Η ανοιχτή πληγή στην καρδιά της Μέσης Ανατολής

Το γεγονός ότι οι χρόνιες αντιπαραθέσεις μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης είχαν φύγει το τελευταίο διάστημα από το επίκεντρο των διεθνών μέσων ενημέρωσης, δε σήμαινε και ότι είχαν ολοκληρωθεί. Το καζάνι της έντασης συνέχισε να σιγοβράζει όλο αυτό το διάστημα.

Οι σειρήνες ηχούν και πάλι στην Ιερουσαλήμ, το κλίμα είναι εκρηκτικό με μπαράζ ρουκετών από τη Χαμάς, φονικές επιθέσεις αντίποινων από το Ισραήλ, δεκάδες θύματα ανάμεσα τους και παιδιά και τις δύο πλευρές να βρίσκονται ένα βήμα πριν από την γενικευμένη σύρραξη.

Η διαμάχη Ισραήλ – Παλαιστίνης άρχισε και πάλι να κλιμακώνεται λίγο πριν το τέλος του Ραμαζανιού.

Η ανοιχτή πληγή της περιοχής παραμένει άλυτη και έχει κοστίσει πολλές ανθρώπινες ζωές.

Για περισσότερο από έναν αιώνα Εβραίοι και Άραβες διεκδικούσαν την κυριότητα της γης μεταξύ του Ιορδάνη ποταμού και της Μεσογείου.

Όσο η σύγκρουση συνεχίζεται καμία πλευρά δεν μπορεί να αισθάνεται ασφαλής. Κάθε λίγα χρόνια θα έρχεται και πάλι στο προσκήνιο μια σοβαρή και βίαιη κρίση. Την τελευταία 15ετία οι αντιπαραθέσεις επικεντρώνονται γύρω από το σημείο που χωρίζει τη Γάζα από το Ισραήλ.

Για μια ακόμη φορά μας υπενθυμίζεται ότι τα γεγονότα στην Ιερουσαλήμ και τους Ιερούς Τόπους έχουν απαράμιλλη δυνατότητα να πυροδοτούν τη βία.

Η ιερότητα της πόλης για Χριστιανούς, Εβραίους, Μουσουλμάνους δεν είναι ένα απλό θρησκευτικό ζήτημα. Τα εβραϊκά και μουσουλμανικά ιερά μέρη είναι εθνικά σύμβολα.

Ένα από τα ζητήματα που ξεχείλισαν ξανά το ποτήρι ήταν οι απειλές για έξωση Παλαιστινίων από τα σπίτια τους στη συνοικία Σέιχ Τζάρα. Μια παλαιστινιακή γειτονιά έξω από τα τείχη της παλιάς πόλης, με εβραϊκές ομάδες να διεκδικούν τα εδάφη και τις περιουσίες στα ισραηλινά δικαστήρια.

Αλλά δεν είναι μια απλή διαμάχη για μια «χούφτα» σπίτια. Έρχεται μετά από χρόνια προσπαθειών των κυβερνήσεων του Ισραήλ που επιδιώκουν να καταστήσουν την Ιερουσαλήμ πιο εβραϊκή. Μεγάλοι οικισμοί για τους Εβραίους χτίστηκαν σε κατεχόμενη γη, παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο. Τα τελευταία χρόνια η κυβέρνηση και οι έποικοι εργάστηκαν για να εγκαταστήσουν Εβραίους Ισραηλινούς σε παλαιστινιακές περιοχές κοντά στα τείχη της παλιάς πόλης.

Μια οργάνωση υπέρ των Εβραίων εποίκων, η Nahalat Shimon επικαλείται έναν νόμο του 1970 υποστηρίζοντας ότι οι ιδιοκτήτες των κατοικιών και της διαφιλονικούμενης γης πριν το 1948 ήταν εβραϊκές οικογένειες, άρα οι νυν Παλαιστίνιοι ιδιοκτήτες θα πρέπει να εκδιωχθούν και οι ιδιοκτησίες τους να δοθούν σε Εβραίους. Οι Παλαιστίνιοι από την άλλη αντιτείνουν ότι η σχετική νομοθεσία στο Ισραήλ είναι άδικη επειδή δεν τους παρέχει τα νομικά μέσα να διεκδικήσουν περιουσίες που τους απέσπασαν εβραϊκές οικογένειες στα τέλη της δεκαετίας του 1940 σ’ αυτό που εξελίχθηκε στο κράτος του Ισραήλ.

Σε αυτό ήρθε να προστεθεί οι επιθέσεις της αστυνομίας των Παλαιστινίων κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού οι οποίες κορυφώθηκαν με τα όσα συνέβησαν εντός του τζαμί al-Aqsa, που αποτελεί το πιο ιερό μέρος για τους Μουσουλμάνος μετά τη Μέκκα και τη Μεδίνα.

Η Χαμάς έστειλε τελεσίγραφο στο Ισραήλ να απομακρύνει τις δυνάμεις από το τζαμί al-Aqsa και τη συνοικία Σέιχ Τζάρα και στη συνέχεια εκτόξευσε ρουκέτες προς την Ιερουσαλήμ.

Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου μέσω Twitter έκανε λόγο για τρομοκρατικές οργανώσεις στη Γάζα που πέρασαν μια κόκκινη γραμμή και ότι το Ισραήλ θα αντιδράσει.

Το Ισραήλ καταδεικνύει ως υπεύθυνη την ασυνεννοησία και αντιπαλότητα που χαρακτηρίζει την σχέση της Χαμάς, η οποία και ελέγχει τη Γάζα με την Παλαιστινιακή Αρχή. Αυτή ελέγχει τη Δυτική Όχθη. Μία αντιπαλότητα που κλιμακώθηκε μετά την ακύρωση των εκλογών από τον ηγέτη των Παλαιστινίων Μαχμούντ Αμπάς. Η Χαμάς διατηρούσε μεγάλες ελπίδες για τη νίκη στις εκλογές που είχαν προγραμματιστεί για τις 22 Μαΐου πιστεύοντας ότι θα κέρδιζε, αναλαμβάνοντας τα ηνία όχι μόνο στη Γάζα αλλά και στη Δυτική Όχθη.

Τα βίαια γεγονότα θα συνεχίζονται όσο η διαμάχη παραμένει άλυτη. Δημοσιογράφοι που παρακολουθούν χρόνια το θέμα δεν είναι σε θέση να απαντήσουν πότε οι δύο πλευρές θα μπορούσαν να βρουν ένα τρόπο για να συνυπάρξουν ειρηνικά. Κατά τις ειρηνευτικές διαδικασίες στο Όσλο τη δεκαετία του 90′ υπήρχε μία αχτίδα αισιοδοξίας.

Αντί να μπαίνει η ειρήνη στο επίκεντρο και των δύο πλευρών, αυτές το μόνο που κοιτάζουν είναι το πώς θα διαφυλάξουν και θα επιβάλλουν τις θέσεις τους. Πρόκειται για μία πρόκληση που ποτέ δεν αντιμετωπίστηκε σοβαρά όλα αυτά τα χρόνια.

Ο ρόλος Ερντογάν

Ο Ταγίπ Ερντογάν αποκάλεσε το Ισραήλ «κράτος τρομοκρατίας» κατά τη διάρκεια ομιλίας, στην οποία αναφέρθηκε στα βίαια επεισόδια που σημειώνονται στην Πλατεία των Τεμενών στην Ιερουσαλήμ. «Το τυραννικό Ισραήλ, το κράτος της τρομοκρατίας, επιτίθεται με άγριο και ανήθικο τρόπο στους μουσουλμάνους στην Ιερουσαλήμ, που δεν έχουν άλλο μέλημα από το να προστατεύσουν τα σπίτια τους και την από χιλιάδων ετών χώρα τους, όπως και τις ιερές αξίες τους», ανέφερε ο πρόεδρος της Τουρκίας και συνέχισε χαρακτηρίζοντας τα βίαια επεισόδια ως επίθεση εναντίον «όλων των μουσουλμάνων».

Ο Ερντογάν πάει μάλιστα ένα βήμα πιο πέρα, λέγοντας ότι «η προστασία της τιμής της Ιερουσαλήμ είναι καθήκον κάθε μουσουλμάνου». Καλεί επίσης όλες τις χώρες, πρωτίστως τις μουσουλμανικές, να «αναλάβουν δράση κατά των επιθέσεων του Ισραήλ σε βάρος των Παλαιστινίων». Παράλληλα ο πρόεδρος της Τουρκίας επιτέθηκε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, λέγοντας πως αν δεν «σταματήσει αυτή τη δίωξη» θα αποδείξει ότι ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από τους 5 όπως λέει πολλές φορές χαρακτηριστικά ο ίδιος.

Μέτωπο με το Ισραήλ από το 2018

Δριμείες επικρίσεις και έντονη αντιπαράθεση είχαν ήδη φέρει την Τουρκία απέναντι στο Ισραήλ από το 2018, όταν ο Ερντογάν χαρακτήρισε «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας» και «κρατική τρομοκρατία» τις ενέργειες του Ισραήλ στα παλαιστινιακά εδάφη. Η Τουρκία και το Ισραήλ εξακολουθούν να έχουν τεταμένες σχέσεις από το 2018, όταν είχαν αποχωρήσει αμοιβαία οι πρεσβευτές των δύο χωρών μετά τον θάνατο διαδηλωτών στη Λωρίδα της Γάζας. Η Άγκυρα τον περασμένο Δεκέμβριο είχε δείξει βούληση για επαναπροσέγγιση με το Ισραήλ, όμως οι εξελίξεις δείχνουν ότι τι μονοπάτι είναι δύσβατο, όπως συμβαίνει και με τις σχέσεις ΗΠΑ Τουρκίας.

Από τον Τραμπ στον Μπάιντεν

Ειρηνευτικές συνομιλίες λαμβάνουν χώρα κατά καιρούς εδώ και πάνω από ένα τέταρτο του αιώνα, χωρίς να έχει λυθεί το ζήτημα. Το τελευταίο ειρηνευτικό σχέδιο που προώθησαν οι ΗΠΑ υπό τον Ντόναλντ Τραμπ – και ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου χαρακτήρισε «συμφωνία του αιώνα» -, το απέρριψαν οι Παλαιστίνιοι ως μονόπλευρο και η όποια νέα συμφωνία θα πρέπει να εξασφαλίσει τη συναίνεση και των δύο πλευρών για την επίλυση των περίπλοκων ζητημάτων.

Οι ταραχές συνιστούν ένα προειδοποιητικό καμπανάκι για τη διεθνή κοινότητα, ειδικά για τις ΗΠΑ. Η κυβέρνηση Μπάιντεν επισήμως τάσσεται υπέρ της λύσης των δύο κρατών – που εξακολουθεί να φαντάζει δύσκολη -, αλλά δεν έχει ακόμη ορίσει επιτετραμμένο για το Μεσανατολικό. Κι ήρθε η ώρα, μετά τη λήξη της χαοτικής θητείας Τραμπ, να ξαναπιάσει δουλειά η Ουάσιγκτον σε συνεργασία και με την ΕΕ.

Πώς ξεκίνησαν όλα;

• Τέλος Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και διάλυση Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Βρετανία αναλαμβάνει τον έλεγχο της περιοχής που είναι γνωστή ως Παλαιστίνη με τα εδάφη της να κατοικούνται από εβραϊκές μειονότητες και μία αραβική πλειοψηφία. Οι εντάσεις μεταξύ των δύο πλευρών εντάθηκαν όταν η Κοινωνία των Εθνών ανέθεσε στη Βρετανία το καθήκον να δημιουργήσει ένα «εθνικό σπίτι» στην Παλαιστίνη για τους Εβραίους. Για τους Εβραίους ήταν το σπίτι των προγόνων τους, αλλά οι Παλαιστίνιοι Άραβες διεκδίκησαν επίσης τα εδάφη αυτά και αντιστάθηκαν
• Μεταξύ των δεκαετιών 20′-40′ ο αριθμός των Εβραίων που έφτασε εκεί αυξήθηκε με πολλούς να αναζητούν πατρίδα μετά το Ολοκαύτωμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Παράλληλα αυξήθηκε η βία μεταξύ Εβραίων και Αράβων, αλλά και κατά της βρετανικής κυριαρχίας. Το 1947 ο ΟΗΕ ψήφισε η Παλαιστίνη να χωριστεί σε ξεχωριστά εβραϊκά και αραβικά κράτη.
• Οι Παλαιστίνιοι Άραβες δε μπορούσαν να δεχθούν την απόφαση αυτή, με αποτέλεσμα τον πρώτο πόλεμο μεταξύ τους, το 1948. Η παταγώδης ήττα των Παλαιστινίων σήμανε την αρχή της κόντρας, με τους Ισραηλινούς να καταλαμβάνουν μια σειρά από εδάφη των πρώτων. Υπολογίζεται πως περίπου ένα εκατομμύριο Παλαιστίνιοι έφυγαν ως πρόσφυγες στη δυτική όχθη του Ιορδάνη, στη Γάζα, τη Συρία και το Λίβανο. Οι επόμενοι δύο μεγάλοι πόλεμοι ακολούθησαν το 1967 και το 1973.

• Ο Πόλεμος των Έξι Ημερών. Το 1967, με τον Πόλεμο των Έξι Ημερών, οι περιοχές της Δυτικής Όχθης, της Γάζας, τα υψίπεδα Γκολάν, αλλά και η χερσόνησος του Σινά θα περάσουν στην κατοχή του Ισραήλ, έπειτα από ένα προληπτικό ταυτόχρονο χτύπημα στην Αίγυπτο και τη Συρία. Από τότε και στο εξής, η έκβαση αυτού του πολέμου θα επιδράσει αποφασιστικά στο Παλαιστινιακό ζήτημα. Η απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας “Resolution 242” καλεί το Ισραήλ να αποχωρήσει από τα εδάφη που κατέλαβε. Ωστόσο, το αίτημα αυτό δεν πραγματοποιείται (UN Secirity Council Resolution 242,1967). Έκτοτε, ο Παλαιστινιακός λαός θεωρεί πως βρίσκεται υπό κατοχή, και επιδιώκει την ανεξαρτητοποίησή του από τον Ισραηλινό έλεγχο.
• Η πρώτη Intifada. Το 1987, οι σχέσεις μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων πληθυσμών -για πρώτη φορά εντός των συνόρων- έφτασαν στο ναδίρ, με την έναρξη της πρώτης Intifada – δηλαδή της μαζικής εξέγερσης του Παλαιστινιακού λαού για την αποτίναξη της Ισραηλινής κυριαρχίας. Συγκεκριμένα, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως η εξέγερση δεν ξεκίνησε από την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO). Αντίθετα, αποτελούσε προϊόν διαφόρων ειδών “κοινωνικής ανυπακοής” από ανθρώπους διαφόρων ηλικιών και, σε πολλές περιπτώσεις, χωρίς προηγούμενο τέτοιας συμπεριφοράς (United Nations, 2008). Σε κάθε περίπτωση, αυτή η μη οργανωμένη εξέγερση δείχνει την ανάγκη του Παλαιστινιακού λαού για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, ανεξαρτήτως πολιτικών σκοπιμοτήτων, γι’ αυτό και παραμένει τόσο σημαντική (Beinin J., Hajjar L., 2014). Τελείωσε το 1991, με το συνέδριο της Μαδρίτης, και είχε ως αποτέλεσμα την πρόκληση μεγάλου ενδιαφέροντος στη διεθνή κοινότητα, η οποία, έκτοτε, έδωσε περισσότερη σημασία στο ζήτημα.
• Η δεύτερη Intifada. Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, το 2000, ξεσπά για δεύτερη φορά σύγκρουση μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, με αφορμή την επίσκεψη του τότε υποψήφιου για τη θέση του Πρωθυπουργού του Ισραήλ, Ariel Sharon, στο Temple Mount, το Μουσουλμανικό τέμενος της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, προκαλώντας τις έντονες διαμαρτυρίες των Παλαιστινίων. Η δεύτερη Intifada, η οποία διήρκεσε μέχρι τις αρχές του 2005, θεωρείται πιο αιματηρή από την πρώτη – με το Ισραήλ να κάνει χρήση του στρατού του, και τους Παλαιστινίους να κάνουν περισσότερες επιθέσεις αυτοκτονίας συγκριτικά με όλη την προηγούμενη δεκαετία.
• Η κατασκευή του Τείχους Διαχωρισμού από το Ισραήλ. Σημαντική εξέλιξη υπήρξε το 2002 όταν, επί Sharon, κατασκευάστηκε διαχωριστικό τείχος μεταξύ του Ισραήλ και της Δυτικής Όχθης, και, συνεπώς, κατέστη σαφές πως η Δυτική όχθη δεν θα μπορούσε να προσαρτηθεί χωρίς να αφομοιωθεί ο Εβραϊκός χαρακτήρας του κράτους. Το τείχος φαίνεται πως δεν είναι ακριβώς στις γραμμές της Δυτικής Όχθης, σύμφωνα με το αρχικό πλάνο, παραχωρώντας στο Ισραήλ ένα μικρό μέρος αυτών των εδαφών, και χωρίζοντας στη μέση πόλεις και μεταφορικά δίκτυα (Beinin J., Hajjar L., 2014). Η κίνηση αυτή από το Ισραήλ προκάλεσε την αντίδραση της διεθνούς κοινότητας, και είχε ως αποτέλεσμα την έκδοση μιας Συμβουλευτικής Γνωμοδότησης από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
• Η Επίθεση στη Λωρίδα της Γάζας. Η ειρήνη δεν θα κρατήσει πολύ καθώς, στα τέλη του 2008, το Ισραήλ εισέβαλε στη Λωρίδα της Γάζας για να σταματήσει τις επιθέσεις με πυραύλους από την Ισλαμική οργάνωση Hamas. Αξίζει να σημειωθεί πως, μόλις τρία χρόνια πριν, το Ισραήλ είχε αποτραβήξει τo στρατιωτικό προσωπικό και τους Ισραηλινούς εποίκους που ζούσαν εκεί, αν και διατηρούσε ακόμα τον έλεγχο της περιοχής, ενώ το 2006, τη νίκη στις εκλογές που είχαν διεξαχθεί στην Παλαιστινιακή κοινότητα απέσπασε η Hamas, προχωρώντας στην απομάκρυνση της Fatah από τη Λωρίδα της Γάζας, και διχοτομώντας ουσιαστικά την κοινότητα (BBC News, 2016). Με την Παλαιστίνη να έχει πλέον τον έλεγχο της Γάζας, δημιουργούνταν πολλά επεισόδια με το Ισραήλ, και αυτό προκάλεσε τον – μικρό σε διάρκεια – πόλεμο του 2008-2009.
• Η Επιχείρηση “Προστατευτική Αιχμή”. Με ανάλογη αφορμή, το καλοκαίρι του 2014 το Ισραήλ επενέβη εκ νέου στη Λωρίδα της Γάζας, με σκοπό, και πάλι, να σταματήσει την εκτόξευση ρουκετών στο έδαφός του από ενόπλους της Παλαιστινιακής οργάνωσης Hamas. Για μια ακόμη φορά, η σύγκρουση ήταν μικρής διάρκειας (μόλις δυο μηνών) αλλά, όπως πάντα, είχε αρκετά θύματα (BBC News, 2016). Έκτοτε, αλλά και κατά τη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων, έχουν υπάρξει κι άλλα περιστατικά μικρότερης κλίμακας, τα οποία διαρκώς υπονομεύουν οποιεσδήποτε προσεγγίσεις γίνονται.

ΠΗΓΕΣ: BBC / DW / ΑΠΕ / offlinepost.gr / powerpolitics.eu /