»

Πως όμως εξηγούν οι ειδικοί πολιτικοί επιστήμονες αυτό το φαινόμενο και γιατί ένα σημαντικό ποσοστό των εκλογέων συνεχίζει να στρέφει τα βλέμματα και αναζητά απαντήσεις από τον ακραίο συντηρητικό λόγο της άκρας εθνικιστικής δεξιάς;

Σύμφωνα με τον καθηγητή πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Νίκο Μαραντζίδη, βάσει του εκλογικού αποτελέσματος, παρατηρείται στην ελληνική κοινωνία, μία σαφή συντηρητικοποίηση και στροφή προς τα δεξιά, την ώρα που η διακυβέρνηση της ΝΔ επέλεγε πρακτικές που θύμιζαν το καθεστώς του Β.Ορμπαν στην Ουγγαρία ή της Τ. Μελόνι στην Ιταλία.

«Είχαμε την κυριαρχία ενός τύπου διακυβέρνησης που σχηματικά μπορούμε να μιλήσουμε για «ορμπανοποίηση – μελανοποίηση» της ελληνικής κοινωνίας, ,ε κυρίως ορμπανικά χαρακτηριστικά δηλαδή έλεγχο των ΜΜΕ, διάβρωση των δημοκρατικών θεσμών και υποβάθμιση του κράτους δικαίου και ενίσχυση τρομακτική της εκτελεστικής εξουσίας» τονίζει και σημειώνει πως «η Ελλάδα πηγαίνει στην «ορμπανοποίηση» με την διαφορά  ότι ακομα υπάρχει αντιπολίτευση ενώ στην Ουγγαρία δεν υπάρχει. Ωστόσο σχολιάζει πως ενδεχομένως αυτό, δυστυχώς ίσως να είναι η επόμενη φάση, με παραπέρα διάβρωση του κράτους δικαίου και τους θεσμούς της ενημέρωσης και της δημοκρατίας».

O πολιτικός επιστήμονας, υποψήφιος διδάκτορας Πολιτικών Επιστημών Αντώνης Γαλανόπουλος, θεωρεί πως ακόμα στην Ελλάδα δεν υπάρχει έναντι της άκρας δεξιάς «κλίμα ανοχής στο κοινωνικό επίπεδο». Όμως υποστηρίζει πως “κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης της ΝΔ «κανονικοποιήθηκε» η ατζέντα της ακροδεξίας, με αποτέλεσμα τα κόμματα της άκρας δεξιάς να θεωρούν ότι πλέον «υπάρχει επαρκής εκλογική δυναμική ώστε να αντλήσουν το δικό τους μερίδιο».

Όπως διευκρινίζει, «ο εθνικιστικός λόγος στην Ελλάδα, έχει μία ισχυρή κοινωνική βάση για διάφορους λόγους, το είδαμε και στο Μακεδονικό, και σήμερα έχει αποκτήσει και εκλογική απήχηση και αυτό εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους. Είτε ενσωματώνεται στην βασική συντηρητική παράταξη της ΝΔ, είτε σε περιόδους κρίσης, όπως μετά το 2012, υπάρχει ένας κατακερματισμός των δεξιών και ακροδεξιών ψήφων, όπως έγινε με τους ΑΝΕΛ, το ΛΑΟΣ και τη Χρυσή Αυγή. Το 2019 η ΝΔ κατόρθωσε να ενσωματώσει, εντυπωσιακά θα έλεγα όλη την ψήφο, δεξιά του κέντρου, αλλά τώρα τα κόμματα της ακροδεξιάς προσπάθησαν να αντλήσουν και ψήφους από τη βασική παράταξη της δεξιάς, είτε με το αντιεμβολιαστικό και τα μέτρα κατά την περίοδο της πανδημίας, είτε πάλι με το «Μακεδονικό», διότι η ΝΔ δεν αντέδρασε στη συμφωνία των Πρεσπών».

Επίσης μιλά για μετατόπιση του εκλογικού σώματος. «Αν δούμε το αποτέλεσμα θα διαπιστώσουμε ότι για πρώτη φορά οι κεντροδεξιές ή δεξιές δυνάμεις έχουν την πλειοψηφία στις εκλογές. Έχουν αθροιστικά πάνω από το 50% ενώ μετά το 1981 η πλειοψηφία παρέμενε στην κεντροαριστερά και στην αριστερά του κέντρου. Αυτή ήταν η βασική αρχή των εκλογών στην Ελλάδα δηλαδή ακόμα κι αν κέρδιζε τις εκλογές η ΝΔ, η πλειοψηφία ανήκε στην αριστερά- κεντροαριστερά. Αυτό σήμερα έχει αλλάξει και αυτό σημαίνει ότι έχουμε μία στροφή πιο συντηρητικές θέσεις» σημειώνει και επισημαίνει πως καταγράφεται και ένα παράδοξο.

Το πολιτικό και κοινωνικό παράδοξο

Όπως τονίσει «αν διαβάσουμε κάποιες έρευνες όπως του “Eteron”, θα δούμε ότι αξιακά, δεν έχει χαθεί αυτή η πλειοψηφία, δηλαδή οι ερωτώμενοι εκφράζουν ένα κεντροαριστερό πρόσημο. Εδώ έχουμε ένα παράδοξο. Εκλογικά δηλαδή δεν εκφράστηκε αλλά κοινωνικά παραμένει ένα προοδευτικό πρόσημο στην κοινωνία. Οι αιτίες μάλλον πρέπει να αναζητηθούν στα κόμματα που θέλουν να εκφράσουν την προοδευτική ψήφο και δεν το κατάφεραν στις συγκεκριμένες εκλογές».

Επίσης επισημαίνει ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη και τα «ποιοτικά χαρακτηριστικά» της αποχής, η οποία όπως αναφέρει «δυνητικά αποτελείται από ανθρώπους που θεωρητικά θα ψήφιζαν πιο προοδευτικά». Τονίζει δε πως «η απογοήτευση από την περίοδο της διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ του 2015 και δη το πρώτο εξάμηνο και το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, οι ματαιωμένες προσδοκίες που υπήρχαν στο χώρο της αριστεράς – κεντροαριστεράς και η αναζήτηση μίας εναλλακτικής που δεν ήρθε, έχει οδηγήσει ένα κομμάτι των ψηφοφόρων της αριστεράς στην αποχή ενώ είναι χαρακτηριστικό πως όσοι ψηφίζουν συντηρητικά, μεγάλοι σε ηλικία ή επαγγελματίες, είναι πιο σταθεροί και έχουν μικρά ποσοστά αποχής». «Στο συντηρητικό χώρο υπάρχει μία πιο συστημική και δομική, τακτική εκλογική συμπεριφορά από ότι στο χώρο της προοδευτικής ψήφου και των νέων ηλικιών» τονίζει.

Θερμοκήπιο της ακροδεξιάς η διακυβερνηση της ΝΔ

Από την πλευρά του, ο διδάκτορας Νομικής της Νομικής Σχολής Κομοτηνής και του ΕΑΠ Θανάσης Κουρουνδής, που έχει μελετήσει την συμπεριφορά και δράση της ακροδεξιάς, θεωρεί ότι η διακυβέρνηση της ΝΔ την προηγούμενη περίοδο βοήθησε στην ενίσχυση της άκρας δεξιάς.

“Από την κυβέρνηση της ΝΔ ,αναπτύχθηκε σε όλη την περασμένη τετραετία ένας λόγος συντηρητικός, ακροδεξιός, εθνικιστικός και ξενοφοβικός  σε πολλές του εκφάνσεις. Αυτό λειτούργησε ως θερμοκήπιο αυτών των αντιλήψεων αλλά από μόνο του αυτό δεν θα αρκούσε. Αυτό που ταυτόχρονα έγινε, ήταν η κανονικοποίηση πολλών πρακτικών που δεν ήταν αποδεκτές το προηγούμενο διάστημα. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι επαναπροωθήσεις των προσφύγων. Και σ’ αυτό κρίσιμο ρόλο έπαιξε η μετατόπιση του ΣΥΡΙΖΑ. Επί παραδείγματι ο ΣΥΡΙΖΑ, το 2012- 2015, ήταν ενάντια στο φράχτη, όταν η κυβέρνηση Σαμαρά έφτιαξε τον πρώτο φράχτη, και παρόλα αυτά κέρδισε τις εκλογές του 2015. Ως κυβέρνηση αργότερα διατήρησε το φράχτη και στη συνέχεια ως αντιπολίτευση είπε ότι θα κρατήσει και την επιμήκυνση. Αυτό σημαίνει πως το ζήτημα αυτό αφαιρέθηκε ως πεδίο αντιπαράθεσης και κανονικοποιήθηκε και αυτό το θέμα ήταν στην ακροδεξιά ατζέντα. Πλέον δηλαδή απενοχοποιήθηκε ένας ψηφοφόρος αν κοιτούσε προς τα εκεί και σε τέτοιους είδους μορφώματα» τονίζει.

Ωστόσο, παράλληλα επισημαίνει ότι όλα είναι ρευστά σε ότι αφορά τη στροφή προς τα δεξιά διότι «πριν δύο μήνες είχαμε τις κινητοποιήσεις για την τραγωδία των Τεμπών όπου κατέβηκαν στις διαδηλώσεις πάνω από 2 εκατομμύρια άνθρωποι». «Αυτό δείχνει μία άλλη εικόνα. Επίσης σ’ αυτές τις εκλογές ο Μητσοτάκης και η ΝΔ κατέβηκαν με μία «σοσιαλδημοκρατική ατζέντα», παρότι  είναι ψεύτικη» τονίζει και αναφέρει πως πολιτικά αν συνεχιστεί αυτή η εξέλιξη με την συρρίκνωση του ΣΥΡΙΖΑ, η ΝΔ θα είναι ο κυρίαρχος τους παιχνιδιού αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα έχει πετύχει την κοινωνική συναίνεση».