Το πρώην στρατόπεδο Κόδρα και η κομβική του αξία για την πόλη της Καλαμαριάς
«Απλώνεται» σε μία έκταση μεγαλύτερη των 350 στρεμμάτων και αποτελεί έναν από τους ελάχιστους αδόμητους χώρους στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης
Λέξεις Αρης Τεμεκενίδης*
Ο χώρος του πρώην στρατοπέδου, στην άκρη της περιοχής «Καραμπουρνάκι» Καλαμαριάς, ’’απλώνεται’’σε μία έκταση μεγαλύτερη των 350 στρεμμάτων και αποτελεί έναν από τους ελάχιστους αδόμητους χώρους, οι οποίοι έχουν απομείνει στο πολεοδομικό συγκρότημα της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για ένα σημείο σε προνομιακή θέση, με απαράμιλλο φυσικό κάλλος, σε άμεση και απρόσκοπτη επαφή με τη θάλασσα και τον Θερμαϊκό κόλπο,το οποίο συνδυάζει την ομορφιά του τοπίου με τη δυνατότητα επίσκεψης και αναψυχής.
Κάνοντας μια μικρή ιστορική αναδρομή,από την εποχή του περιβόητου Γάλλου πολεοδόμου Ερνέστ Εμπράρ,πρώτου οραματιστή ενός μεγάλου πάρκου στο χώρο του στρατοπέδου, μέχρι την αποχώρηση του στρατού στις αρχές της δεκαετίας του 80 και την παραχώρηση του μεγαλύτερου μέρους αυτού από πλευράς κυβέρνησης προς το Δήμο Καλαμαριάς,το 2018, ελάχιστα πράγματα έχουν αλλάξει και έχουν πραγματοποιηθεί από πλευράς διοικούντων.
Σήμερα,μετά από συνεχείς πιέσεις και διεκδικήσεις της κοινωνίας της Καλαμαριάς, το Στρατόπεδο Κόδρα έχει χαρακτηρισθεί ως «χώρος αστικού πρασίνου υπερτοπικού χαρακτήρα… και με την απαγόρευση οποιασδήποτε επιπλέον δόμησης πλην της υφισταμένης. Στα 16 στρατιωτικά κτίρια που είναι χαρακτηρισμένα ως μνημεία και μόνο σε αυτά επιτρέπεται η εγκατάσταση πολιτιστικών λειτουργιών…» (σ.σ. ΓΠΣ Καλαμαριάς 2015). Κύριο δε όπλο προστασίας της περιοχής αποτελεί η με αριθμό 288/2003 απόφαση του ΣτΕ(Συμβούλιο της Επικρατείας), η οποία, ξεκάθαρα και χωρίς περιστροφές, απαγορεύει την επιπλέον δόμηση και βάζει τέλος στα όποια σχέδια τσιμεντοποίησης του Κόδρα.Με βάση τα παραπάνω δεδομένα,φορείς,συλλογικότητες,το σύνολο των συμπολιτών μας και εμείς οι ίδιοι, ως εκπρόσωποί του λαού της Καλαμαριάς στο Δημοτικό Συμβούλιο,κληθήκαμε στη συζήτηση επί της πρότασης της Διοίκησης του Δήμου για το ΕΧΣ (Ειδικό Χωρικό Σχέδιο) του πρώην στρατοπέδου Κόδρα.
Κατ’ αρχάς, αποτελεί ανάγκη να τονιστεί το γεγονός,ότι το ΕΧΣ δεν κατέχει θέση απόλυτης αναγκαιότητας, ούτε βασικής προϋπόθεσης για τη μελλοντική αξιοποίηση της περιοχής! Δύναται,βέβαια, και πάντα υπό προϋποθέσεις, να διευκολύνει διαδικασίες και να καταργήσει ρυμοτομίες,οι οποίες,είτε από αστοχία,είτε ακόμη από πιθανή παράβλεψη, βρίσκονται ακόμα σε ισχύ. Επιβάλλεται,όμως, να ακολουθηθούν πιστά οι κατευθύνσεις της προαναφερόμενης ιστορικής απόφασης του ΣτΕ(288/2003) και να θωρακισθεί ο χώρος απέναντι σε οποιαδήποτε σκέψη επιπλέον δόμησης,αλλοίωσης της μορφολογίας του και τσιμεντοποίησης.
Γίνεται,λοιπόν,κατανοητό από όλους,πως,εφόσον προκύψει η κατάρτιση ενός ΕΧΣ από πλευράς του Δήμου,αυτό οφείλει να προστατεύει την περιοχή από οποιαδήποτε όρεξη και διεκδίκηση για οικιστική εκμετάλλευση,ενώ ταυτόχρονα να μην ανοίξει τον ασκό του Αιόλου δίνοντας ‘’πάτημα’’ σε προσφυγές, που θα μας οδηγήσουν δέκα και πλέον χρόνια πίσω. Απέναντι σε όσους μπορεί να πιστεύουν πως θα μετατρέψουν διά της πλαγίας οδού το Πρώην Στρατόπεδο Κόδρα,το μεγάλο μας Πάρκο, σε πεδίο ασκήσεων κατασκευών και πολιτικών συναλλαγών, οφείλουμε να σταθούμε απέναντι…και θα το πράξουμε!
Σε αυτό το σημείο φαντάζει απαραίτητη η αναφορά στα 16 διατηρητέα, κατάλληλα προς αξιοποίηση και αναπαλαίωση κτίρια καθώς και στις υφιστάμενες άλλες κατασκευές (2 στρατιωτικά ΤΟΛκλπ) εντός του Στρατοπέδου,οι οποίες προσεγγίζουν τα 1600 περίπου τετραγωνικά μέτρα.Με δεδομένη την ύπαρξη αυτών,κάθε άλλη προσέγγιση περαιτέρω δόμησης του Πάρκου που όλοι ονειρευόμαστε,οφείλει να απομακρυνθεί και από το πιο νοσηρό μυαλό. Μόνες εξαιρέσεις,που θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτές,αποτελούν οι όποιες προσθήκες στα διατηρητέα αυτά κτίσματα,με σκοπό την ομαλή και βέλτιστη λειτουργικότητά τους (θέρμανση, WC, κλπ).
Αντί, λοιπόν, να συνεχίζουμε στο ίδιο μοτίβο δεκαετιών και να χάνουμε πολύτιμο χρόνο,οφείλαμε ήδη να συζητάμε τον χαρακτήρα χρήσης των διατηρητέων κτιρίων, την μορφή που οραματιζόμαστε για το μεγάλο μας Πάρκο και τις δραστηριότητες πολιτισμού, ιστορικής μνήμης που επιθυμούμε να φιλοξενηθούν εκεί, δίνοντας τον τόνο και τον χαρακτήρα για τη δημιουργία ενός υπερτοπικού άλσους,το οποίο έχουμε τόση ανάγκη.
Πρώτιστο μέλημα όλων μας, να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές του τόπου μας, μέσω του Πάρκου στο Πρώην Στρατόπεδο Κόδρα,ένα τέτοιο συντελεστή πρασίνου ανά κάτοικο, πολύ μεγαλύτερο από το σημερινό και αντίστοιχο με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Συγκεκριμένα,όσον αφορά τα θέματα που έχουν ανακύψει από την θετική, ομολογουμένως συζήτηση που πυροδότησε το ΕΧΣ:
Α) Πρωτίστως,η ζώνη παρέμβασης του ΕΧΣ να περιοριστεί στον ιστορικό τόπο και να μην περιλαμβάνονται σε αυτή ζώνες ή/και κατασκευές άσχετες με το Πάρκο.Δυστυχώς,παρακολουθούμε να καταστρατηγείται η παραπάνω αρχή και,για μια ακόμη φορά,βρισκόμαστε μπροστά σε μια προσπάθεια του σημερινού Δημάρχου Καλαμαριάς να εκμεταλλευτεί τις εξελίξεις προς εξυπηρέτηση σκοπών ξένων με το ίδιο το στρατόπεδο.
Β) Να αναφέρεται ξεκάθαρα, πως η κατασκευή ενός θεάτρου φαραωνικών διαστάσεων (5000m2), το οποίο,με τις λοιπές υποστηρικτικές κατασκευές που θα το πλαισιώνουν,θα αλλοιώσει σε απαράδεκτο βαθμό τον χαρακτήρα του άλσους και θα επιβαρύνει επιπλέον τον χώρο παρά θα εξυπηρετήσει. Ως τέτοια,δεν δύναται να υποστηριχθεί και οφείλουμε να την χαρακτηρίσουμε ως μη αναγκαία σε απόλυτο βαθμό.Αντιθέτως, η αξιοποίηση του φυσικού ανάγλυφου στη θέση που είχε παλαιότερα χωροθετηθεί το θέατρο, για την κατασκευή με φυσικά υλικά (και με επιδίωξη αυτό να είναι ενταγμένο στο φυσικό περιβάλλον) ενός υπαίθριου χώρου παραστάσεων και πολιτισμού,προτάσσεται ως επιθυμητό και αναγκαίο.
Γ) Στο άρθρο 31 του ν.2508/1997 αναφέρεται η κατασκευή μουσείου Ιστορικών Αρχαιοτήτων έκτασης 4400m2, ζήτημα το οποίο επιβάλλεται να καταργηθεί, ως ένας ακόμη πλεονασμός δόμησης, σε ένα χώρο που οι ανάγκες για την κατασκευή μουσείου υπερκαλύπτονται από τα διατηρητέα.
Δ) Ανάγκη αποτελεί να καταστεί σαφές, πως η πρόταση για επιπλέον δόμηση 3000m2 έχει σαν αποκλειστικό και μόνο στόχο τον εκσυγχρονισμό των διατηρητέων αυτών κτιρίων και αφορά υποστηρικτικές αυτών λειτουργίες (πχ προθάλαμοι,WC κλπ).
Ε) Δεν εξυπηρετεί τον χαρακτήρα του πάρκου η ύπαρξη υποδομών για …ηλεκτρικά αυτοκίνητα, αφού,όπως εύκολα μπορεί να γίνει κατανοητό, μέσα σε ένα τέτοιο χώρο, προφανώς απαγορεύεται η κυκλοφορία οχημάτων, πλην,φυσικά, αυτών που εξυπηρετούν την λειτουργία και τη συντήρησή του.
Στ) Η συζήτηση, μετά και το αίτημα του σεβασμιότατου Μητροπολίτη μας, για την ανέγερση εκκλησίας εντός του πρώην στρατοπέδου, είναι άνευ αντικειμένου, αφού το τελευταίο ΓΠΣ (Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο) δεν προβλέπει ανάλογη χρήση και,κυρίως,η 288/2003 απόφαση του ΣτΕ το απαγορεύει. Βέβαια, η προκλητική στάση του Δημάρχου, ο οποίος διεκδικεί αποκλειστικότητα στο θρησκευτικό αίσθημα και επιχειρεί να εφεύρει μετρητές θρησκευτικού αισθήματος, θα κριθεί τα επόμενα χρόνια. Όποιος υπόσχεται για ίδιον πρόσκαιρο πολιτικό όφελος, εισπράττει τα αποτελέσματα των πράξεών του την κατάλληλη στιγμή.
Συμπερασματικά,πιστεύω ακράδαντα πως έφτασε η κατάλληλη στιγμή,ώστε η κοινωνία της πόλης μας να ενεργοποιήσει τα θετικά αντανακλαστικά της και να διαμορφώσει την τελική πρόταση για το πρώην στρατόπεδο Κόδρα. Αυτή είναι η ώρα να καταστήσουμε το πρώην Στρατόπεδο Κόδρα ως ένα υπερτοπικό άλσος,να δώσουμε ζωή και πνοή στα διατηρητέα του κτίρια,με χρήσεις πολιτισμού και ιστορικής μνήμης,να δημιουργήσουμε το μεγάλο μας Πάρκο ως τόπο επίσκεψης,περιπάτου και αναψυχής.
Αυτό το οφείλουμε στους εαυτούς μας, μα περισσότερο στα παιδιά μας και στη νέα γενιά!
Ας αρχίσουμε να ονειρευόμαστε, να διεκδικούμε, να σχεδιάζουμε μια ανθρώπινη πόλη.
ΥΓ. Τη στιγμή που συντάσσονταν αυτές οι γραμμές, ήρθε, ως κεραυνός εν αιθρία, η πολύ αρνητική απόφαση 1102/26-07-2021 του ΣτΕ, με βάση την οποία αποχαρακτηρίζεται έκταση 20,5 στρεμμάτων εντός του στρατοπέδου, ιδιοκτησίας του «Αυτόνομου Οικοδομικού Οργανισμού Αξιωματικών» – ΑΟΟΑ…
Από μόνη της αυτή η εξαιρετικά δυσμενής απόφαση αποδεικνύει, πως δεν υπάρχει άλλος χρόνος για ολιγωρίες. Αν ονειρευόμαστε ένα χώρο ανάσα φύσης και αναψυχής στα ανατολικά της Θεσσαλονίκης, οι δικαιολογίες στέρεψαν!
Ώρα να αναλάβει ο καθένας τις ευθύνες του…
*Ο Άρης Τεμεκενίδης, είναι Δημοτικός Σύμβουλος Επικεφαλής της παράταξης «Καλαμαριά Πρώτη Ξανά»
Δείτε επίσης:
