Τουρισμός: Η «εισαγωγή» εργαζομένων από την Ασία, δεν θα καλύψει τις κενές θέσεις εργασίας

Σε μόνιμο βραχνά για την ελληνική τουριστική βιομηχανία εξελίσσεται το πρόβλημα της έλλειψης εργατικών χεριών, και δη σε απόλυτα απαραίτητες και υψηλής ειδίκευσης θέσεις εργασίας, πρόβλημα που δύσκολα θα αντιμετωπιστεί με την μετάκληση εργαζομένων από τρίτες χώρες, όπως το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν, η Συρία και η Αίγυπτος.

Πέρσι οι κενές θέσεις εργασίας στα ξενοδοχεία – καταλύματα και στην εστίαση ξεπέρασαν τις 60.000 ενώ για το 2023 εκτιμάται ότι θα υπερβούν τις 80.000. Αν συμπεριλάβουμε και άλλες δραστηριότητες του κλάδου του τουρισμού, όπως τουριστικά γραφεία, αεροπορικές υπηρεσίες, ενοικιάσεις αυτοκινήτων κλπ, οι ελλείψεις σε προσωπικό εκτιμάται ότι θα ξεπεράσουν τις 100.000.

Η πρόσφατη κοινή υπουργική απόφαση που επιτρέπει την εισαγωγή εργαζομένων κυρίως από την Ασία, πιθανά να καλύψει κάποια κενά, αλλά δεν θα επιλύσει το πρόβλημα, ούτε θα ενισχύσει ποιοτικά την παροχή υπηρεσιών, σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον, όπως είναι η διεθνοποιημένη τουριστική βιομηχανία.

Δείτε το ΦΕΚ με όλες τις ειδικότητες και θέσεις ανα περιφέρεια εδώ: FEK-2023-Tefxos-B-02189-downloaded-03_04_2023

Σύμφωνα με την έκθεση του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ), για το 2022, το 1/5 των θέσεων εργασίας έμεινε κενό και ιδίως στις ειδικότητες «καμαριέρα, σερβιτόρος, receptionist, βοηθός σερβιτόρου, λαντζέρης, barista και τεχνική υποστήριξη», που αντιστοιχούν συνολικά στο 52% του συνόλου των θέσεων εργασίας.

Η εποχικότητα της απασχόλησης, οι χαμηλοί μισθοί και οι κακές συνθήκες εργασίας, με κεντρικό πρόβλημα την έλλειψη στέγης και καταλυμάτων για τους εργαζόμενους, είναι τα βασικά αντικίνητρα που απομακρύνουν τους Έλληνες εργαζόμενους από τον κλάδο. Να σημειωθεί πως σύμφωνα με εκτιμήσεις και πληροφορίες, μέχρις στιγμής 15.000 – 20.000 εποχικοί εργαζόμενοι υπέβαλαν  αιτήσεις επαναπρόσληψης στις ελληνικές επιχειρήσεις, αλλά τελικά επέλεξαν να εργαστούν στο εξωτερικό με καλύτερους μισθούς και συνθήκες εργασίας, κατευθυνόμενοι κυρίως προς την Ισπανία, την Ιταλία και την Κροατία.

Η κυβέρνηση μπορεί να επαίρεται για τις αντοχές και τις επιδόσεις του τουριστικού κλάδου, παρότι τα στοιχεία δεν συνηγορούν απόλυτα με τους ισχυρισμούς της, καθώς το 2022 η τουριστική κίνηση ήταν μειωμένη κατά -11,2% (σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΝΣΕΤΕ) σε σχέση με το 2019, αλλά επί της ουσίας για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο μέσος έλληνας εργαζόμενος στον τουρισμό – εστίαση, επέλεξε να τα αντιμετωπίσει με την εισαγωγή μετακλητών εργαζομένων από την Ασία, μέτρο που όμως υπάρχουν ισχυρές αμφιβολίες αν θα αποδώσει καρπούς.

Επί παραδείγματι, για τους μισθούς των υπαλλήλων στον τουριστικό κλάδο δεν κήρυξε υποχρεωτική την κλαδική συλλογική σύμβαση εργασίας που προβλέπει βασικό μισθό 815 ευρώ μεικτά, ενώ για την εποχικότητα, αρνείται την επιμήκυνση του χρονικού ορίου του επιδόματος ανεργίας για 2 επιπλέον μήνες, ώστε οι εργαζόμενοι να μπορέσουν να παραμείνουν στον κλάδο. Να σημειωθεί ότι για περίπου 80% των εποχικά εργαζομένων στον τουρισμό, το επίδομα λήγει  τον Δεκέμβριο, και για το υπόλοιπο 20%, τον Ιανουάριο.

Δεν είναι τυχαίο συνεπώς που οι εργαζόμενοι στον κλάδο του τουρισμού και της εστίασης εκφράζουν δυσαρέσκεια για την πολιτική της κυβέρνηση που τους οδηγεί αναγκαστικά στην αλλαγή επαγγέλματος ενώ το μέτρο της εισαγωγής εργαζομένων από τρίτες χώρες, το αντιμετωπίζουν επικριτικά και θεωρούν ότι δεν θα προσφέρει λύσεις. Να σημειωθεί πως ακόμα και επιχειρηματίες του κλάδου, εκφράζουν επιφυλάξεις για το μέτρο, λόγω της ιδιαιτερότητας της απασχόλησης στον τουρισμό, αλλά και ξεχωριστών προβλημάτων κάθε περιοχής.

«Η εισαγωγή εργαζομένων από την Ασία είναι κίνηση πανικού και ενισχύει την ξενοφοβία»

Όπως υποστηρίζει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων στον Επισιτισμό και στον Τουρισμό, Γιώργος Χότζογλου, το μέτρο της μετάκλησης εργαζομένων από τρίτες χώρες είναι μία «κίνηση πανικού», από την πλευρά της κυβέρνησης και των ξενοδόχων που δεν θα αποδώσει καρπούς.

«Είναι ένα εγχείρημα που δεν περπατάει και δεν θα περπατήσει, διότι οι κενές εργασίας στον κλάδο δεν είναι λαντζέρηδες και καθαριστές. Μας λείπουν εξειδικευμένες θέσεις εργασίας, όπως σερβιτόροι, καμαριέρες, ρεσεψιονίστ, γκρούμ, και δεν μπορούν οι συνάθρωποι μας από την Ασία να έρθουν και να κάνουν αυτές τις δουλειές. Γι αυτό το λόγο έχουμε φτάσει στον Απρίλιο και δε έχει προχωρήσει το θέμα», σημειώνει και επισημαίνει ότι με αυτή την απόφαση της «η κυβέρνηση ρίχνει νερό στο μύλο των νεοναζί και της ξενοφοβίας».

Τονίζει επίσης, πως «θα μπορούσε να κηρύξει την κλαδική σύμβαση εργασίας υποχρεωτική και να επαναφέρει το επίδομα ανεργίας στους 5 μήνες, δηλαδή να δώσει κίνητρα ώστε να επιτρέψουν οι επαγγελματίες του κλάδου, αλλά δεν το κάνει, γεγονός που θα έχει επιπτώσεις στην ποιότητα των υπηρεσιών που θα προσφέρουμε στους επισκέπτες μας».

Θέτει ωστόσο και μία άλλη παράμετρο που ενδεχομένως να κρύβει σκοπιμότητες. Όπως αναφέρει, στη χώρα μας υπάρχει 10,8% ανεργία και αν οι 80.000 κενές θέσεις εργασίας στον τουρισμό, καλυφτούν εκ των έσω, τότε είναι πιθανό η ανεργία να πέσει κάτω από 10%. Τότε βάσει των μνημονιακών συμφωνιών του μεσοπρόθεσμου του 2012, αν η ανεργία πέσει κάτω από το 10%, ξεπαγώνουν οι τριετίες και μία σειρά επιδόματα από τον ΟΑΕΔ, που από το 2012 είναι παγωμένα. «Άρα μήπως ο στόχος της κυβέρνησης είναι αυτός;» αναρωτιέται.

Επίσης σημειώνει πως το μέτρο και πρακτικά θα συναντήσει δυσκολίες. Όπως εξηγεί, «θεωρητικά μπορεί να γίνει, αλλά πρακτικά είναι δύσκολο, γιατί είναι μια διαδικασία χρονοβόρα και δημιουργούνται κάποια ερωτηματικά: Τι θα γίνει με τα καταλύματα, καθώς στους μετακλητούς εργάτες από τρίτες χώρες, βάσει των διακρατικών συμβάσεων, πρέπει να παρέχεις διαμονή, όταν η έλλειψη και το κόστος διαμονής είναι ένα από τα κεντρικά προβλήματα που «διώχνει» τους έλληνες εργαζόμενους από τον κλάδο; Επίσης οι συμβάσεις εργασίας θα πρέπει να είναι 9μηνες ενώ εμείς εργαζόμαστε 5 – 6 μήνες, και επίσης με ποιους όρους εργασίας και τι μισθούς θα πληρώνονται αυτοί οι άνθρωποι, διότι η κλαδική σύμβαση εργασίας ενώ έχει υπογραφεί, δεν έχει κηρυχθεί υποχρεωτική. Πως θα αμείβονται και θα ασφαλίζονται; Με εργόσημο όπως οι εργάτες γης;»

Επαγγελματίες Χαλκιδικής: Θα βοηθήσει αλλά…

Από την πλευρά τους άνθρωποι που ζουν τα προβλήματα του κλάδου από πρώτο χέρι, όπως ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Χαλκιδικής, Γιάννης Κουφίδης, θεωρούν ότι το μέτρο επί της ουσίας θα βοηθήσει μόνο τις μεγάλες μονάδες της Νότιας Ελλάδας.

Όπως τονίζει, η εισαγωγή μετακλητών εργαζομένων από τρίτες χώρες στον τουρισμό θα πρέπει να γίνει αφού «δημιουργηθούν οι συνθήκες και οι προϋποθέσεις για έρθουν αυτοί οι εργαζόμενοι». «Εμείς εδώ στη Βόρεια Ελλάδα έχουμε μία τουριστική σεζόν μικρότερης διάρκειας από την Νότια Ελλάδα. Όταν μιλάμε για συμβάσεις εννέα μηνών, εδώ στη Χαλκιδική η σεζόν είναι 4-5 μηνών το πολύ, είναι λοιπόν δύσκολο να υλοποιηθεί για μας. Άρα πρέπει να δούμε τον τρόπο με το οποίο θα υλοποιηθεί το μέτρο αυτό ώστε να γνωρίζουν οι επιχειρηματίες αν μπορούν να το χρησιμοποιήσουν» σημειώνει.

Σε ότι αφορά το χρόνο υλοποίησης του μέτρου, διότι ήδη πλησιάζουμε την έναρξη της τουριστικής σεζόν, τονίζει πως δεν υπάρχει πρόβλημα καθώς υπάρχει τρόπος να ξεπεραστούν τα διάφορα γραφειοκρατικά προβλήματα. Επίσης αναφέρει πως «ήδη λόγω των περσινών ελλείψεων πολλές τουριστικές επιχειρήσεις ξεκίνησαν από νωρίς να ψάχνουν εργαζόμενους, άρα λίγο πολύ υπάρχει ένας βασικός κορμός εργαζομένων. Αν κάποιοι δεν φρόντισαν έχουν τις ευθύνες τους. Για να έρθουν εργαζόμενοι από Μπαγκλαντές και Αίγυπτο θα χρειαστεί περίπου 1,5 μήνας ενώ αν έρθουν από Αλβανία, Σκόπια ή Βουλγαρία είναι πιο απλά τα πράγματα».

Σχετικά με τις θέσεις εργασίας που λείπουν, τονίζει πως όλα εξαρτώνται από την τουριστική κίνηση και τις ανάγκες που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της σεζόν ενώ για τα καταλύματα, σημειώνει ότι «ο σωστός επιχειρηματίας που θέλει να κάνει τη δουλειά του θα φροντίσει και τις κατάλληλες υποδομές, ώστε να είναι ευχαριστημένοι αυτοί οι άνθρωποι, που όσο ζούνε σε ένα καλό περιβάλλον και ανταμείβονται όσο πρέπει, τόσο περισσότερο θα αποδώσουν στην επιχείρηση».

Τριαντάφυλλος Παπαϊωάννου: Σχεδόν δεν αφορά τις μικρές επιχειρήσεις

Ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Τουριστικών Καταλυμάτων Χαλκιδικής «Αριστοτέλης», Τριαντάφυλλος Παπαϊωάννου, δεν απορρίπτει το μέτρο αλλά θεωρεί ότι για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που κατά βάση λειτουργούν ως οικογενειακές επιχειρήσεις η εισαγωγή μετακλητών υπαλλήλων θα σκοντάψει στην δέσμευση που υπάρχει στις διακρατικές συμφωνίες για την παροχή καταλυμάτων των εργαζομένων.

«Το βασικό μας πρόβλημα είναι ότι δεν έχουμε χώρο για το προσωπικό. Οπότε και να μπορούν να έρθουν αυτοί οι εργαζομενοι πρακτικά το μέτρο δεν είναι υλοποιήσιμο σε μάς διότι πρέπει να βρούμε χώρο φιλοξενίας. Επίσης η σεζόν σε μας είναι μικρή και αναζητούμε κυρίως τοπικό προσωπικό», τονίζει και αναφέρει πως «η έλλειψη προσωπικού για τις υπηρεσίες καθαρισμού θα είναι μεγάλη και το 2023».

«Το πρόβλημα είναι πιο έντονο από πέρσι και μόνο στα ενοικιαζόμενα δωμάτια ήταν πάνω από 500 άτομα στις 3000 επιχειρήσεις της Χαλκιδικής και Ανατολικής Θεσσαλονίκης» αναφέρει και προσθέτει πως οι νέοι δεν επιλέγουν τον τουριστικό κλάδο λόγω της εποχικότητας.

Τονίζει δε πως μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες κινούνται στην κατεύθυνση να δημιουργήσουν επιπρόσθετους χώρους φιλοξενίας εργαζομένων ενώ μία λύση θα ήταν να αναζητηθεί η δημιουργία κέντρων φιλοξενίας εργαζομένων ειδικά για την τουριστική περίοδο.

Πάντως όπως αναφέρει «γενικά οι εργαζόμενοι δεν επιλέγουν τον τουρισμό ως πρώτη επιλογή εργασίας, παρότι εμείς τα μικρά καταλύματα, δίνουμε περισσότερες παροχές στο μισθό και στην ασφάλιση διότι τους προσλαμβάνουμε για 105 ημέρες για να μπούνε στο ταμείο ανεργίας, το πρόβλημα που υπάρχει είναι το θέμα της φιλοξενίας».

ΙΝΣΕΤΕ: Απασχόληση και ελλείψεις εργατικού δυναμικού στα ελληνικά ξενοδοχεία στην αιχμή της θερινής σεζόν 2022

Το τι συνέβη πάντως πέρσι με την έλλειψη προσωπικού στον τουριστικό κλάδο την περσινή περίοδο, περιγράφει με συνεκτικό τρόπο η σχετική έκθεση του Ινστιτούτος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ):

Σε εθνικό επίπεδο, εκτιμάται ότι στην αιχμή της θερινής σεζόν του 2022 καταγράφηκαν 60.225 ελλείψεις θέσεων, από τις 262.981 θέσεις εργασίας που προβλέπονται βάσει οργανογράμματος στα ξενοδοχεία. Δηλαδή, το ποσοστό έλλειψης ανήλθε σε 23% ή περισσότερες από 1 στις 5 θέσεις δεν καλύφθηκε. Το ποσοστό έλλειψης ήταν παρόμοιο σε όλα σχεδόν τα τμήματα και κυμαινόταν από 21% έως 24%.

Τα παραπάνω στοιχεία προκύπτουν από την επικαιροποιημένη μελέτη του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ) με θέμα: «Απασχόληση και ελλείψεις εργατικού δυναμικού στα ελληνικά ξενοδοχεία στην αιχμή της θερινής σεζόν 2022». Η μελέτη εκπονήθηκε με την αξιοποίηση πρωτογενούς έρευνας που διενήργησε το Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ) του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΞΕΕ) στα ξενοδοχεία – μέλη του ΞΕΕ.

Σε σχέση με τα αντίστοιχα μεγέθη για την αιχμή της θερινής σεζόν του 2021, το 2022 καταγράφηκε αύξηση των θέσεων εργασίας, ενώ το ποσοστό των ελλείψεων παρέμεινε ίδιο.

Οι ελλείψεις ανά ειδικότητα

Οι ειδικότητες Καμαριέρα, Σερβιτόρος, Receptionist,  Βοηθός σερβιτόρου, Λαντζέρης, Barista και Τεχνική Υποστήριξη, αντιστοιχούν συνολικά στο 52% του συνόλου των θέσεων εργασίας, βάσει οργανογράμματος, στο 54% του συνόλου των θέσεων εργασίας που καλύφθηκαν και στο 46% του συνόλου των θέσεων εργασίας που δεν καλύφθηκαν.

Αριθμητικά, οι μεγαλύτερες ελλείψεις παρουσιάστηκαν σε Καμαριέρες (7.360 κενές θέσεις ή 12% του συνόλου των ελλείψεων και 18% επί του συνόλου των θέσεων που προβλέπονται στα οργανογράμματα για τη συγκεκριμένη ειδικότητα), σε Σερβιτόρους (5.164 ή 9% των ελλείψεων και 22% των αντίστοιχων προβλεπόμενων θέσεων), σε Βοηθούς Σερβιτόρου (3.883 ή 6% των ελλείψεων και 21% των αντίστοιχων προβλεπόμενων θέσεων) και σε Receptionist (3.460 ή 6% των ελλείψεων και 17% των προβλεπόμενων θέσεων). Ακολούθησαν οι Barista/Barman-Barwoman (2.729 ή 5% και 24% αντίστοιχα), Λαντζέρης (2.866 ή 5% και 24% αντίστοιχα) και Τεχνική Υποστήριξη (2.054 ή 3% και  21% αντίστοιχα).

Η ειδικότητα με την μεγαλύτερη ποσοστιαία έλλειψη σε σχέση με τις προβλεπόμενες θέσεις ήταν Sommelier (57% ή 361 άτομα), ακολουθούμενη από Στέλεχος Guest Relations (41% ή 1.083), Βοηθό Κηπουρού (37% ή 489) και Βοηθό Receptionist (35% ή 1.393).

Από πλευράς τμημάτων, οι περισσότερες ελλείψεις καταγράφηκαν στο F&B (13.557 ή 23% του συνόλου των ελλείψεων και 23% των αντίστοιχων προβλεπομένων θέσεων) και Housekeeping (13.324 ή 22% και 22% αντίστοιχα) και ακολούθησαν Κουζίνα (10.150 ή 17% και 23% αντίστοιχα) και Front Office (9.320 ή 15% και 24% αντίστοιχα).  Το 45% των συνολικών ελλείψεων προσωπικού καταγράφηκε στα τμήματα F&B και Housekeeping.

Από το σύνολο των 10.133 ξενοδοχείων που υπάρχουν στην Ελλάδα, το 40% (4.090 ξενοδοχεία) εμφάνισε έλλειψη σε τουλάχιστον μια θέση Kαμαριέρας, το 26% (2.681) σε Receptionist, το 26% (2.609) σε Σερβιτόρο και το 21% σε Λαντζέρη (2.101) και Barista (2.111).

Οι ανάγκες προσωπικού ανά κατηγορία ξενοδοχείου

Οι κατηγορίες 4 και 5 αστέρων αντιπροσωπεύουν το 58% του συνόλου των θέσεων βάσει οργανογράμματος – 73.462 και 78.333 αντίστοιχα.

Σε απόλυτα μεγέθη, οι περισσότερες ελλείψεις προσωπικού παρατηρήθηκαν στα ξενοδοχεία 4 αστέρων (16.381 ή 27% των συνολικών ελλείψεων) και στα ξενοδοχεία 3 αστέρων (15.361 ή 26%). Τα ξενοδοχεία 5 αστέρων είναι αυτά που είχαν τις ποσοστιαία λιγότερες ελλείψεις (15%) σε σχέση με τις ανάγκες τους. Τα ξενοδοχεία 2 και 3 αστέρων είναι αυτά που είχαν τις ποσοστιαία περισσότερες ελλείψεις (31% και 28%) σε σχέση με τις ανάγκες τους.

Συγκρίνοντας τα ποσοστά έλλειψης του 2022, με τα αντίστοιχα ποσοστά του 2021, καταγράφηκε μείωση του ποσοστού έλλειψης στα ξενοδοχεία 5 αστέρων, καθώς από 17% που ήταν το 2021, έπεσε σε 15% το 2022. Αντίθετη εικόνα παρουσίασαν όλες οι άλλες κατηγορίες με τα ποσοστά έλλειψης να αυξάνονται, ιδιαίτερα στις κατηγορίες 1 αστεριού και 2 αστέρων.

Οι ελλείψεις ανά γεωγραφική περιοχή

Από το σύνολο των θέσεων εργασίας που προβλέπονται βάσει οργανογράμματος, το 27% αντιστοιχεί σε θέσεις εργασίας σε  ξενοδοχεία που βρίσκονται στην περιοχή του Νοτίου Αιγαίου και ακολουθεί η Κρήτη με 20%, τα Ιόνια Νησιά με 12% και η Κεντρική Μακεδονία με 10%. Σε όλες τις υπόλοιπες περιοχές, αντιστοιχεί ποσοστό μικρότερο από 10% του συνόλου. Το 24% των συνολικών ελλείψεων (14.346 κενές θέσεις εργασίας) καταγράφηκε στο Νότιο  Αιγαίο, το 18% (10.808 θέσεις) στην Κρήτη, το 10% (5.891 θέσεις) στην Κεντρική Μακεδονία και το 14% (8.378 θέσεις) στα Ιόνια Νησιά.

Η μελέτη του ΙΝΣΕΤΕ για το 2021

Το πρόβλημα της έλλειψης εργαζομένων ήταν έντονο από το 2021. Σύμφωνα με τη μελέτη του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ)  που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2022, στη στην αιχμή της θερινής σεζόν του 2021, 53.249 θέσεις εργασίας δεν καλύφθηκαν από τις 244.124 θέσεις εργασίας που προβλέπονται βάσει οργανογράμματος στα ξενοδοχεία. Δηλαδή το ποσοστό έλλειψης ανέρχεται σε 22% ή αλλιώς περισσότερες από 1 στις 5 θέσεις δεν καλύφθηκαν. Το 50% του συνόλου των θέσεων εργασίας που δεν καλύφθηκαν, σχεδόν 26.500 θέσεις, αντιστοιχεί στις ειδικότητες καμαριέρα, ρεσεψιονίστ, σερβιτόρος, βοηθός σερβιτόρου, λαντζέρης, barista και τεχνική υποστήριξη / συντήρηση.