Η Αγία Σοφία και τα λάθη της θρησκευτικής μας διπλωματίας
Δυο λόγια για τη μη προβολή βαρυσήμαντων τοποθετήσεων για το ζήτημα της Αγίας Σοφίας.
Λέξεις: Ειρήνη Λιούμη
Σε μία περίοδο έντονων γεωπολιτικών εξελίξεων, που πυροδοτούνται από την προκλητική στάση της Άγκυρας και τις δηλώσεις Ερντογάν αλλά και Τούρκων αξιωματούχων για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, η χώρα μας δεν πρέπει να χάσει κανέναν από τους ισχυρούς υποστηρικτές της.
Μέχρι σήμερα, ο μόνος διεθνής παράγοντας που τάχθηκε κατά των σχεδίων Ερντογάν να μετατρέψει την Αγία Σοφία από μουσείο σε τζαμί είναι η Ρωσική Εκκλησία, μέσω του αρμοδίου για τις εξωτερικές σχέσεις του Πατριαρχείου Μόσχας μητροπολίτη Ιλαρίωνα.
Ο Ρώσος ιεράρχης εξέφρασε την ανησυχία του ιδίου, αλλά και των χιλιάδων πιστών από τη Ρωσία, που επισκέπτονται το μνημείο της Ορθοδοξίας, κάνοντας λόγο για «κίνδυνο για τις υφιστάμενες ισορροπίες» σ’ έναν «εύθραυστο και ασταθή κόσμο», αλλά και για «περιττή ένταση μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών εθνοτήτων και θρησκειών», προειδοποιώντας την Άγκυρα ότι μια βεβιασμένη απόφασή της δεν θα περάσει χωρίς αντιδράσεις. Στην αντίδραση του μητροπολίτη Ιλαρίωνα προστίθεται και η τοποθέτηση του Πατριαρχείου Μόσχας που υπογραμμίζει ότι η αλλαγή καθεστώτος του μνημείου, που έχει υπαχθεί από το 1985 στον κατάλογο της παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, απαιτεί απόφαση της εκτελεστικής επιτροπής του διεθνούς οργανισμού, στον οποίο η Τουρκία έχει μόνον μία ψήφο στις 85.
Παρόλα αυτά η υποστηρικτική για τα ελληνικά συμφέροντα δήλωση του αξιωματούχου της Ρωσικής Εκκλησίας, δεν μεταδόθηκε από το εθνικό μας πρακτορείο και δεν έγινε ευρύτερα γνωστή στην Ελλάδα.
Επιπλέον, με επίσημη δήλωσή του, το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών υπογράμμισε ότι «παρακολουθεί την κατάσταση γύρω από τον Ναό της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη» και ζητά από την Άγκυρα μια “ισορροπημένη” απόφαση, υπογραμμίζοντας τον “πανανθρώπινο” χαρακτήρα του μνημείου της UNESCO.
“Ο ναός αποτελεί ένα μοναδικό μνημείο βυζαντινής αρχιτεκτονικής με περίπλοκη ιστορία”, τόνισε σε δήλωσή της, η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ Μαρία Ζαχάροβα, υπογραμμίζοντας ότι «σήμερα είναι ένα από τα βασικά αξιοθέατα της Κωνσταντινούπολης, το οποίο επισκέπτεται ετησίως μεγάλος αριθμός τουριστών από όλες τις χώρες του κόσμου, ανάμεσά τους και από τη Ρωσία».
Moskova: Ayasofya İçin ‘Turistik Mekân’, Dengeli Olunmalı
Sözcü Zaharova, Ayasofya hakkında “Bu kilise, İstanbul’un en önemli turistik mekânlarından biri. Türkiye karar alırken dengeli olmalı” açıklamasını yaptı.https://t.co/UJAatwRQTj pic.twitter.com/6R0U1Okk6j
— Bekir Karakuş (@BekirKarakus42) July 4, 2020
“Η Αγία Σοφία έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO και έχουμε ως αφετηρία μας ότι όλες οι απαιτήσεις, που σχετίζονται με αυτό το καθεστώς, συμπεριλαμβανομένων της διατήρησης και της προσβασιμότητας του μνημείου, θα τηρούνται αυστηρά”, επισημαίνει στη δήλωσή της η κ. Ζαχάροβα.
“Αναμένουμε ότι οποιεσδήποτε αποφάσεις για το καθεστώς αυτού του μοναδικού μνημείου θα έχουν ισορροπημένο χαρακτήρα, θα συνυπολογίζουν την υψηλή ευαισθησία του ζητήματος αυτού για τους πιστούς, το γνωστό διαθρησκευτικό πλαίσιο και την καθιερωμένη πρακτική του διεθνούς δικαίου για τον προσδιορισμό της διαχείρισης μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO”, καταλήγει η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ.
Με αυτές τις δηλώσεις της, η ρωσική διπλωματία διαμηνύει στην Άγκυρα ότι η Ρωσία διαφωνεί κατηγορηματικά σε τυχόν αλλαγές στο καθεστώς της Αγίας Σοφίας, σεβόμενη ταυτόχρονα το θρησκευτικό συναίσθημα των ορθοδόξων χριστιανικών αλλά και των μουσουλμανικών θρησκευτικών κοινοτήτων στη Ρωσία.
Η μη προβολή των βαρυσήμαντων τοποθετήσεων για το φλέγον ζήτημα της Αγίας Σοφίας, των εν δυνάμει «συμμάχων» της ελληνικής πλευράς, αποκαλύπτει ότι πολλοί παράγοντες της Εκκλησίας της Ελλάδας και του υπουργείου των Εξωτερικών μας εξακολουθούν, αυτή την κρίσιμη για την Ελλάδα περίοδο, να εγκλωβίζονται στον αυτοκτονικό αυτοπεριορισμό της χώρας.
Διπλωματικές πηγές επισημαίνουν ότι η παγκόσμια Ορδοδοξία θα μπορούσε να αμυνθεί αποτελεσματικότερα απέναντι στα σχέδια του Ερντογάν αν είχε περιφρουρηθεί εγκαίρως η ενότητά της και δεν είχε, παρά τις διαφωνίες πολλών Εκκλησιών, προωθηθεί το αμφιλεγόμενο «ουκρανικό αυτοκέφαλο», το οποίο θα ήταν σώφρων να αναβληθεί από τη “θρησκευτική διπλωματία” του ελληνικού υπουργείου των Εξωτερικών.
Εξάλλου, η σχετική πρωτοβουλία του Οικουμενικού Πατριαρχείου έχει αποδείχθεί λανθασμένη γιατί όχι μόνο δεν θεράπευσε τον εκκλησιαστικό διχασμό στην Ουκρανία, αφού μέχρι και σήμερα οι περισσότερες τοπικές ορθόδοξες Εκκλησίες (πλην τριών) δεν έχουν αναγνωρίσει τη νέα “ουκρανική Εκκλησία αλλά, τελικά διεθνοποίησε σε επικίνδυνο βαθμό το διχασμό μεταξύ των ορθοδόξων Εκκλησιών σε μια εξαιρετικά κρίσιμη περίοδο και για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα.
*Η Ειρήνη Λιούμη είναι δημοσιογράφος, Media Fixer και Field Producer
