Ανακύκλωση, ώρα μηδέν: Η ανάγκη για μια πιο σφαιρική αντιμετώπιση στην περιοχή της Θεσσαλονίκης

Λέξεις: Βασιλική Παναγιωτοπούλου, Γιάννης Καραμήτσιος

H κίτρινη σακούλα για τα πλαστικά, η απλή μαύρη για τα οργανικά απόβλητα, ο μπλε κάδος για τα χαρτιά και ο πράσινος για το γυαλί. Στον γκρι κάδο πετάμε τα σύμμεικτα απορρίμματα και κάθε Πέμπτη πρέπει να αφήνουμε τις σακούλες με τις πλαστικές συσκευασίες έξω από την πόρτα μας ή στον χώρο που υπάρχει ειδικά για αυτές εκεί όπου πετάμε όλα τα σκουπίδια. Κίτρινες σακούλες τις προμηθευόμαστε από τον Δήμο και μερικές συσκευασίες τις επιστρέφουμε στο σούπερ μάρκετ της γειτονιάς μας. Το δε πανεπιστήμιο, σε έναν αρκετά μεγάλο φάκελο, μάς τροφοδότησε με όσα χρειαζόμασταν, έτσι ώστε να προσαρμοστούμε από την πρώτη μέρα. Μας επέστησαν την προσοχή κυρίως στη διαλογή αποβλήτων και την ανακύκλωση, και μας τόνισαν ότι τα πρόστιμα είναι αρκετά τσουχτερά για όποιον θεωρεί ότι μπορεί να ξεφύγει.Ακούστηκε λίγο μπερδεμένο και τρομακτικό στην αρχή, αλλά αποδείχτηκε τόσο απλό μέχρι και ευχάριστο μόλις λίγες μέρες μετά. Στη συνέχεια έγινε συνήθεια που μένει σαν αντανακλαστικό.

Το πιο ενθαρρυντικό είναι ότι η δύναμη της συνήθείας μάς ακολούθησε και στην Ελλάδα. Σε ένα μικρό ορεινό χωριό κατάφερε μάλιστα αυτή η συνήθεια να υιοθετηθεί και από τους 75χρονους παππούδες, οι οποίοι διαθέτουν πλέον διαφορετικούς κάδους και μέσα στο σπίτι κάνοντας διαλογή πλαστικού και χαρτιού σε καθημερινή βάση και κάθε εβδομάδα τα πετάνε στους ειδικούς κάδους. Υπάρχει πάντα η θεωρία ότι είναι πολύ δύσκολο να αλλάξεις συνήθειες στους παλιούς. Επίσης υπάρχει άλλος ένας μύθος ότι οι πολίτες συμπεριφέρονται άναρχα όταν απουσιάζουν οι υποδομές. Θα διαφωνήσουμε κάθετα και με τις δύο θέσεις. Οι υποδομές υπάρχουν και οι πολίτες κάθε ηλικίας μπορούν να προσαρμοστούν σε νέα δεδομένα. Αυτό που χρειάζεται πάνω απ’ όλα είναι ενθάρρυνση και ενημέρωση για τα οφέλη της σωστής ανακύκλωσης, τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό βαθμό. Και εφόσον γνωρίζουμε τι λείπει, τότε ίσως μπορούμε να φανταστούμε και τι πρέπει να γίνει για να πάμε ένα βήμα μπροστά σε ό,τι αφορά την ανακύκλωση. 

Η κατάσταση στην Ελλάδα και ειδικότερα στη Θεσσαλονίκη

Στα στατιστικά στοιχεία του 2016, το ποσοστό ανακύκλωσης και κομποστοποίησης στην Ελλάδα ήταν 17%. Ο μέσος όρος της Ε.Ε. ήταν 47%, με τη Γερμανία μόνη της να ξεπερνάει το 65%. Στην ίδια έρευνα, το ποσοστό της υγειονομικής ταφής στην Ελλάδα άγγιξε το 82% ενώ ο μέσος όρος της ΕΕ ήταν στο 25%, με χώρες όπως η Δανία, η Γερμανία, Η Αυστρία, η Ολλανδία και η Φινλανδία να έχουν πέσει στο φάσμα του 1% έως 3%. Δύο χρόνια αργότερα, το 2018, η χώρα μας έστειλε στις χωματερές το 85% των απορριμμάτων. Αντί να μειωθεί δηλαδή το ποσοστό υγειονομικής ταφής, αυξήθηκε κατά 3%. Μπορείτε να δείτε περισσότερες πληροφορίες εδώ:

https://www.offlinepost.gr/2019/04/02/ανακύκλωση-στην-ελλάδα-ένας-σχεδόν-αν/ 

Τι είναι αυτό που μας κατατάσσει στο πάτο των στατιστικών ανακύκλωσης της ΕΕ; Το 2015 ένα σκάνδαλο ξέσπασε μαζί με την πυρκαγιά στο Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) Ασπροπύργου. Η φωτιά έπνιξε την Αττική με τοξικό νέφος από την ανεξέλεγκτη καύση απορριμμάτων που με βάση νόμου δεν θα έπρεπε να βρίσκονται εκεί. Κάτι παρόμοιο συνέβη και το 2019 με το ΚΔΑΥ της Σίνδου, το οποίο κάηκε ολοσχερώς. Ως αποτέλεσμα, η ανακύκλωση του Δήμου Θεσσαλονίκης να βρεθεί στον αέρα καθώς λίγο αργότερα και το ΚΔΑΥ Θέρμης βρέθηκε σε θέση να μην μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του δήμου. Αυτά τα δύο περιστατικά, όπως και άλλα παρόμοια σε μικρότερους δήμους, δημιουργούν αρκετά ερωτηματικά για το αν πρόκειται για τυχαίες συμπτώσεις ή δομικά προβλήματα. Οδηγούν στην αμφισβήτηση για τους κανόνες λειτουργίας και ασφαλείας των ΚΔΑΥ όπως επίσης και για την διαχείριση των ανακυκλώσιμων υλικών. Πλέον δεν είμαστε σίγουροι αν καταλήγουν σε ΚΔΑΥ ή σε Χώρο Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), δηλαδή χωματερές με το ψευδώνυμο ΚΔΑΥ!  

Όσον αφορά τον Δήμο Θεσσαλονίκης, όπως αναφέραμε παραπάνω τα ανακυκλώσιμα υλικά καταλήγουν στο ΚΔΑΥ Σίνδου ενώ τα σύμμεικτα απορρίμματα οδηγούνται στο Σταθμό Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) Πυλαίας-Φοίνικα και στη συνέχεια με containers στο ΧΥΤΑ Μαυροράχης. Οι πράσινοι κάδοι του Δήμου στο σύνολο τους είναι 6,863, ενώ οι μπλε κάδοι ανακύκλωσης, που λειτουργούν σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Απορριμμάτων (ΕΕΑ), είναι 4,950. Οι κώδωνες για τις επιχειρήσεις σε κεντρικά σημεία της πόλης είναι 154 ενώ για οικιακή συλλογή υπάρχουν στην πόλη 202. Η ΕΕΑΑ έχει επίσης προσθέσει 34 μικρούς κάδους ανακύκλωσης και σε παιδικές χαρές του Δήμου. Όλα τα παραπάνω στατιστικά στοιχεία προέρχονται από την απογραφή τους το 2016, έτσι όπως αναφέρονται στο Τοπικό Σχέδιο Αποκεντρωμένης Διαχείρισης Απορριμμάτων του Δήμου Θεσσαλονίκης. Στο δημοτικό συμβούλιο, τον Απρίλιο του 2016, συζητήθηκε και εγκρίθηκε το παραπάνω τοπικό σχέδιο με στόχο να υιοθετηθεί από τον δήμο μια Στρατηγική Διαχείρισης Αποβλήτων με δέκα κύριους άξονες. Μερικοί από τους άξονες εστίασαν στην εκσυγχρόνιση του συστήματος προσωρινής αποθήκευσης, συλλογής και αποκομιδή και υποστηρικτικές υποδομές και δράσεις ξεχωριστών ροών αποβλήτων όπως μονάδα κομποστοποίησης βιοαποβλήτων, πράσινα σημεία, κέντρα επαναχρησιμοποίησης και ΚΔΑΥ. Όλο το σχέδιο περιέχεται στον σύνδεσμο: https://thessaloniki.gr/wp-content/uploads/2016/12/topiko-sxedio-diaxeirisis-apovliton.pdf

Καθώς φαίνεται ότι ο δήμος έχει ήδη αντιληφθεί ότι οι υποδομές στην ανακύκλωση είναι το άλφα και το ωμέγα για την σωστή διαχείριση και επαναχρησιμοποίηση των ανακυκλώσιμων υλικών. Εμείς σε αυτό το άρθρο θα συγκεντρωθούμε περισσότερο στην σχέση δήμου-πολίτη και πως η ανακύκλωση να γίνει μέρος της καθημερινότητας μας, ενώ σε ένα επόμενο άρθρο θα εμβαθύνουμε περισσότερο στην κατάσταση που επικρατεί στα ΧΥΤΑ, ΚΔΑΥ και λοιπά κέντρα διαλογής/ταφής ή και κομποστοποίησης. Ακολουθούν οκτώ προτάσεις για μια νέα καινοτόμο πολιτική στην πρόληψη και την ανακύκλωση, στο επίπεδο δημοτών, επιχειρήσεων και δήμων.

Οκτώ προτάσεις για τη Θεσσαλονίκη

1. Πιο πολλοί και εξειδικευμένοι κάδοι ανακύκλωσης

Είναι σημαντικό να δοθεί στον κάθε πολίτη η δυνατότητα να διαθέσει τα ανακυκλώσιμα υλικά όσο το δυνατόν πλησιέστερα στην κατοικία του – να μη χρειάζεται να διανύσει τρία χιλιόμετρα, για παράδειγμα, για να πετάξει το γυαλί. Για αυτόν τον λόγο θα πρέπει να εξαπλωθούν σε όλη την πόλη ακόμα περισσότεροι και εξειδικευμένοι κάδοι. Στην κάθε γειτονιά θα πρέπει να υπάρχει ένας για την ανακύκλωση των πέντε βασικών οικιακών απορριμμάτων: χαρτί, πλαστικό, γυαλί, αλουμίνιο, λευκοσίδηρος, πλαστικό. Για τις άλλες χρήσεις, όπως αλουμίνιο, μπαταρίες, ηλεκτρικές συσκευές, κλπ, οι κάδοι θα μπορούσαν να διασπαρούν σε μικρότερη πυκνότητα. Αυτή τη στιγμή στη Θεσσαλονίκη αντιστοιχεί ένας κάδος για 75 πολίτες – θα προτείναμε να μειωθεί η αναλογία σε έναν για 40. Στην περίπτωση του γυαλιού, θα χρειαστούν κώδωνες, περισσότεροι σε αριθμό από τους καταγεγραμμένους στην απογραφή του 2016. Τα ακριβή σημεία της τοποθεσίας τους θα πρέπει να αναρτώνται σε διακριτή θέση στην ιστοσελίδα του Δήμου – θα μπορούσε να χρησιμοποιηθούν χάρτες (google maps) και ο κάθε πολίτης προσθέτοντας την διεύθυνση του να βρίσκει τους πλησιέστερους κάδους. Οι Δήμοι Καλαμαριάς, Πυλαίας – Χορτιάτη, Θέρμης και Θερμαϊκού έχουν ήδη κάνει μια καλή αρχή με τη σχετική ιστοσελίδα: 

https://www.anakyklosianthess.gr/dimos-kalamarias/simeia-anakiklosis-dimou-kalamarias/

2. Σακούλες αντί για κάδους

Όπως αναφέραμε στο παράδειγμα της Γερμανίας στην εισαγωγή μας, μια εναλλακτική στους κάδους θα ήταν η διανομή σακούλων στους πολίτες για το κάθε υλικό ή εκπτωτικά κουπόνια για την αγορά τους από τα τοπικά σούπερ μάρκετ της πόλης – και ειδικά το χαρτί και το πλαστικό. Θα μπορούσαν να τις βγάζουν μια ημέρα την εβδομάδα, π.χ. την Τρίτη για το πλαστικό και την Πέμπτη για το χαρτί, μετά τις 9μμ έξω από τις πόρτες τους και να τις αφήνουν στον δρόμο για τις μαζέψουν τα συνεργεία του Δήμου ή των εταιρειών ανακύκλωσης. Μία ή δύο συγκεκριμένες μέρες θα μπορούσαν να καθιερωθούν για την κάθε συνοικία χωριστά, ούτως ώστε να μην βγαίνουν όλες οι σακούλες της πόλης την ίδια βραδιά για το ίδιο υλικό. Αυτό θα είχε ως πλεονέκτημα τη διευκόλυνση των πολιτών που θα έκαναν απλώς ένα βήμα έξω από την πόρτα τους, την αποσυμφόρηση των κάδων και περισσότερη καθαριότητα στον χώρο γύρω από αυτούς.

3. Εφαρμογές κινητού

Ως συμπλήρωμα των παραπάνω δύο σημείων, οι Δήμοι θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια ειδική εφαρμογή για τα κινητά των πολιτών που να περιέχει όλες τις άμεσες πληροφορίες που θα χρειαστούν για την ανακύκλωση. Αυτές θα περιέχουν τις ημερομηνίες της περισυλλογής των ανακυκλώσιμων υλικών ανά γειτονιά, υπενθυμίσεις για την απόθεση των απορριμμάτων λίγο πριν την κατάλληλη ημερομηνία, πληροφορίες για το πλησιέστερο σημείο απόθεσης, βασική ενημέρωση για τα πλέον ανακυκλώσιμα υλικά και βασικές οδηγίες για τον διαχωρισμό τους. Πολλές τέτοιες εφαρμογές χρησιμοποιούνται σε όλον τον αναπτυγμένο κόσμο από δήμους αλλά και επιχειρήσεις για καλύτερο συντονισμό και ενημέρωση των πολιτών. Μερικές από αυτές παρουσιάζονται στον σύνδεσμο:

https://apiumhub.com/tech-blog-barcelona/innovative-recycling-apps/

4. Επένδυση στις νέες τεχνολογίες ανακύκλωσης και ανάκτησης υλικών

Η τεχνολογική πρόοδος του αιώνα μας επιτρέπει και πιο αποδοτικούς τρόπους ανακύκλωσης. Ένας από αυτούς, για παράδειγμα, είναι η χημική αντί της μηχανικής ανακύκλωσης. Η χημική ανακύκλωση χρησιμοποιεί τα πλαστικά ως πρώτη ύλη για περαιτέρω παραγωγή χημικών. Αυτό έχει ως πλεονέκτημα τόσο τη μείωση των πλαστικών αποβλήτων, όσο και τη μείωση της χρήσης πετρελαίου για την παραγωγή χημικών προϊόντων. Για παράδειγμα η Dow, μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες χημικών στον κόσμο, ανακοίνωσε ότι στο εξής θα χρησιμοποιεί πλαστικά ως πρώτη ύλη παραγωγής στο εργοστάσιό της στην Ολλανδία.

Μια άλλη τεχνολογία που άρχισε να χρησιμοποιείται πειραματικά στην Αγγλία, εστιάζει στις νέες συσκευασίες που περιέχουν σύνθεση πλαστικού και αλουμινίου. Η τεχνολογία αυτή χρησιμοποιεί φούρνους μικροκυμάτων οι οποίοι σε θερμοκρασία 600 βαθμών λιώνουν το πλαστικό απόβλητο και αποσπούν το περιεχόμενο αλουμίνιο για ανάκτηση.

Αυτά είναι μόνο δύο από δεκάδες παραδείγματα νέων τεχνολογιών που ανακυκλώνουν πιο αποδοτικά υλικά, των οποίων η διαλογή ή ανάκτηση ήταν αδιανόητη μόλις πριν από λίγα χρόνια. Οι Δήμοι της Θεσσαλονίκης, μαζί με την Περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας, θα μπορούσαν να φτιάξουν προγράμματα που να βοηθήσουν τις βιομηχανίες του νομού να απορροφήσουν αυτά τα υλικά, τα οποία ειδάλλως θα καταλήξουν σε χωματερές. Με τις κατάλληλες αρχικές επενδύσεις, θα αποκομίσουν μεγάλο όφελος τόσο οι επιχειρήσεις όσο και οι τοπικές κοινωνίες και το περιβάλλον τους.

5. Καμπάνια για μείωση των οικιακών απορριμμάτων

Σήμερα ο μέσος κάτοικος μιας πόλης παράγει περισσότερο από ένα κιλό από οικιακά απόβλητα. Σε μία περιοχή 1,2 εκατομμυρίων κατοίκων, όπως η ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, αυτό μεταφράζεται σε 1200 τόνους κάθε μέρα. Υπολογίζεται επίσης ότι το ένα τέταρτο έως το ένα τρίτο των τροφών που αγοράζουμε πετιέται αχρησιμοποίητο. Θα πρέπει λοιπόν οι Δήμοι να προβούν σε μια συντονισμένη δράση ενημέρωσης των δημοτών για την ανάγκη πιο ορθολογικής χρήσης των διατροφικών αποβλήτων. Θα μπορούσε να στηθεί μια καμπάνια που να ενθαρρύνει τους πολίτες να κάνουν τα ψώνια τους με αυστηρή λίστα, να αποφεύγουν την κατανάλωση περιττών τροφών (κάνει καλό και στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας!) και να αποφεύγουν τις υπερβολές στην αγορά νωπών τροφών που αχρηστεύονται γρήγορα. Μια ειδική καμπάνια – πρόκληση θα μπορούσε να στηθεί με τον τίτλο “Ούτε ένα κιλό σκουπιδιών – μπορείς!” ή κάτι αντίστοιχο.

Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στα εκατοντάδες εστιατόρια, ταβέρνες, καφέ και μπαρ της πόλης. Οι Δήμοι θα πρέπει να στήσουν προγράμματα απορρόφησης των πλεοναζόντων τροφίμων από όλα αυτά τα μαγαζιά, και είτε να τα διαθέσουν σε προγράμματα σίτισης απόρων, είτε σε επιχειρήσεις κομποστοποίησης ή άλλης εκμετάλλευσης αυτών των υλικών. Εδώ θα χρειαστεί η συνέργεια του δημόσιου και του επιχειρηματικού τομέα σε τοπικό επίπεδο.

Μια επίσης θετική πρόκληση θα ήταν η καθιέρωση ενός διαγωνισμού για την πιο καθαρή γειτονιά του μήνα ή του διμήνου, βάσει μετρήσεων σε τόνους απορριμμάτων ανά πληθυσμό. Για παράδειγμα, η Δόξα της Τριανδρίας θα συναγωνιζόταν μαζί με την Παπάφη, τα Λαδάδικα, το Φάληρο και την Άνω Τούμπα, και όλες μαζί σε μια άμιλλα ανακύκλωσης και μείωσης των αποβλήτων. Διαβάζουμε με ενδιαφέρον ότι κάτι τέτοιο έγινε πρόσφατα στο Νταρ Ελ Σαλάμ της Τανζανίας – γιατί όχι και στους Δήμους της Θεσσαλονίκης και όλης της Ελλάδας;

6. Κομποστοποίηση οργανικών οικιακών αποβλήτων

Η κομποστοποίηση είναι ένας φυσικός τρόπος μετατροπής των οργανικών υπολειμμάτων της κουζίνας και των φυτικών υπολειμμάτων του κήπου σε λίπασμα για κήπο και στις γλάστρες μας. Έτσι μειώνονται οι ποσότητες που καταλήγουν στη χωματερή, εξοικονομείται χώρος απόρριψης και μειώνονται οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και αέριων ρύπων. Επίσης μειώνεται η χρήση χημικών λιπασμάτων.

Έχει ενδιαφέρον το πρόγραμμα οικιακής κομποστοποίησης του  Δήμου Καλαμαριάς, με τη δωρεάν διανομή στον κάθε ενδιαφερόμενο ειδικού κάδου. Μέχρι σήμερα έχουν διατεθεί εντελώς δωρεάν 370 κάδοι σε κατοικίες δημοτών. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να διαθέτουν μερικά τετραγωνικά μέτρα ελεύθερης γης στον κήπο ή το προκήπιό τους, εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Καλαμαριάς. Θα θέλαμε να δούμε περισσότερες τέτοιες πρωτοβουλίες, τόσο από το Δήμο της Θεσσαλονίκης αλλά και τους Δήμους Θέρμης, Θερμαϊκού και Πυλαίας – Χορτιάτη όπου υπάρχουν περισσότερες οικίες με κήπους. 

7. Χρέωση των υπερβολικών αποβλήτων

Γράψαμε παραπάνω ότι ένας πολίτης παράγει περισσότερο από ένα κιλό αποβλήτων την ημέρα. Αυτό σημαίνει δύο κιλά, για ένα νοικοκυριό των δύο ατόμων, τρία κιλά για νοικοκυριό των τριών και ούτω καθεξής.

Προκειμένου να αποφύγουμε την υπερβολική κατανάλωση, οι Δήμοι θα μπορούσαν να εισάγουν ένα σύστημα σύμφωνα με το οποίο οι πολίτες θα έχουν το δικαίωμα να παράγουν δωρεάν ένα κιλό απορρίμματα την ημέρα, αλλά θα χρεώνονται με την επιπλέον κατανάλωση. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με την υποχρέωσή τους να χρησιμοποιούν αποκλειστικά σακούλες που θα προμηθεύονται από τους Δήμους. Οι σακούλες που αντιστοιχούν σε 400 κιλά τον χρόνο (δηλαδή 365 συν 35 επιπλέον), θα είναι δωρεάν. Οτιδήποτε παραπάνω, θα κοστίζει. Ίσως είναι ένα δύσκολο μέτρο στην αρχή, επειδή θα δημιουργούσε γραφειοκρατία και προβλήματα στη διανομή των σακούλων στον κάθε πολίτη. Από την άλλη, το σύστημα σταδιακά θα εξομαλυνθεί και ίσως βοηθήσει αρκετό κόσμο να κάνει καλύτερο προγραμματισμό και να μειώσει την παραγωγή περιττών οικιακών απορριμμάτων. Επιπλέον, μερικοί πολίτες θα έχουν κίνητρο να μειώσουν τόσο πολύ τα σκουπίδια τους, ώστε να πουλήσουν τις περισσευούμενες σακούλες σε άλλους που τις έχουν ανάγκη.

8. Τεχνητή νοημοσύνη, ανιχνευτές και υψηλή τεχνολογία για τη διανομή των ανακυκλώσιμων

Η υψηλή τεχνολογία διανομής υλικών στο τελικό στάδιο της ανακύκλωσης τους προχωρά με άλματα. Ρομπότ, ανιχνευτές, ειδικές εγκαταστάσεις και άλλες βιομηχανικές εφαρμογές μπορούν να ξεχωρίσουν, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, μέχρι και 14 διαφορετικά είδη πλαστικών και να τα ταξινομήσουν ανά προοριζόμενη χρήση. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να παίξει και αυτή τον ρόλο της: όπως έχουν αναπτυχθεί τα προγράμματα αναγνώρισης προσώπου, έτσι υπάρχουν και αντίστοιχα προγράμματα αναγνώρισης των διαφορετικών τύπων αποβλήτων. Όπως αναφέρει για παράδειγμα η General Electric, η τεχνητή νοημοσύνη όχι μόνο έχει αρχίσει να κάνει αυτή τη δουλειά χωρίς την ανάγκη ανθρώπινης παρέμβασης, αλλά βελτιώνεται και η ίδια μέσω της δικής της εμπειρίας και της τεχνικής της βαθιάς εκμάθησης (deep learning). Το αποτέλεσμα: πολύ πιο αποδοτική ταξινόμηση των υλικών και μεγαλύτερο ποσοστό αξιοποίησής τους. Το ξέρουμε ότι αυτή η τεχνολογία μπορεί να είναι πολύ ακριβή προς το παρόν, αλλά θα θέλαμε να την δούμε να χρησιμοποιείται στις επιχειρήσεις ανακύκλωσης της Θεσσαλονίκης. Κάποιες επιδοτήσεις και προγράμματα στήριξης για την αρχή θα ήταν αναγκαία, ως επένδυση για ένα επαναστατικό μέλλον στην ανακύκλωση.

Όπως αναφέραμε στην αρχή, το άρθρο μας στο πρώτο του μέρος στοχεύει να αναδείξει την ευθύνη που ο δήμος – περιφέρεια μπορεί να αναλάβει σε συνεργασία με την τοπική κοινωνία. Μια υγιής σχέση μεταξύ αυτών των δύο ομάδων μπορεί να συμβάλει σε μεγάλο βαθμό σε καλύτερα αποτελέσματα ανακύκλωσης και διαχείρισης απορριμμάτων σε προσωπικό και συλλογικό βαθμό. Στο δεύτερο μέρος του άρθρου μας θα συγκεντρωθούμε περισσότερο στις λύσεις – παραδείγματα τρίτων χωρών και πόλεων για το που θα έπρεπε να καταλήγουν τα απορρίμματα μας και με ποιό τρόπο η διαχείριση στο τελικό στάδιο θα έχει θετικό αντίκτυπο για τις εταιρείες, την περιφέρεια, τον δήμο και τέλος τους πολίτες της τοπικής κοινωνίας. Η διδαχή του να είσαι πολίτης στην Γερμανία μας έφερε αντιμέτωπους με καινούριες συνήθειες αλλά και με μια πολύ πικρή αλήθεια – είμαστε ό,τι πετάμε. Και ό,τι πετάμε, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, επιστρέφει σε εμάς.

*Βασιλική Παναγιωτοπούλου: Πρώην Γενική Γραμματέας Volt Europa και Γιάννης Καραμήτσιος: Alliance 4 Europe, Βρυξέλλες