Η άγνωστη “τύχη” των μωρομάντηλων που χρησιμοποιούμε

Λέξεις: Χριστίνα Δρακοπούλου

Χρησιμοποιείτε μωρομάντηλα; Πόσο διαρκεί η χρήση τους; Που τα πετάτε; Πόσα χρησιμοποιείτε το χρόνο; Τι γίνει αφού χρησιμοποιηθούν; Πόσο καιρό χρειάζεται για να βιοδιασπαστούν;

Στη δεύτερη καραντίνα ξεκίνησα να μαζεύω σκουπίδια με το Save Your Hood στη Θεσσαλονίκη. Μαζέψαμε χιλιάδες λίτρα σκουπίδια από βουνά, ρέματα, θάλασσες, δάση, σε όλο τον αστικό και περιαστικό ιστό της πόλης. Αυτό που έβλεπα συνέχεια ήταν ότι ενώ τα υπόλοιπα σκουπίδια ήταν ήδη σε κατάσταση αποσύνθεσης, τα μωρομάντηλα ήταν σαν ολοκαίνουργια, κάτασπρα και πεντακάθαρα. Θυμήθηκα ότι σε κομποστικές τουαλέτες που χρειάστηκε να χρησιμοποιήσω απαγορεύονται. Kαι τότε το συνδύασα: το μωρομάντηλο περιέχει πλαστικό και δεν αποσυντίθεται εύκολα, γι’ αυτό το βρίσκεις άθικτο και πεντακάθαρο όπου έχει πεταχτεί!

Ολόλευκο, πανέμορφο, μυρωδάτο, σούπερ-εύχρηστο και πονηρούλι. Το όμορφό μωρομάντηλο έγινε ο κακός της υπόθεσης. Μα πως; Το χρησιμοποιούμε όλοι: στο κάμπινγκ, στη φύση, για να απολυμάνουμε γρήγορα τα χέρια μας, για τις επιφάνειες, για το ευαίσθητο πωπουδάκι του μωρού, για τα πάντα. Και είναι τόσο εύχρηστο. Μοιάζει με βαμβάκι (λευκό, μαλακό και απορροφητικό), χρησιμοποιείται σαν χαρτί υγείας, είναι υγρό και καθαρίζει τα πάντα. Επίσης όμως περιέχει πλαστικό (polyester & propylene) και θεωρείται πλαστικό μιας χρήσης. 

Κάποια δεδομένα

Κάθε δευτερόλεπτο χρησιμοποιούνται 14,000 μωρομάντηλα παγκοσμίως και η παραγωγή αυξανόταν κατά 10% κάθε χρόνο προ covid. Τώρα, τα μεγέθη έχουν αλλάξει, δυστυχώς προς τα πάνω. Το 2015 παράχθηκαν 2.4 εκατομμύρια τόνοι μωρομάντηλα μόνο στην ΕΕ.

Και που το πρόβλημα; Το πρόβλημα είναι ότι περιέχει διάφορα είδη πλαστικών, ΔΕΝ ανακυκλώνεται και οι περισσότεροι από εμάς δεν το γνωρίζουν και το χρησιμοποιούν σαν εναλλακτική για το χαρτί υγείας. Τα πλαστικά στο μωρομάντηλο προσφέρουν μεν την ασφάλεια του να μη διαλυθεί κατά τη χρήση (κανείς δεν θα το ήθελε αυτό), από την άλλη το καθιστούν μιας χρήσης πλαστικό. 

Όταν τα μωρομάντηλα πεταχτούν στο έδαφος, αργούν πολύ να βιοδιασπαστούν (100 χρόνια για την ακρίβεια). Όταν βιοδιασπαστούν, δεν γίνονται οργανικές ύλες όπως το χαρτί για να επιστρέψουν από εκεί που προήλθαν. Οι πλαστικές ίνες αποδομούνται σε πολύ μικρά σωματίδια (μικροπλαστικά), τα οποία περνούν στον υδροφόρο ορίζοντα, στις θάλασσες, στους θαλάσσιους οργανισμούς και μετά, σωστά μαντέψατε, στον ανθρώπινο οργανισμό. Πέραν των πλαστικών, τα μωρομάντηλα περιέχουν επίσης διάφορα χημικά όπως αρωματικούς και αντιμικροβιακούς παράγοντες, που επίσης καταλήγουν με τον ίδιο τρόπο στους ίδιους αποδέκτες. Με ολέθριες συνέπειες για την υγεία όλων των παραπάνω.

Αν δεν πεταχτούν στο έδαφος και πεταχτούν στη λεκάνη της τουαλέτας, τα πράγματα είναι ακόμα πιο… μυρωδάτα. Διότι έχοντας τη σύσταση του nonwoven, τα μωρομάντηλα πετιούνται συχνά στη λεκάνη σαν flushable υλικό. Το αποτέλεσμα: τεράστια fatbergs σε ποτάμια και θάλασσες, όγκοι μωρομάντηλων με λιπαρά να εμφανίζονται σε όλα τα αποχετευτικά συστήματα παγκοσμίως και να φτάνουν τα 250 μέτρα, οδηγώντας το σύστημα σε παράλυση. Έρευνες σε όλα τις μάρκες flushable μωρομάντηλων έδειξαν ότι εν τέλει δε διασπώνται επαρκώς εντός του αποχετευτικού συστήματος, προσκολλώμενα στα τοιχώματα των αγωγών, δημιουργώντας τα fatbergs. Τα fatbergs είναι πολύ συνηθισμένα πλέον σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Αυστραλία που οι περισσότεροι κάτοικοι πετούν στη λεκάνη τα χαρτιά υγείας. Το κόστος των αποκαταστάσεων των ζημιών τεράστιο, φέρνοντας αλλαγές στη νομοθεσία αλλά και τις βιομηχανίες στη δημιουργία νέων εναλλακτικών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο συζητιέται η απαγόρευση της χρήσης των μωρομάντηλων ολωσδιόλου.

Το επόμενο βήμα, η αναγκαστική σήμανση από το 2021: Μη ρίπτετε εντός λεκάνης/ Do not flush. Διότι το να πετάς το μιας χρήσης πλαστικό στην τουαλέτα είναι πέρα των περιβαλλοντικών συνηθειών και αδίκημα. 

Συνέπειες

Ας πάμε όμως πίσω ένα λεπτό: αν γνωρίζατε ότι έχει τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο όπως ένα πλαστικό, το οποίο όμως δεν ανακυκλώνεται, θα χρησιμοποιούσατε τόσα πολλά; Θα τα αφήνατε στη φύση μετά τη χρήση τους; Είναι το ίδιο σαν να πετάτε ένα μπουκάλι πλαστικό, στην υπέροχη παραλία που κατασκηνώσατε με τη σκηνή σας και βουτήξατε στα καταγάλανα νερά. Αν αυτό σας ακούγεται τερατώδες, μην πετάτε το μωρομάντηλο στη φύση. Το χαρτί υγείας βιοδιασπάται πολύ σύντομα και έχει ελάχιστο κόστος στο περιβάλλον, το μωρομάντηλο αποσυντίθεται σε 100 χρόνια (στα ορεινά κλίματα ακόμα αργότερα) και πάλι διασπάται σε μικροπλαστικά.

Όταν πια φτάσει στις θάλασσες, εγκλωβίζεται σε βράχια, σημεία δυσπρόσιτα και διασπάται σταδιακά σε μικρότερα κομμάτια ενώ κάποιοι θαλάσσιοι οργανισμοί τα καταναλώνουν με αποτέλεσμα τον αργό και βασανιστικό θάνατό τους.

Εναλλακτικές

Reduce: 

• Χρησιμοποιείτε λιγότερα μωρομάντηλα

Reuse: 

• Χρησιμοποιείτε επαναχρησιμοποιούμενα μωρομαντηλα
• Χρησιμοποιείτε πλενόμενες πετσέτες

Refuse: 

• Προτιμάτε χαρτί υγείας απλό
• Ψεκάζετε το χαρτί υγείας με νερό ή με βιοδιασπώμενο spray χαρτιού υγείας
• Χρησιμοποιείτε υγρό χαρτί υγείας πλήρως βιοδιασπώμενο (το βρίσκετε στα super market, δίπλα στα χαρτιά υγείας)
• Χρησιμοποιείτε κομποστοποιήσιμα μωρομάντηλα
• Φτιάξτε δικά σας DIY μωρομάντηλα

Και μην ξεχνάτε:

• Ποτέ μας ποτέ μην τα απορρίπτετε στη λεκάνη
• Ποτέ μας ποτέ μην τα απορρίπτετε στη φύση αλλά μόνο στους κάδους

Τέλος, κάτι άλλο που ανήκει στα πλαστικά μιας χρήσης είναι και η μπατονέτα. Εναλλακτικά στις μπατονέτες με το πλαστικό, μπορείτε να χρησιμοποιήστε μπατονέτες με χαρτόνι ή επαναχρησιμοποιούμενες.

*Η Χριστίνα Δρακοπούλου είναι εθελόντρια του Save Your Hood