Το Πολυτεχνείο είναι μια στιγμή, που περιέχει την αιωνιότητα

Λέξεις Ρία Καλφακάκου*

Η μετεμφυλιακή Ελλάδα, βασανισμένη από τη φτώχεια, διχασμένη, με το παλάτι και το παρακράτος των δοσίλογων, να επιβάλλουν με βία και τρομοκρατία την κηδεμονευόμενη από τις μεγάλες δυνάμεις εξουσία των νικητών του εμφυλίου, χρειαζόταν την ομαλότητα και τη δημοκρατία.

Η άνοδος της ΕΔΑ, το 1958, τρόμαξε την άρχουσα τάξη και τους πάτρονές της, που άφησαν ακόμα πιο λάσκα τους παρακρατικούς και οδήγησαν στη  βία και νοθεία στις εκλογές του 1961. Ακολούθησε ο ανένδοτος του Γεωργίου Παπανδρέου, ενός αντιφατικού πολιτικού, που κατάφερε να κερδίσει τις επόμενες εκλογές, στη σκιά μιας απίστευτης εν ψυχρώ δολοφονίας, του βουλευτή της αριστεράς, Γρηγόρη Λαμπράκη. Ο εκλεκτός του παλατιού, Κωνσταντίνος Καραμανλής, ένας νέος ,φιλόδοξος και ικανός δεξιός, πολιτικός, εξοργισμένος αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι. Η ελπίδα έβγαλε τον κόσμο στους δρόμους, απαιτώντας δημοκρατία και δικαιοσύνη. Η προσπάθεια να ελεγχθεί το λαϊκό ρεύμα , με τους αποστάτες, απέτυχε, και οι Αμερικάνοι άνοιξαν το δρόμο για τη δικτατορία, έχοντας από καιρό έτοιμες εναλλακτικές λύσεις.

Και μετά ήρθε η χούντα των συνταγματαρχών

Η χούντα των συνταγματαρχών με αρχηγό το Γεώργιο Παπαδόπουλο, γνωστό από την προβοκάτσια στον Έβρο, με τη ζάχαρη στα τανκς, πρόλαβε τη χούντα των στρατηγών, και την 21^η Απριλίου 1967, για μια ακόμα φορά έσβησε η ελπίδα στη χώρα.

Οι φυλακές, οι εξορίες τα βασανιστήρια, και η καθημερινή τρομοκρατία, κρατούσαν με το ζόρι, πειθήνιο το λαό, απορφανισμένο από τους πολιτικούς ηγέτες του. Μετά από 5 χρόνια πλασματικής ηρεμίας, με τις αντιστασιακές οργανώσεις να προσπαθούν να φέρουν μια αχτίδα ελπίδας, και τους Έλληνες που είχαν φύγει στο εξωτερικό, με πρωτοπόρους τους καλλιτέχνες, να δημιουργούν ένα κύμα συμπαράστασης προς τη χώρα μας, η χούντα προσπάθησε να ελέγξει τη μετάβαση σε μια ελεγχόμενη δημοκρατία. Οι περιορισμοί χαλάρωσαν, άνοιξαν βιβλιοπωλεία, μικρές θεατρικές ομάδες ξεφύτρωσαν παντού, οι εφημερίδες έκαναν αντιπολίτευση, φτιάχτηκαν τοπικοί φοιτητικοί σύλλογοι,και έγιναν τα φυτώρια της εξέγερσης στα πανεπιστήμια.

Η κατάληψη της Νομικής στην Αθήνα, έσπασε το φόβο, και οι Έλληνες έκπληκτοι έβλεπαν μια μαζική αντίσταση στη δικτατορία, που γινόταν στο φως της ημέρας,μετά από χρόνια σιωπής , και παράνομης αντιστασιακής δράσης.

Ενα σωφρονιστικό «μπερντάχι» στη Βαλαωρίτου

Την ίδια εποχή, το Φλεβάρη του 1973, στη Θεσσαλονίκη, στην Πολυτεχνική σχολή του ΑΠΘ, έγινε μια πετυχημένη και με τεράστια συμμετοχή, αποχή από τις εξετάσεις του εξαμήνου, τη λεγόμενη πρόοδο. Είχαν προηγηθεί μαζικές συνελεύσεις στα αμφιθέατρα και τους διαδρόμους, υπό το βλέμμα των αστυνομικών της ασφάλειας, που ακολούθως ανελάμβαναν, τους πρωτεργάτες, για ένα σωφρονιστικό «μπερντάχι» στη Βαλαωρίτου. Παιδιά 18 και 20 χρονών, χωρίς καταγωγή από αριστερές οικογένειες, αψηφούσαν τις, με χαστούκια νουθεσίες, των γνωστών για βασανιστήρια, και συμμετοχή στη δολοφονία Λαμπράκη, αρχηγών της ασφάλειας, και έβγαιναν, έξω στα σκαλιά της εισόδου, του Πολυτεχνείου, να καλέσουν τους συμφοιτητές τους, για συμμετοχή στην αποχή, με αίτημα, αρχικά ελεύθερες φοιτητικές εκλογές, που πολύ γρήγορα μετατράπηκε σε απαίτηση για δημοκρατία και να φύγει η χούντα.

Για πολλούς μήνες το Πανεπιστήμιο έβραζε. Η αντίδραση της χούντας πανικόβλητη, με παρακολουθήσεις, προσαγωγές σε αστυνομικά τμήματα, και διακοπή της αναβολής στράτευσης, ώστε στέλνοντας στο στρατό ,κάποιους ταραχοποιούς φοιτητές, να αποδυναμώσουν το φοιτητικό κίνημα, δεν έφεραν αποτέλεσμα.

Η κατάληψη στο Μετσόβιο – «Ψωμί Παιδεία, Ελευθερία»

Έτσι στις 14 Νοέμβρη, στο Μετσόβιο, στο κέντρο της Αθήνας, χιλιάδες φοιτητές καταλαμβάνουν το κτίριο, με βασικά συνθήματα, «Δημοκρατία», «Κάτω η Χούντα», «Κάτω ο φασισμός», και το πιο χαρακτηριστικό που έμεινε στην ιστορία , το σύνθημα «Ψωμί Παιδεία, Ελευθερία».

Πλήθος κόσμου, μαθητές εργάτες ,απλοί άνθρωποι, και πολλοί καλλιτέχνες, περνούν από το Πολυτεχνείο. Γι τρεις ημέρες το κέντρο της Αθήνας ζει πρωτόγνωρες καταστάσεις. Καθημερινές διαδηλώσεις, χειρόγραφα φυλλάδια μοιράζονται στους περαστικούς, ο κόσμος χειροκροτεί, και η κατάληψη του Πολυτεχνείου, όλο και πιο μαζική, όχι πια μόνο φοιτητική διαμαρτυρία, παίρνει τα χαρακτηριστικά λαϊκής εξέγερσης.

Η ανεκτικότητα δεν ήταν πια δυνατή από τους δικτάτορες, η αναμονή δεν έφερνε το ξεφούσκωμα της φοιτητικής διαμαρτυρίας, αντίθετα το όλο πράγμα εξελισσόταν σε επικίνδυνη μαζική και λαϊκή αντίσταση κατά του καθεστώτος.

Έτσι μέσα στη νύχτα, ξημερώνοντας η 17 Νοέμβρη, τα τανκς κατεβαίνουν στην Πατησίων, και μπαίνουν στο Πολυτεχνείο χωρίς να νοιάζονται αν θα λιώσουν τους φοιτητές στην είσοδο. Ακολουθούν συλλήψεις, ξύλο, βασανιστήρια, αλλά και μεγάλη συμπαράσταση από απλούς ανθρώπους, που άνοιγαν στις τρεις το πρωί τα σπίτια τους, για να σώσουν τους φοιτητές και τις φοιτήτριες, από τη μανία αστυνομικών και στρατιωτικών που τους κυνηγούσαν.

Αναβρασμός σε όλη την Ελλάδα

Ο αναβρασμός έχει εξαπλωθεί σε όλη την Ελλάδα. Καταλήψεις έχουν γίνει σε όλα τα υπόλοιπα πανεπιστήμια της χώρας, Πάτρα, Γιάννενα, Θεσσαλονίκη.

Η κατάληψη στη Θεσσαλονίκη έγινε το πρωί στις 16 Νοέμβρη. Οι γνωστοί από την αποχή και τις γενικές συνελεύσεις της προηγούμενης χρονιάς, αλλά και από τους τοπικούς φοιτητικούς συλλόγους, μαζευτήκαμε στο κυλικείο του Πολυτεχνείου, και άρχισαν οι συζητήσεις για κατάληψη. Φοιτητές και φοιτήτριες άρχισαν να συρρέουν από όλες τις σχολές του ΑΠΘ.

Εκείνη την εποχή το Πολυτεχνείο ήταν στη μέση του πουθενά. Μέσα στα χωράφια και την ερημιά. Μια αρχική πρόταση, να γίνει η κατάληψη στο κτίριο της Φιλοσοφικής που ήταν στο κέντρο της πόλης, είχε απορριφθεί. Πολυτεχνείο στην Αθήνα, Πολυτεχνείο κι εδώ.

Η ημέρα πέρασε με συνελεύσεις ανά σχολή, εκλογή επιτροπών και συνθήματα. Από έξω ασφαλίτες και ακροδεξιοί φοιτητές που πετούσαν πέτρες. Οργανώθηκε ραδιοφωνικός σταθμός με εκφωνήτρια την Κλεοπάτρα Παπαγεωργίου, βρέθηκε ένα τηλέφωνο για επικοινωνία με την Αθήνα. Ένας τολμηρός δημοσιογράφος, ο Τάκης ο Καίσης ήρθε να καταγράψει τα γεγονότα, και βέβαια βρέθηκε μαζί μας στη φυλακή μετά.

Κατά τις τρεις το πρωί μαθεύονται τα γεγονότα στην Αθήνα. Τανκς, συλλήψεις, ξυλοδαρμοί. Και νεκροί. Μέχρι να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει, έφτασαν αστυνομία τανκς και στρατός έξω από την Πολυτεχνική. Αρχίζουν οι φωνές ,να αντισταθούμε, δεν βγαίνουμε, γρήγορα όμως επικρατούν πιο ψύχραιμες φωνές και ετοιμάζεται επιτροπή διαπραγμάτευσης, Ο Χρυσάφης, ο Ιορδάνογλου, και άλλοι μιλάνε, με τον πρύτανη των τανκς, κ. Σδράκα, και  τον εισαγγελέα, υποτακτικό της χούντας, που διαβεβαιώνουν, πως αν γίνει ήρεμα η εκκένωση, θα πάμε όλοι σπίτια μας.

«Μένουμε 36 στη Βαλαωρίτου, οι πέντε γυναίκες»

Βγαίνουμε ένας –ένας, στα σκαλιά του πολυτεχνείου, στρατιώτες με όπλα. Μόλις φτάναμε στην είσοδο άρχιζαν οι ξυλοδαρμοί και οι συλλήψεις. Διακόσιοι περίπου συνελήφθησαν εκείνο το βράδυ, οι 100 στα υπόγεια της ασφάλειας. Την άλλη μέρα γίνεται το ξεκαθάρισμα, μένουμε 36 στη Βαλαωρίτου, οι πέντε γυναίκες. Τα κελιά μικρά και άδεια. Είμαστε δύο ή τρεις στο καθένα, εκτός από το Θωμά το Βασιλειάδη που τον βάζουν μόνο του, ένα είδος απομόνωσης.

Μαθαίνουμε την πτώση του Παπαδόπουλου και την ανάληψη της εξουσίας από τον σκληρό και μικρονοϊκό Ιωαννίδη, εντελώς υποταγμένο στους Αμερικάνους. Αυτός έκανε την εθνική προδοσία στην Κύπρο, έξη μήνες μετά.

Την αλλαγή φρουράς ακολουθεί η αμνηστία, και οι φοιτητές σε όλη την Ελλάδα απελευθερώνονται.

Μετά την πτώση της χούντας, το Πολυτεχνείο γίνεται σύμβολο αντίστασης. Κατά καιρούς έγιναν προσπάθειες να το απομυθοποιήσουν, να το διαβάλουν, να ξεχαστεί.

Το Πολυτεχνείο παραμένει στη συνείδηση του κόσμου αλώβητο

Όμως το Πολυτεχνείο παραμένει στη συνείδηση του κόσμου αλώβητο, συμβολίζει διαχρονικές και παγκόσμιες αξίες, για ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη. Το Πολυτεχνείο σηματοδοτεί μια εποχή, και εκφράζει την αντίσταση στην τυραννία.

Ήταν η ύπαρξη αυτής της πράξης ανυπακοής, από νεαρά άοπλα παιδιά απέναντι στην ωμή βία της εξουσίας, που άνοιξε τους ασκούς της λαϊκής οργής και έφερε τον ούριο άνεμο της δημοκρατίας στη μεταπολίτευση. Αντί για την «ομαλή» μετάβαση, σε μια κηδεμονευόμενη και λειψή δημοκρατία που επιθυμούσαν ο Παπαδόπουλος και οι πάτρονές του.

Το Πολυτεχνείο είναι μια στιγμή, που περιέχει την αιωνιότητα.

* H Ρία Καλφακάκου είναι καθηγήτρια Πολυτεχνικής Σχολής ΑΠΘ, μέλος της ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ, δημοτική σύμβουλος της παράταξης “Θεσσαλονίκη ΜΑΖΙ”. Ήταν στην Επιτροπή Πολυτεχνείου της Θεσσαλονίκης, στους 36 συλληφθέντες στις 17 Νοέμβρη του 1973

Δείτε επίσης: