Η Άννα μιλάει με την Άννα

Βγαίνοντας εκστασιασμένη από το μουσείο της Άννας Φρανκ στο Άμστερνταμ, ένιωσα να με προσεγγίζει μια κοριτσίστικη φιγούρα. Όσο με πλησίαζε, τόσο η έκπληξή μου μετατρεπόταν σε απίστευτη χαρά και συγκίνηση συνάμα.

Αν. Κ – Συγγνώμη! Ελπίζω να μην σε ενοχλώ! Έχω ακούσει τόσα για σένα! Παρεμπιπτόντως ονομάζομαι και εγώ Άννα όπως και εσύ και θα ήθελα, χωρίς να γίνομαι αδιάκριτη, αν μπορούσες να διηγηθείς με λίγα λόγια τη ζωή σου πριν τον εγκλεισμό σου στο πίσω σπίτι.

Αν. Φρ. -Φυσικά! Δεν είναι πολλές οι ευκαιρίες που έχω για να διηγηθώ τη μικρή σε διάρκεια ζωή μου. Λοιπόν με λένε Άννα Φρανκ και γεννήθηκα στην Φρανκφούρτη της Γερμανίας, στις 12 Ιουνίου του 1929. Γονείς μου ο Όττο Φρανκ και η Έντιθ Φρανκ και αδερφή μου η Μαργκότ. Η οικογένεια μου δεν ήταν φανατικά προσκολλημένη στον Ιουδαϊσμό και έτσι ζούσαμε ήρεμα σε μια μη εβραϊκή γειτονιά της Φρανκφούρτης. Πριν την άνοδο του Χίτλερ, φοιτούσα στο Μοντεσσοριανό σχολείο. Αργότερα αναγκάστηκα να μεταγραφώ σε ένα ειδικό σχολείο για Εβραίους, σύμφωνα με το σχετικό διάταγμα που εξέδωσε η καγκελαρία του ναζιστικού κράτους. Ο Πιμ, όπως φώναζα χαϊδευτικά τον πατέρα μου, δούλευε σε μια εταιρεία παραγωγής πηκτίνης και περίπου το 1938 ξεκίνησε την δική του επιτυχημένη επιχείρηση, ασχολούμενος με ιδιαίτερη αφοσίωση με το χονδρεμπόριο φρούτων. Η μητέρα μου βρισκόταν στο σπίτι ως μια πιστή μητριαρχική φιγούρα, διεκπεραιώνοντας τις οικιακές δουλειές.

Αν. Κ. -Πώς ξεκίνησες να γράφεις το ημερολόγιο σου που σήμερα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά ντοκουμέντα που αναδεικνύουν τη βαρβαρότητα του ναζισμού απέναντι στους εβραϊκούς πληθυσμούς της Ευρώπης κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο;

Αν. Φρ. -Στα δέκατα τρίτα γενέθλια μου οι γονείς μου μου δώρισαν ένα κόκκινο ημερολόγιο με κλειδαριά, που το είχα μαζέψει στη σκονισμένη βιτρίνα ενός βιβλιοπωλείου στο Άμστερνταμ. Αυτό το λεύκωμα ήταν το καλύτερο δώρο που θα μπορούσε να μου δώσει κάποιος, καθώς το όνειρό μου ήταν να συγγράψω ένα βιβλίο ή άρθρο για εφημερίδα. Στο ημερολόγιο αυτό «συνομιλώ» με τη φανταστική φίλη μου που την έχω ονομάσει Κίτυ. Με αυτό τον τρόπο ήταν πιο εύκολο να αποτυπωθεί σε χαρτί τα βιώματα και συναισθήματά μου.

Αν. Κ. -Πώς κατάφερες εσύ και η οικογένειά σου να κρυφτείτε από τη ναζιστική κατοχή αντίθετα με πολλούς άλλους ανθρώπους;

Αν. Φρ. – Σχεδόν ένα μήνα μετά την αρχή της συγγραφής του ημερολογίου μου, η Μαργκότ έλαβε μια επίσημη κλήση από την ναζιστική διοίκηση, προκειμένου να οδηγηθεί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο πατέρας μου, θέλοντας να προστατέψει την οικογένεια του, μας οδήγησε μαζί με την οικογένεια του συνεταίρου του Βαν Πελς στο πίσω μέρος της εταιρείας του Opekta. Τα μικρά δωμάτια, όπου ζήσαμε, ήταν κρυμμένα πίσω από κινητή βιβλιοθήκη. Με την βοήθεια των πιστών μας υπαλλήλων μείναμε κρυμμένοι για περισσότερο από δύο χρόνια. Έχω ακούσει ότι και εσείς, στην σύγχρονη εποχή, είστε υποχρεωμένοι να μένετε μέσα στα σπίτια σας. Γιατί;

Αν. Κ. – Είμαστε σε κατ’ οίκον περιορισμό για την Πανδημία Covid-19, ή όπως αλλιώς λέγεται κορονοϊός. Είναι μια σοβαρή αναπνευστική νόσος που ταλαιπωρεί όλο των πλανήτη εδώ και ένα χρόνο περίπου. Στην Ελλάδα, όπου κατοικώ, εμφανίστηκε στις 26 Φεβρουαρίου του 2020. Εντός Μαρτίου του ίδιου έτους, λόγω της εμφάνισης αυξημένων κρουσμάτων σε διάφορες περιοχές, αποφασίστηκε το πανελλαδικό κλείσιμο όλων των εκπαιδευτικών μονάδων, όπου η εκπαίδευση πλέον πραγματοποιείται εξ’ αποστάσεως, μέσω μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Σταδιακά, κατέβασαν ρολά τα καταστήματα εστίασης, λιανικού εμπορίου ακόμα και οι θρησκευτικοί χώροι. Επίσης, από τις 16 Μαρτίου καθιερώθηκαν τηλεοπτικές ενημερώσεις από το Υπουργείο Υγείας σχετικά με την εξέλιξη της πανδημίας και τις αποφάσεις της Κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της. Αργότερα, επιβλήθηκαν περιορισμοί μετακινήσεων των πολιτών σε όλη την επικράτεια. Εσύ πως περνούσες τον χρόνο σου στο πίσω σπίτι;

Αν. Φρ. – Η μέρα μου ξεκινούσε πριν τις επτά το πρωί, όπου όλοι κάναμε μια σειρά έξω από το μπάνιο γιατί το αυστηρό πρόγραμμα έλεγε ότι μετά τις οκτώ, οφείλαμε να τηρούμε απόλυτη ησυχία, καθώς στον κάτω όροφο υπήρχαν οι εργάτες που δεν έπρεπε να μας ακούσουν. Την περίοδο αυτή εγώ, ο Πίτερ και η Μαργκότ μαθαίναμε στενογραφία, γερμανικά, γαλλικά, άλγεβρα και ιστορία. Γύρω στις δώδεκα, τα μέλη της αποθήκης θα πήγαιναν στο καθιερωμένο διάλειμμα τους, έτσι και εμείς την συγκεκριμένη χρονική στιγμή τρώγαμε όλοι μαζί. Στη μία το μεσημέρι, ανοίγαμε το ραδιόφωνο, στον σταθμό BBC, για τα τελευταία νέα της ημέρας. Αφού τελείωνε το πρόγραμμα των ειδήσεων, οι περισσότεροι θα απολάμβαναν έναν μεσημεριανό ύπνο. Αντίθετα, εγώ καθόμουν στο γραφείο και έγραφα στο ημερολόγιο ή έκανα τα μαθήματα μου. Στις πέντε και μισή αφού είχαν φύγει οι εργάτες για τα σπίτια τους, ο κ. Βαν Πελς τσέκαρε την καθημερινή αλληλογραφία, ο πατέρας δακτυλογραφούσε διάφορα εργασιακά γράμματα, η κα. Βαν Πελς και η μητέρα ετοίμαζαν το απογευματινό τραπέζι, ενώ εγώ και η Μάργκοτ κάναμε διάφορες δουλειές για τους υπαλλήλους, όπως τοποθέτηση γραμμάτων στους φακέλους. Μετά το απόδειπνό μας, ανταλλάσσαμε απόψεις ή παίζαμε επιτραπέζια παιχνίδια. Στις εννιά άρχιζαν οι ετοιμασίες για το βράδυ. Έπρεπε να μεταφέρουμε τα έπιπλα έτσι ώστε να είναι κατάλληλα για τον βραδινό μας ύπνο. Όπως και το πρωί, το νυχτερινό μπάνιο είχε αυστηρό πρόγραμμα. Η σειρά μου ήταν από τις εννιά μέχρι και τις εννιά και μισή. Μετά από αυτό, το κρυφό σπίτι μας έπεφτε σταδιακά σε πλήρη ησυχία. Εσένα ποια ήταν η ρουτίνα σου, στον αντίστοιχο σου εγκλεισμό;

Αν. Κ. -Το πρωί η μαμά μου με ξυπνούσε, ώστε να ετοιμαστώ για την τακτική τηλεκπαίδευση. Καθόμουν μπροστά στην οθόνη, γύρω στις εφτά ώρες ημερησίως. Μετά το σχόλασμα, χάζευα λίγο στην αντίστοιχη τηλεόραση για μένα και μετά έκανα τις εργασίες μου για την επόμενη μέρα. Κατά τις τέσσερις το απόγευμα, ο πατέρας μου με μετέφερε με το αυτοκίνητο στο γήπεδο τένις, μιας και επιτρεπόταν οι μετακινήσεις για αθλητικές δραστηριότητες. Όταν επέστρεφα στο σπίτι από την αγαπημένη μου προπόνηση, ετοιμαζόμουν για το φροντιστήριο των αγγλικών μου. Το μάθημα διαρκούσε περίπου δύο ώρες. Καθώς τελείωνα τις υποχρεώσεις μου, μπορεί να ζωγράφιζα, να διάβαζα ένα βιβλίο ή να έγραφα στο ημερολόγιο μου. Στις εννιά άρχιζαν και οι δικές μας ετοιμασίες για τον βραδινό ύπνο μας. Στις δέκα η μικρή αδερφή μου θα έβλεπε ένα σίριαλ ή θα συζητούσαμε για την μέρα που μας πέρασε και τους προβληματισμούς μας. Γύρω στις έντεκα κλείναμε το φως και πέφταμε στην αγκαλιά των ονείρων μας. Ποιες ήταν οι κύριες σκέψεις σου το διάστημα του εγκλεισμού;

Αν. Φρ. – Έβλεπα τον κόσμο αργά αργά να μεταμορφώνεται σε άγριο τοπίο. Άκουγα τον κεραυνό που πλησιάζει και που μια μέρα θα κατέστρεφε και εμάς τους ίδιους. Ένιωθα τον πόνο εκατομμυρίων ανθρώπων. Κι όμως, όταν κοίταζα των ουρανό, ένιωθα μέσα μου πως όλα θα αλλάξουν προς το καλύτερο, πως αυτή η σκληρότητα θα τελείωνε πως η ειρήνη και η γαλήνη θα επέστρεφαν και πάλι. Μου είχαν λείψει όλα, το ποδήλατο, ο χορός, το σφύριγμα, το να κοιτάς έξω από το παράθυρο στον κόσμο, το να νιώθω νέα, το να νιώθω ελεύθερη. Ήθελα να εξακολουθήσω να ζω και μετά τον θάνατο μου. Κάποια μέρα θα τελείωνε αυτός ο φοβερός πόλεμος. Κάποια μέρα θα ξαναγινόμασταν άνθρωποι κι όχι απλά Εβραίοι σημαδεμένοι με ένα κίτρινο αστέρι… Ποιες είναι οι σκέψεις σου για τον δικό σου περιορισμό;

Αν. Κ. – Η λέξη κορονοϊός έχει μπει για τα καλά στην σκέψη και στις κινήσεις όλων μας. Είναι μια τόση μικρή λέξη, αλλά και τόσο δυνατή. Την πρώτη φορά που είχα βγει μετά από πολύ καιρό, είδα ένα άδειο πάρκο που παλιότερα έσφυζε από κόσμο. Αυτό με έκανε χαρούμενη που όλοι εφαρμόζαμε τα μέτρα, αλλά από την άλλη με τρόμαξε. Σκηνικό πρωτόγνωρο, λες και ήταν έτοιμο για γύρισμα ταινίας. Έλλειψη θορύβων, εικόνων, συναισθημάτων, ανθρώπων. Έλλειψη ζωής. Όλα μου φαίνονταν μουντά και άχρωμα. Οι φασαρίες, οι φωνές από τα μικρά παιδιά, όλα αυτά που θεωρούσα δεδομένα αποτελούσαν μια εγγύηση ασφάλειας και καθημερινότητας πλέον. Ευχαριστώ πολύ που μοιράστηκες μαζί μου τη ζωή σου και τις σκέψεις σου και ελπίζω να μην ξαναγίνει πόλεμος με αίτιο την ξενοφοβία και τη μισαλλοδοξία.

Αν. Φρ. – Και εγώ ευχαριστώ για την ανταπόκριση στις δικές μου ερωτήσεις. Ελπίζω αυτός ο ιός να σας αφήσει να αναπνεύσετε ελεύθερα, σύντομα, ξανά…

*Το κείμενο Η Άννα μιλάει με την Άννα, γράφτηκε από τη μαθήτρια Άννα Κασούμη μαθήτρια του Διαπολιτισμικού Γυμνασίου την περσινή χρονιά στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Είναι ένας διάλογος ανάμεσα στο σήμερα και στο χθες. Δύο συνομήλικα κορίτσια συνομιλούν και μοιράζονται μαζί μας τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους από τον εγκλεισμό τους. Η Άννα στην εποχή του κορονοϊού με σχολεία κλειστά και ανύπαρκτη κοινωνική ζωή και η Άννα στην εποχή του ναζισμού και των στρατοπέδων συγκέντρωσης.