Ανακαλύψτε τα γλυπτά της πόλης: Καπετάν Χάψας του Γεώργιου Τσάρα

Στέκουν δίπλα μας, τα προσπερνάμε, πολλές φορές μπορεί να μην παρατηρούμε καν την ύπαρξη τους. Είναι τα αγάλματα, οι προτομές και οι εικαστικές συνθέσεις στης πόλης και αποτελούν αναπόσπαστό κομμάτι της. Πολλά από αυτά είναι τόσο γνωστά που έγιναν το σήμα κατατεθέν της Θεσσαλονίκης όπως το άγαλμα του Βενιζέλου, οι ομπρέλες του Ζογγγολόπουλου, το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Κάποια είναι πιο σύγχρονα, κάποια λιγότερο γνωστά μερικά είναι πολυφωτογραφιμένα άλλα έχουν αφεθεί και παρακμάζουν. Στέκουν δίπλα σε μεγάλους δρόμους και πλατείες ακίνητα και μας διηγούνται ιστορίες από την πόλη.

Η προτομή του καπετάν Χάψα στην Θεσσαλονίκη βρίσκεται στην έξοδο της στο δρόμο που οδηγεί στη Χαλκιδική εκεί που τον περίμενε ο λαός ως απελευθερωτή της Θεσσαλονίκης.

Τοποθετημένο επάνω σε πέτρινη βάση δεν θυμίζει τις κλασικές προτομές. Βρίσκεται ψηλότερα με το βάθρο να αποτελεί τον κορμό του σώματος και την προτομή να συνεχίζει παρουσιάζοντας όλο το σώμα του ήρωα. Αναπαριστά τον Χάψα έτσι όπως είναι γνωστός σε όλους με μουστάκι και μακριά μαλλιά. Τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος έγιναν στις 18 Ιουνίου 2006 επι δημαρχίας Παπαγεωργόπουλου και είναι μια δωρεά του Πανχαλκιδικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης «Αριστοτέλης».

Ο Στάμος Κάψας γεννήθηκε στα Παζαράκια (Κρυοπηγή) Χαλκιδικής στα τέλη του 18ου αιώνα. Μετοίκησε σε νεαρή ηλικία στη Συκιά Χαλκιδικής προς αναζήτηση εργασίας. Στις 23 Μαρτίου του 1821 ο Εμμανουήλ Παπάς αποβιβάστηκε στη χερσόνησο του Άθω μεταφέροντας όπλα και πολεμοφόδια με τη βοήθεια Αινιτών και Ψαριανών καπεταναίων.

Εκεί συναντήθηκε με το Στάμο Χάψα και προχώρησαν στη συγκρότηση του επαναστατικού στρατού, προκειμένου να σταματήσουν τις Οθωμανικές δυνάμεις που έρχονταν από Δράμα και Κωνσταντινούπολη, στα Μακεδονικά Τέμπη. Η φήμη του έχει φτάσει μέχρι τη Θεσσαλονίκη, όπου οι Θεσσαλονικείς περιμένουν να τον υποδεχτούν ως απελευθερωτή.

Τότε του προσάπτεται και το προσωνύμιο καπετάν Χάψας, με την έννοια ότι έχαφτε τους Τούρκους. Ο Χάψας ήταν αυτός που οδήγησε το ένα από τα δυο σώματα των δυνάμεων της Χαλκιδικής μέχρι την Θέρμη, κερδίζοντας μάχες και απελευθερώνοντας το ένα χωριό μετά το άλλο. Ο Παππάς ηττήθηκε στη Ρεντίνα και ανασυντάχθηκε προς τα Βασιλικά, συνοδεύοντας πλήθος αμάχων από τα γύρω χωριά μέχρι το μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας. Ο Καπετάν Χάψας έμεινε στο πεδίο της μάχης για να καλύψει την υποχώρηση του άμαχου πληθυσμού.

Έπεσε ένδοξα, αυτός και οι εξήντα εφτά σύντροφοι του (οι εξήντα τρεις από την Συκιά Χαλκιδικής) στις 10 Ιουνίου 1821. Ένα άλλο μεγαλειώδες μνημείο του βρίσκεται κοντά στην Ιερά Μονή Αγίας Αναστασίας, ανάμεσα σε Γαλάτιστα και Βασιλικά, ανατολικά της Θεσσαλονίκης και στήθηκε το 1998 με δαπάνη του Παγχαλκιδικιού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, και μαζί με την ιστορική βυζαντινή Μονή αποτελούν πόλο έλξης για τους επισκέπτες της περιοχής.

Φτιαγμένο από χαλκό τοποθετημένο επάνω σε πέτρα το άγαλμα αναπαριστά τον Καπετάν Χάψα με τα μακριά του μαλλιά να ανεμίζουν και το σπαθί στο χέρι. Πίσω του σε μαρμάρινο τοίχο ανάγλυφη ορειχάλκινη αναπαράσταση της πολύνκερης μάχης, στεφανωμένη από τη Δόξα, έργο περίτεχνο και μοναδικό, όχι μόνο για το μέγεθός (8,50×1,20) αλλά και κυρίως για το πλήθος και την εκφραστικότητα των εικονιζόμενων μορφών και την παραστατικότητα της όλης σύνθεσης. Έργο και αυτό όπως και η προτομή του γλύπτη Γεώργιου Τσιάρα τον Αύγουστο του 2019 βεβηλώθηκε καθώς άγνωστοι αφαίρεσαν ολόκληρη την ορειχάλκινη παράσταση της μάχης των Βασιλικών.

Ο γλύπτης Γεώργιος Τσάρας γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1951. Σπούδασε Μαθηματικά στο ΑΠΘ και αργότερα γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Έχει φιλοτεχνήσει πολλά δημόσια υπαίθρια γλυπτά και έχει συμμετάσχει σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις. Έχει διατελέσει Πρόεδρος του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης στην Θεσσαλονίκη. Έργα του στην Θεσσαλονίκη οι πύλες έξω από το Βυζαντινό μουσείου, ο Ανδριάντας του Αριστοτέλη στο Α.Π.Θ., το μνημείο Θρακών δίπλα στο Makedonia Palace κ.α.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ τα υπόλοιπα κείμενα της στήλης «Ανακάλυψε τα γλυπτά της πόλης»