10 πράγματα για το Orient Express πριν επισκεφτείς το βαγόνι στη ΔΕΘ

Για τους περισσότερους ανθρώπους το Orient Express είναι περισσότερο μια ιδέα παρά μια απτή οντότητα. Γνωρίζουμε καλύτερα τη ζωή του στη μυθοπλασία και τον κινηματογράφο: ο Ηρακλής Πουαρό έλυσε πάνω του την πιο διάσημη υπόθεσή του, όπως την εμπνεύστηκε η Αγκάθα Κρίστι και όπως μεταφέρθηκε στην μεγάλη οθόνη το 1974 και το 2007.  Η «Κυρία» του Άλφρεντ Χίτσκοκ που εξαφανίστηκε από αυτό το 1938 και ο Τζέιμς Μποντ στην ταινία «Τζέιμς Μποντ: Από τη Ρωσία με αγάπη» επιβιβάστηκε από την Κωνσταντινούπολη για να φτάσει στο Λονδίνο. Ο Γκράχαμ Γκρην έγραψε το βιβλίου του «Το Τραίνο της Σταμπούλ» αναφερόμενος σ΄αυτόν ενώ πολλά χρόνια μετά θα κυκλοφορήσει το βιντεοπαιχνίδι με τίτλο «Horror on the Orient Express».

Πώς ήταν όμως το πραγματικό Orient Express, πώς απέκτησε για πρώτη φορά την αύρα του μυστηρίου και της ίντριγκας και ποια ήταν η τελική μοίρα του διάσημου τρένου; Αυτά είναι τα 10 πράγματα που πρέπει να ξέρεις για το θρυλικό τρένο πριν επισκεφτείς το βαγόνι στη 85η ΔΕΘ.

#1 Το ηπειρωτικό όραμα. Το 1865, ο γιος ενός διακεκριμένου Βέλγου τραπεζίτη, ο Georges Nagelmackers, οραματίστηκε για πρώτη φορά «ένα τρένο που θα κάλυπτε μια ήπειρο, κινούμενο σε μια συνεχή μεταλλική κορδέλα για περισσότερα από 1. 500 μίλια», όπως γράφει ο E. H. Cookridge στο βιβλίο Orient Express: The Life and Times of the World’s Most Famous Train. Κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στην Αμερική, ο Nagelmackers έγινε μάρτυρας των πολλών καινοτομιών στα σιδηροδρομικά ταξίδια εκεί  και επέστρεψε αποφασισμένος να πραγματοποιήσει το όραμά του.

#2 Η αιτία του ονόματος. Το 1883, μετά από μια σειρά από λανθασμένες εκκινήσεις, οικονομικά προβλήματα και δυσκολίες στις διαπραγματεύσεις με διάφορες εθνικές σιδηροδρομικές εταιρείες, η Compagnie Internationale des Wagons-Lits του Nagelmackers (wagons-lits είναι η γαλλική λέξη για τα «βαγόνια με κρεβάτι») δημιούργησε ένα δρομολόγιο από το Παρίσι στην Κωνσταντινούπολη, που τότε ονομαζόταν «Κωνσταντινούπολη». Οι εφημερίδες το ονόμασαν «Orient Express», αν και η Κωνσταντινούπολη ήταν το πιο μακρινό σημείο προς την «Ανατολή» (Orient) που θα ταξίδευε ποτέ αυτό το τρένο και χωρίς προστριβές οι Nagelmackers αγκάλιασαν το όνομα.

#3 Η προσωπικότητα του «ιδρυτή». Στις 4 Οκτωβρίου, το Orient Express ξεκίνησε το πρώτο του επίσημο ταξίδι, με πολλούς δημοσιογράφους να επιβιβάζονται στο τρένο για να θαυμάσουν δημόσια την πολυτέλεια και την ομορφιά του. Ο Ναγκελμάκερς, ένας έξυπνος σόουμαν, κανόνισε ακόμη και να βάλει τα άθλια, ετοιμόρροπα παλιά βαγόνια Pullman να στέκονται σε αντίθεση στις ράγες δίπλα στο Εξπρές καθώς αυτό έφευγε από τον σταθμό Gare de Strasbourg του Παρισιού. Στο τρένο, οι ενθουσιασμένοι επιβάτες ένιωθαν σαν να είχαν μπει σε ένα από τα καλύτερα ξενοδοχεία της Ευρώπης. θαύμαζαν την περίτεχνη ξύλινη επένδυση, τις πολυτελείς δερμάτινες πολυθρόνες, τα μεταξωτά σεντόνια και τις μάλλινες κουβέρτες για τα κρεβάτια.

#4 Ο «βασιλιάς» των τρένων. Κάποιοι βασιλιάδες που ταξίδευαν στο τρένο ήταν περιβόητοι για τη περίεργη συμπεριφορά τους. Ο Φερδινάνδος της Βουλγαρίας, φοβισμένος μέχρι θανάτου από τους δολοφόνους, παρατηρήθηκε να κλειδώνεται στο μπάνιο. Ο βασιλιάς του Βελγίου Λεοπόλδος Β’ ταξίδεψε με το τρένο προς την Κωνσταντινούπολη, αφού έκανε περίπλοκες διευθετήσεις για να διεισδύσει στο χαρέμι ενός Τούρκου. Ο βασιλιάς της Βουλγαρίας, ερασιτέχνης μηχανικός, επέμενε να του επιτραπεί να οδηγήσει το τρένο μέσα από τη χώρα του, πράγμα που έκανε με επικίνδυνες ταχύτητες. Ο Τσάρος Νικόλαος Β’ απαίτησε να κατασκευαστούν ειδικά βαγόνια για την επίσκεψή του στη Γαλλία, και μερικές δεκαετίες αργότερα ο Γάλλος πρόεδρος Πολ Ντεσανέλ έπεσε αδέξια από ένα από αυτά τα αυτοκίνητα μέσα στη νύχτα, γεγονός που προκάλεσε τέτοια γελοιοποίηση που τελικά παραιτήθηκε.

#5 Το «Εξπρές των κατασκόπων». Οι μυστικοί πράκτορες που ταξίδευαν σε όλες τις ηπείρους λάτρευαν το τρένο, γράφει ο Cookridge, καθώς απλά «έκανε τη δουλειά τους πολύ πιο εύκολη και τα ταξίδια τους πολύ πιο άνετα». Ένας από αυτούς τους πράκτορες ήταν ένας Άγγλος ονόματι Ρόμπερτ Μπάντεν-Πάουελ, ο οποίος παρίστανε τον λεπιδοπτεριστή που συνέλεγε δείγματα στα Βαλκάνια. Τα περίπλοκα σκίτσα του με τις μορφές και τα χρώματα των φτερών της πεταλούδας ήταν στην πραγματικότητα κωδικοποιημένες αναπαραστάσεις των οχυρώσεων που εντόπισε κατά μήκος της Δαλματικής Ακτής, οι οποίες χρησίμευσαν ως μεγάλα βοηθήματα για το βρετανικό και το ιταλικό ναυτικό κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

#6 Ο ρόλος του στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους. Αν και κατά τις περιόδους αυτούς περιορίστηκε σημαντικά η υπηρεσία του Orient Express, ένα και μόνο βαγόνι διαδραμάτισε έναν συναρπαστικό συμβολικό ρόλο. Στις 11 Νοεμβρίου 1918, Γερμανοί αξιωματικοί υπέγραψαν ένα έγγραφο παράδοσης σε ένα βαγόνι του συμμαχικού διοικητή Wagons-Lits, το οποίο χρησιμοποίησαν ως κινητή αίθουσα συνεδριάσεων. Οι Γάλλοι εξέθεσαν περήφανα το βαγόνι στο Παρίσι μέχρι τον Ιούνιο του 1940, όταν ο Χίτλερ διέταξε να μεταφερθεί στο ακριβές σημείο όπου οι Γερμανοί είχαν αναγκαστεί να παραδοθούν 22 χρόνια πριν. εκεί υπαγόρευσε τους όρους της γαλλικής παράδοσης. Τέσσερα χρόνια αργότερα, όταν η απώλεια του Χίτλερ φαινόταν επικείμενη, διέταξε να ανατιναχτεί το βαγόνι, μήπως και «γίνει τρόπαιο των Συμμάχων για άλλη μια φορά».

#7 Τι απέμεινε από το Orient Express.  Το γενεαλογικό δέντρο του τρένου έγινε μάλλον περίπλοκο τα επόμενα χρόνια, καθώς η αρχική γραμμή της Nagelmackers δημιούργησε παρόμοια τρένα που ακολουθούσαν ελαφρώς διαφορετικές διαδρομές καθώς την ίδια στιγμή άλλοι πάροχοι άρχισαν να χρησιμοποιούν τη φράση «Orient Express» για διαφημιστικούς σκοπούς. Το Direct Orient Express, το Simplon Orient Express, το Nostalgic Orient Express και πολλά άλλα έχουν υπάρξει όλα αυτά τα χρόνια. Ένας απόγονος του αρχικού Orient Express έγινε μάλλον άθλιος, γεμάτος κόσμο και φτηνός, τόσο πολύ που ένας απογοητευμένος δημοσιογράφος το αποκάλεσε «περιπλανώμενη πολυκατοικία». Το σημερινό Venice-Simplon Orient Express στοχεύει στη χλιδή του αυθεντικού τρένου με τη τιμή να ξεπερνά τις 3.000 ευρώ το άτομο, το οποίο έτσι, θα μπορέσει να κάνει μια βόλτα με τα ανακαινισμένα αυθεντικά βαγόνια της Compagnie Internationale des Wagons-Lits.

#8 Ένα πρωτότυπο escape room.  Oι προσπάθειες να διατηρηθεί η παλιά αίγλη του Orient Express έχουν σε μεγάλο βαθμό αποβεί άκαρπες. Οι διαφημιστές της γραμμής έχουν ενθαρρύνει τους πελάτες να ντυθούν με ενδυμασίες της δεκαετίας του 1920, και μάλιστα κάποτε οργάνωσαν ένα παιχνίδι μυστηρίου δολοφονίας κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού. Γράφοντας το 1976 για τους Los Angeles Times, ένας δημοσιογράφος συναντά μια κουρασμένη και ιδιότροπη κοντέσα που λέει, στο τελευταίο σκέλος του ταξιδιού, «Αν πρόκειται να γίνουν φόνοι σε αυτό το τρένο, θα είναι ο Τούρκος που θα με ξυπνήσει στις 5 το πρωί». Το τρένο συνέχισε να πραγματοποιεί δρομολόγια μέχρι τον Δεκέμβριο του 2009, όποτε αποσύρθηκε οριστικά και δεν μετακινήθηκε ξανά.

#9 Το «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές». Ένα από τα πιο δύσκολα ταξίδια του πραγματοποιήθηκε το 1929, όταν ακινητοποιήθηκε επί πέντε μέρες, εκτεθειμένο στο χιόνι με αποτέλεσμα οι επιβάτες να αρχίσουν να λιποθυμούν από το κρύο. Το συμβάν αυτό λέγεται πως ήταν η αιτία να γράψει η Αγκάθα Κρίστι το μυθιστόρημα «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές». Έτσι, ο Ηρακλής Πουαρό θα κληθεί να λύσει το αίνιγμα της δολοφονίας ενός μυστηριώδους επιχειρηματία που γίνεται μέσα στο πολυτελές τρένο με προορισμό το Καλέ. Καθένας από τους επιφανείς επιβάτες κρύβει τους δικούς του λόγους για να θεωρηθεί ύποπτος.

#10 Το βαγόνι της ΔΕΘ. Το παλαιότερο wagon-restaurant που βρίσκεται στην Ελλάδα, από τους συρμούς της γραμμής «Arlberg Orient Express», η οποία με αφετηρία το Λονδίνο, αφού έκανε ενδιάμεσες στάσεις σε διάφορες πόλεις, τερμάτιζε στην Αθήνα. Το βαγόνι αυτό, μετά από παραχώρηση του ΟΣΕ ΑΕ, ανακαίνισαν οι «Φίλοι του Σιδηρόδρομου Θεσσαλονίκης» ενώ η αποκατάστασή του έγινε με βάση την εικόνα του το 1963 και κόστισε εκατό χιλιάδες ευρώ.

Οι επιβάτες μπορούσαν να απολαύσουν κάποια από τα ξεχωριστά μενού που προσφέρονταν, όπως για παράδειγμα αυτό που περιελάμβανε στρείδια, σούπα με ιταλικά ζυμαρικά, καλαμπόκι με πράσινη σάλτσα, κοτόπουλο «à la chasseur», φιλέτο βοδινού με πατάτες «château», «chaud-froid» των θηραμάτων, μαρούλι, πουτίγκα σοκολάτας, αλλά και έναν ολόκληρο μπουφέ με διάφορα επιδόρπια.

Το βαγόνι είναι λειτουργικό και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για δρομολόγια περιηγητικού ενδιαφέροντος. Από την Ελλάδα αγοράστηκε το 1962. Χρησιμοποιούταν ως το 1998, ενώ μέχρι το 2007 είχε τουριστική χρήση. Το βαγόνι – restaurant, το οποίο τοποθετήθηκε ήδη μπροστά από το περίπτερο 15 και ακριβώς απέναντι από το Κτίριο Διοίκησης της ΔΕΘ θα είναι διαθέσιμο για το κοινό κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης από το Σάββατο 11 Σεπτεμβρίου έως τη Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου.

Οι σύγχρονες εκδοχές του Orient Express απέχουν πολύ από το πρωτότυπο που ο Cookridge απεικονίζει με αγάπη και νοσταλγία.«Βασιλιάδες και απατεώνες, εκατομμυριούχοι και πρόσφυγες, κυνηγοί μεγάλων θηραμάτων και λαθρέμποροι, πριμαντόνες και εταίρες ταξίδευαν σε αυτό. Διπλωμάτες, κατάσκοποι και επαναστάτες που επέβαιναν στο τρένο μετακινούνταν μυστικά προς τις στιγμές της ιστορίας τους». Η εποχή της ίντριγκας και του ενθουσιασμού στο Orient Express έχει τελειώσει. Αλλά σε έναν κόσμο που γίνεται καθημερινά πιο συνδεδεμένος το όραμα του Nagelmackers συνεχίζει να υπάρχει.

Δείτε επίσης: