Τρόποι καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού παιδιών

Ένα στα τέσσερα παιδιά στην Ευρώπη ζει σε νοικοκυριά που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 2020, το 24,2% των παιδιών στην Ε.Ε. κινδύνευαν από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, με την Ελλάδα να βρίσκεται μεταξύ των χωρών με τα υψηλότερα ποσοστά (31,5%). Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η εκπαίδευση αποτελεί ένα σημαντικό πεδίο παρέμβασης για την πρόληψη και αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού.

Σε διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα «Καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού παιδιών προσχολικής ηλικίας», που συν-διοργάνωσαν το ΚΜΟΠ – Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας και η Περιφερειακή Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Θεσσαλίας, παρουσιάστηκαν καλές πρακτικές για τη συμπερίληψη στην εκπαίδευση παιδιών προσχολικής ηλικίας που προέρχονται από δυσμενή περιβάλλοντα.

Η εκδήλωση, στην οποία έλαβαν μέρος περισσότεροι από 250 εκπαιδευτικοί προσχολικής ηλικίας, πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, νηπιαγωγοί, βρεφονηπιοκόμοι και άλλοι επαγγελματίες που εργάζονται στον χώρο της εκπαίδευσης, πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού Erasmus+ προγράμματος “F.R.I.E.N.D.E.S.K. – Foster Reception for Inclusive Educational Needs: Development of Educational Support for Kids”.

Το πρόγραμμα F.R.I.E.N.D.E.S.K.

Όπως είπε ο κ. Ζήσης Ν. Ζίκος, Προωθητής του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Erasmus+ στην ΠΔΕ Θεσσαλίας, σκοπός του F.R.I.E.N.D.E.S.K. είναι να συμβάλει στην εξάλειψη των διαφορών που συντελούν στον κοινωνικό αποκλεισμό παιδιών προσχολικής ηλικίας (0-6 ετών) από περιθωριοποιημένα περιβάλλοντα, αναπτύσσοντας καινοτόμες πρακτικές που θα απευθύνονται σε ειδικούς προσχολικής αγωγής και φροντίδας. Συγκεκριμένα, έχει δημιουργηθεί ένα ενοποιημένο σύστημα – το λεγόμενο Hub&Spoke – σύμφωνα με το οποίο οι εκπαιδευτικοί και οι ειδικοί προσχολικής αγωγής μπορούν να συνεργαστούν για να παρέχουν στα παιδιά και στις οικογένειές τους συμπεριληπτικές υπηρεσίες.

Η κ. Ηλιάνα Κωνσταντοπούλου, Ψυχολόγος, Ερευνήτρια του F.R.I.E.N.D.E.S.K. στο ΚΜΟΠ, αναφέρθηκε στην ηλεκτρονική πλατφόρμα F.R.I.E.N.D.E.S.K. που έχει δημιουργηθεί και η οποία περιέχει δωρεάν εκπαιδευτικό υλικό για τους ειδικούς προσχολικής αγωγής. Όπως είπε, οι έξι θεματικές του προγράμματος βοηθούν τους επαγγελματίες προκειμένου να μπορούν να συμπεριλάβουν παιδιά από μειονοτικά/δυσμενή περιβάλλοντα και να ενισχύσουν την ένταξή τους στην εκπαίδευση.

Καλές πρακτικές ενσωμάτωσης

Έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος F.R.I.E.N.D.E.S.K. ανέδειξε δύο καλές πρακτικές για την ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης των μαθητών. Η πρώτη αφορά στο πρόγραμμα «Μαζί», που υλοποιείται στους Δήμους Αθηναίων, Ηρακλείου, Ιωαννιτών, Νεάπολη – Συκεών και Νίκαια – Αγ. Ι. Ρέντη και αφορά στη συμμετοχή όλων των μικρών παιδιών και των οικογενειών τους σε δωρεάν παιδαγωγικές δραστηριότητες που υλοποιούνται τα απογεύματα σε βρεφονηπιακούς σταθμούς της γειτονιάς τους. Στόχος είναι η αλληλεπίδραση παιδιών μεταναστών και γηγενών για την προώθηση του σεβασμού της διαφορετικότητας, την καταπολέμηση της ξενοφοβίας και την αρμονική συνύπαρξη.

Η δεύτερη καλή πρακτική αφορά στο πρόγραμμα «Δεν μιλάμε την ίδια γλώσσα αλλά κάνουμε τα ίδια πράγματα με τα χέρια», το οποίο υλοποιήθηκε από το 36ο Νηπιαγωγείο Αθηνών. Το νηπιαγωγείο υποδέχθηκε παιδιά που δεν μιλάνε Ελληνικά ή που έχουν μαθησιακές δυσκολίες. Οι εκπαιδευτικοί δημιούργησαν ένα υλικό μέσα από τις τέχνες (μουσική, χορός, παντομίμα κ.α.) το οποίο βασιζόταν σε όλες τις εκπαιδευτικές θεματικές του σχολικού προγράμματος. Τα παιδιά δημιούργησαν μικρές ομάδες, τα μεγαλύτερα βοηθούσαν τα μικρότερα και εξηγούσαν τις οδηγίες. Παρόλες τις διαφορές, τα παιδιά ήρθαν κοντά, βοήθησαν το ένα το άλλο και απέκτησαν γνώσεις.

Στη διάρκεια της εκδήλωσης, ο κ. Ιωάννης Βγόντζας, Εικαστικός, Παιδαγωγός, Επιστημονικός Συνεργάτης TUC TIE LAB, παρουσίασε τη δράση «ΣχηματίΖΟΥΜΕ την αυλή», η οποία εντάσσεται στο πρόγραμμα «Έτσι Μαθαίνω Καλύτερα» του Δήμου Αθηναίων. Η μεθοδολογία του συγκεκριμένου προγράμματος περιλαμβάνει χωρικές παιδαγωγικές δραστηριότητες και τη δημιουργία νέων μεθοδολογικών εργαλείων για εκπαιδευτικούς και παιδιά ώστε να βιώσουν ουσιαστικές εκπαιδευτικές αλληλεπιδράσεις εντός και εκτός της τάξης. Ο κ. Χρήστος Κωστικίδης, Κοινωνικός Λειτουργός, και η κ. Χαρούλα Τσατσάνη, Ψυχολόγος, αναφέρθηκαν στο πρόγραμμα ψυχολογικής υποστήριξης «Κανένας/Καμία Μόνος/η Στην Πανδημία», που προσφέρει το Social Net του ΚΜΟΠ, και συγκεκριμένα στο webinar με θέμα «Προκλήσεις για Γονείς και Παιδιά εν μέσω Πανδημίας».

Η κ. Δήμητρα Μακρή, Συντονίστρια Εκπαίδευσης Προσφύγων Αστικού Ιστού Περιφερειακής Ενότητας Λάρισας, εστίασε στις προκλήσεις που υπάρχουν ως προς την ενσωμάτωση μαθητών με προσφυγικό και μεταναστευτικό υπόβαθρο και στην ανάγκη χαρτογράφησης των αναγκών τους, ενώ υπογράμμισε τη σημασία ανάπτυξης της διαπολιτισμικής ικανότητας των εκπαιδευτικών και των κοινωνικών επιστημόνων. Τέλος, η κ. Νικολέτα Ρεκατσίνα, Ιδρύτρια και Διευθύντρια του Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού Openous, Εκπαιδευτικός, Ερευνήτρια, μίλησε για την ψυχική ανθεκτικότητα στην προσχολική ηλικία και πώς συνδέεται με την κοινωνική ένταξη των παιδιών αυτών.