Αντικρίζοντας κατάματα τις εξαρτήσεις μας

Είχα να παρακολουθήσω θεατρική παράσταση σε κλειστό θέατρο από τον Μάρτιο του 2020 όταν και επιβλήθηκε το πρώτο lock down. Εκείνο το διάστημα δεν γνωρίζαμε σε ποια μονοπάτια και περιπέτειες θα μας οδηγούσε η πανδημία.

Ενάμιση χρόνο μετά και η πρώτη αυτή παράσταση στο θέατρο Τ της οδού Φλέμινγκ έμελλε να είναι το “Dogman – Το αδέσποτο σκυλί” που έρχεται σε μια εποχή που όλοι μας έχουμε ανάγκη όσο ποτέ άλλοτε το θέατρο την εξωστρέφεια και θέματα που πραγματεύονται δύσκολες καταστάσεις που πολλοί μπορεί να βιώσαν ακόμα και ως αιτία του παρατεταμένου μας εγκλεισμού. Γιατί ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό και πρέπει να εκφράζεται.

Δεν είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζονται παραστάσεις από ομάδες απεξαρτημένων χρηστών. Με αφετηρία κυρίως την δεκαετία του 1990 όταν και έγινε μια γενναία προσπάθεια και στην χώρα μας δημιουργίας πρωτοπόρων για την εποχή προγραμμάτων που δεν βασίζονταν στην φαρμακευτική απεξάρτηση, ήταν πολλές οι προσπάθειες αυτές και αρκετές από αυτές πολύ αξιόλογες. Τεχνικές όπως ο αυτοσχεδιασμός, το θέατρο του καταπιεσμένου, playback theater χρησιμοποιήθηκαν ως τρόποι έκφρασης επί σκηνής.

Οι παραστάσεις με θέμα τις εξαρτήσεις είναι πάντοτε πολύ δυνατές, διότι πραγματεύονται ένα θέμα δύσκολο που απ’ όπου και αν το προσεγγίσει κανείς και όσο και αν αποτελεί μια θεματική που προβάλλεται αποτελεί ένα θέμα ταμπού που φέρνει τους περισσότερους σε αμηχανία. Κάποιος μπορεί να τους αγγίζει διότι έχουν βιώματα στο κοντινό τους οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον.

Όταν τους ρόλους επί σκηνής αναλαμβάνουν πρώην χρήστες τότε η παράσταση αποκτά μια επιπλέον ενέργεια. Οι ηθοποιοί μπορεί να μην είναι επαγγελματίες καλούνται όμως να αναπαραστήσουν ένα βίωμα που τους έχει στιγματίσει και πιθανό να τους ακολουθεί σε πολλές περιστάσεις στην ζωή τους.

Υπάρχει φυσικά ο κίνδυνος το εγχείρημα να χαθεί απλά μέσα σε συναισθήματα, μηνύματα και εξομολογήσεις και να καταντήσει διδακτικό και πολύ μελό.

Η παράσταση “Dogman – Ένα αδέσποτο παιδί” που καταχειροκροτήθηκε στις 3 sold out παραστάσεις ήταν ξεχωριστή στο είδος της. Κατάφερε να ξεπεράσει τυχόν παγίδες και δεν αποτέλεσε απλά σκόρπια βιώματα με θέμα την εξάρτηση, ούτε ένα παραστατικό κείμενο για τις επιπτώσεις των καταχρήσεων.

Αντ’ αυτού κατάφερε να αποτελέσει ένα ενιαίο σωστά έργο με αρχή, μέση μέση και τέλος, που καταφέρνει άλλοτε ρεαλιστικά, άλλοτε αλληγορικά μέσα από ένα αλλεπάλληλο πάντρεμα παραμυθιού, φαντασίας και πραγματικότητας να μας παρουσιάσει καταστάσεις, σκέψεις και προβληματισμούς χωρίς φτιασίδια και ωραιοποιήσεις προβάλλοντας ατόφια την αλήθεια των συμμετεχόντων της.

Ως θεατής δεν μπαίνεις στην θέση αυτού που καλείται να λυπηθεί τον καημένο χρήστη που η κακή μοίρα της ζωής τον έριξε στις ουσίες αλλά να προβληματιστείς πραγματικά γύρω από την έννοια της εξάρτησης, ακόμα και στην δική σου ζωή.

Τι είναι η εξάρτηση και ποιες είναι οι δικές μας εξαρτήσεις. Που μας οδήγησαν και που μπορούν να μας φτάσουν. Αυτό το ερώτημα επανήλθε πολλές φορές ως προβληματική σε μια εποχή μάλιστα που αρκετοί από εμάς βυθίστηκαν περισσότερο από ποτέ στην μοναξιά και τις εμμονές τους μέσα από μια περίοδο μοναξιάς φόβου και εγκλεισμού. Πόσο αθώοι ή ένοχοι έχουμε υπάρξει και αξίζουμε άραγε μια τιμωρία η μια λύτρωση που θα μας οδηγήσει σε μια νέα ανάγνωση του παρελθόντος αλλά και της παρούσας ζωής μας.

Το Πρόγραμμα «ΑΡΓΩ» τμήμα του οποίου αποτελεί η ομάδα EXODUS είναι εξωτερικής διαμονής (ανοικτό) πρόγραμμα, ελεύθερο ουσιών (στεγνό), δηλαδή δεν χορηγεί καμία ουσία σε καμία από τις φάσεις του. Ιδρύθηκε το 1998 στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, βασισμένο στις αρχές των Θεραπευτικών Κοινοτήτων.

Βασική επιδίωξη του προγράμματος είναι να προσφέρει σε κάθε μέλος το βίωμα της συλλογικότητας, που διαμέσου της δημιουργικότητας, θα οδηγήσει στην ελευθερία του προσώπου.

Μπορεί η κοινότητα με τη βοήθεια των παραστατικών τεχνών να δημιουργήσει μια νέα σκηνική γλώσσα και να μιλήσει μέσω της τέχνης για αυτό που την αφορά;

Η ομάδα EXODUS έχει έναν βασικό στόχο: την επικοινωνία. Η Ανοιχτή Κοινότητα δίνει το χώρο να εργάζεται στοχευμένα πάνω σε δύο άξονες-σε δύο βασικές μορφές συναντήσεων.

Αρχικά, τη βίωση του μοιράσματος της προσωπικής ιστορίας και τη βίωση τον σχέσεων μεταξύ των μελών. Δεύτερος στόχος: η επικοινωνία του πρώην εξαρτημένου με τον έξω κόσμο-την κοινωνία. Είναι πολύ σημαντικό να ακούγεται ο λόγος ενός πρώην χρήστη ουσιών.

Για ακόμη μία χρονιά η ομάδα EXODUS του ΠΕΘΕΑ «ΑΡΓΩ» πραγματεύεται ζητήματα που την αφορούν. Η χρήση εξαρτητικών ουσιών συχνά συνοδεύεται από παραβατικές και βίαιες συμπεριφορές. Η εξάρτηση από μόνη της είναι μια βία απόλυτη, εξουδετερώνει την ελευθερία της βούλησης και της επιλογής. Η εξάρτηση είναι βία «εξαναγκάζουσα», που σε εξωθεί παρά τη θέλησή σου σε συγκεκριμένες συμπεριφορές. Όταν μπαίνει κανείς στον κόσμο της εξαρτήσεων μπορεί να βιώσει κάθε μορφή βίας: λεκτική, σωματική, συναισθηματική. Μαθαίνει να τον υποτιμούν και να υποτιμά κι εκείνος περισσότερο από τους άλλους τον ίδιο του τον εαυτό.

Ο Dogman έχει υποπέσει στο μεγαλύτερο αμάρτημα, την αφαίρεση μιας ανθρώπινης ζωής.

Αρνείται να μιλήσει, αρνείται να αρθρώσει λέξεις, αρνείται να υπερασπιστεί τον εαυτό του, σαν ένας σύγχρονος Κάσπαρ. Μόνο γρυλίζει και γαβγίζει σαν κουτάβι, μέσα σε ένα κλουβί «ανθρωπίνων» διαστάσεων. Στην αναζήτηση μιας γλώσσας που θα αποκαλύψει τις σκέψεις του υπόκειται σε ύπνωση. Για ακόμη μια φορά ο προσωπικός του χώρος απειλείται μέσω της ύπνωσης στην οποία υποβάλλεται. Αυτό το τελετουργικό, είναι ένα ταξίδι μέσα στην ψυχική του σφαίρα, ένα ταξίδι ενάντια στη λήθη, όπου φανερώνονται οι «άλλοι μέσα του».

Μετράμε αντίστροφα και παρακολουθούμε μια αφήγηση από το πιο πρόσφατο παρελθόν στο πιο ανείπωτο, στο πιο σκοτεινό κομμάτι της ύπαρξης του. Γινόμαστε μάρτυρες της σταδιακής καταστροφής της «παιδικότητας» του. Μέσω της ύπνωσης αποκαλύπτονται κομμάτια της κατακερματισμένης ύπαρξής του, το παρελθόν που τον στοιχειώνει, η επανάληψη των τραυματικών του γεγονότων.

Τί τον οδήγησε στο μεγαλύτερο παράπτωμα; Τελικά ποιος θα αποφασίσει την μοίρα που θα τον λυτρώσει; Ο θεατής ως «μάρτυρας» αυτής της αφήγησης, είναι αυτός που θα αποφασίσει αν θα τον καταδικάσει ή αν θα τον λυτρώσει.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Κείμενα: Ομάδα Exodus Δραματουργία: Αντιγόνη Μπάρμπα Συντονίστρια Σκηνικής Δράσης: Αντιγόνη Μπάρμπα Βοηθοί Συντονισμού: Μαρία Ιωακειμίδου/Χριστίνα Βασιλείου Σκηνικά-κοστούμια: Κατερίνα Βαφειάδη Επιμέλεια Κίνησης: Ιωάννα Μίτσικα DJ on stage: Χριστόφορος Αθανασιάδης Guitar on stage: Πασχάλης Νικηφορίδης Φωτισμοί: Buba Gabedava Φωτογραφία/Βίντεο: Buba Gabedava Σχεδιασμός Αφίσας: Νίκη Πάνου Καλλιτεχνικοί Συνεργάτες: Ελένη Παυλίδου, Γιώργος Χρυσικός Μακιγιάζ: Κωνσταντίνος Τσαλής Performers: Χριστόφορος Αθανασιάδης, Χριστίνα Βασιλείου, Κώστας Δεληγιαννούδης, Μιχάλης Διακονάς, Θοδωρής Ελευθεριάδης, Πέτρος Ίτσκος, Μαρία Ιωακειμίδου, Αντιγόνη Μπάρμπα, Βασίλης Ναβροζίδης, Κατερίνα Παπαγεωργίου, Ντένις Σιρκόβ, Βασίλης Φράγκος.