Αρχαία Μετρό: Η Δικαιοσύνη μπορεί υπερκαλύψει τη δικαστική απόφαση

Λέξεις: Σταύρος Γουλούλης

Ως γνωστόν το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάσισε με οριακή πλειοψηφία μιας ψήφου (13-12): «δεν είναι παράνομο να αποσυναρμολογηθούν τα ευρήματα του σταθμού Βενιζέλου προκειμένου να ολοκληρωθεί γρήγορα η κατασκευή».

Αυτή η σχεδόν ισοπαλία είναι έναυσμα για νέο κύκλο αγώνα για να μην μετακινηθούν όχι απλώς ‘Ευρήματα’, αλλά εξαιρετικά ρωμαϊκά έργα τα οποία συγκροτούν ένα μοναδικό σύνολο στον άξονα του πολεοδομικού ιστού της υστερορωμαϊκής και βυζαντινής μεγαλούπολης που ορίζει η λεγόμενη Εγνατία οδός (κανονικά μεγίστη Decumanus, λεωφόρος με προσανατολισμό Ανατολή-Δύση). Τώρα γίνεται ορατό τι συνδέει την κεντρική λεωφόρο με πλείστα γνωστά μνημεία. Από τον Βαρδάρη μέχρι την πλατεία Ιπποδρομίου που οδηγεί στα Μουσεία, συνωθούνται ρωμαϊκές, βυζαντινές και οθωμανικές αρχαιότητες: Τείχη, Άγιοι Απόστολοι, Άγιος Μηνάς, αρχαία Αγορά πλατείας Αριστοτέλους, Αλκαζάρ, Λουτρά Παράδεισος, Παναγία Χαλκέων, Άγία Σωτήρα, Καμάρα, Ροτόντα, Ανάκτορα Γαλερίου, κ.α. Είναι μερικά σημαντικά από τα μοναδικά μνημεία που διατηρεί η Θεσσαλονίκη ένθεν και ένθεν της Εγνατίας. Κάτι ασύλληπτο στα ελληνικά δεδομένα, μοναδικό στην Μεσόγειο. Ας έλθουμε τώρα στο δικαστικό μέρος. Σε μία δίκη τεκμηριώνεται κυρίως τι δεν είναι κάτι, δηλαδή δεν είναι παράνομο. Κι όχι τόσο τι είναι καλύτερο, ηθικό, αναπτυξιακό… Όμως η Ελλάδα πρέπει να προχωρήσει πάνω από δικαστικές αποφάσεις, νομικές προτάσεις τι είναι πολιτικώς ορθόν, οικονομικώς συμφέρον, επιστημονικώς ολοκληρωμένο, ανθρωπίνως αληθινό …. Προβλέπονται όλα από τους υπάρχοντες νόμους;

Αλλά και η πολιτική διάσταση του θέματος προκαλεί απορία. Είναι τελικά δικαίωση για την ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού, την κ. Λ. Μενδώνη, με την επιδειχθείσα ως τώρα προκρούστεια λογική της; Για μια επιστήμονα, αρχαιολόγο-ιστορικό έστω μη αιρετή υπουργό αρμόζει η διαμορφωθείσα κατάσταση για την ιδιότητά της ως μεσάζοντος μεταξύ κυβέρνησης και λαού; Όταν σύσσωμη η ακαδημαϊκή κοινότητα Ελλήνων και Φιλελλήνων, εδώ και διεθνώς, με το που είναι τεχνικώς δυνατόν ζητά τη μη μετακίνηση των αρχαιοτήτων του Μετρό Θεσσαλονίκης, τι άλλο θέλουν να μάθουν στο ΥΠΠΟ πέρα από τη γνώμη τέτοιων απολύτων «επαϊόντων»; Αυτοί εκφράζουν τη δικαιοσύνη επί του θέματος.

Είναι δεδομένο τι συνεπάγεται η μεταφορά δομικών αρχαιοτήτων, επίκειται ανήκεστη βλάβη τους. Σε σημείο που αξίζει να ανέβει λίγο το κόστος. Εδώ χρειάζεται κράτος, μερακλήδες πολίτες που να λένε θα βάλουμε το χέρι λίγο στην τσέπη, αλλά θα τη γεμίσουμε από αλλού. Το πρόβαλε ήδη σύσσωμη η πόλη της Θεσσαλονίκης -με πρώτο τον εμπορικό της κόσμο!. Το έκανε η αρχαιολογική και ιστορική πρωτοπορία της χώρας, συνεπικουρούμενη από την παγκόσμια. Όλοι εξανίστανται για την πρωτοφανή αυτή επικείμενη βίαιη απόσπαση των μοναδικών αρχαιολογικών ευρημάτων.

Όλα εξελίσσονται αντίθετα από τη δεοντολογία, τη λογική που δέχονται εκατοντάδες, χιλιάδες, ειδικευμένοι αρχαιολόγοι και Ιστορικοί στην Ελλάδα και παντού, εργαζόμενοι για την πρόοδο. Η γραφειοκρατία ας κάνει τη δουλειά της, αλλά χρειάζεται κυβέρνηση με πυγμή, όχι απλώς φιλολαϊκή, ικανή να κόψει εδώ, να ράψει εκεί. Είναι σοβαρή επιβάρυνση για τέτοια τεράστια κοιτάσματα πολιτιστικού πλούτου; Αλλού, σκορπιούνται παντεσπάνια. Κι από το ίδιο το ΥΠΠΟ! Ενώ αν ο επισκέπτης, ο τουρίστας, βλέπει αρχαιότητες στη θέση τους, όπως διατηρήθηκαν αιώνες τώρα, δεν είναι συγκλονιστικό, ως «Νέο» δεν θα διαδίδεται παντού;

Μία είναι η παντοτινή Θεσσαλονίκη, η «νεράιδα», η «βασίλισσα, η «»Γοργόνα», αυτή που περιέγραψε εύστοχα η αρχαιολόγος που επιμελήθηκε την ανασκαφή στις αρχαιότητες του Μετρό, και στην συνέχεια αγωνίστηκε για την καλύτερη αξιοποίησή τους: η κ. Πολυξένη Αδάμ-Βελένη, τωρινή επιλεγμένη κι όχι διορισμένη γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων. Ίσως ήταν το τελευταίο το μεγάλο ‘εύρημα ‘της πόλης για την οποία ονειρεύονται και αγωνίζονται γενιές αρχαιολόγων και Ιστορικών.

Η Θεσσαλονίκη, μια ρωμαϊκή πρωτεύουσα της Ύστερης Αρχαιότητας (τέλη 3ου αι. κ.ε.), βυζαντινή συμβασιλεύουσα, Οθωμανική πόλη των Εθνών, νεοελληνική συμπρωτεύουσα, δεν μπορεί να υποβαθμίζεται. Είναι μια πόλη με στίγμα, με καρδιά, άσχετα αν τη μειώνει που δεν είναι κέντρο πολιτικών αποφάσεων. Από την ανακάλυψη των βασιλικών τάφων της Βεργίνας, την αδιάντροπη πολιτική των Σκοπίων, υπήρξε αντιστροφή, πάντως ελέω του Μακεδόνα Κων. Καραμανλή. Σήμερα με προκλήσεις επένδυσης του ελληνισμού στα ενοποιημένα Βαλκάνια πρέπει να υπερβούμε την εσωστρέφεια που συνεχίζει ένα αθηναϊκό κατεστημένο.

Ζούμε σε περίεργες εποχές. Ίσως υπάρχουν λόγοι γι’ αυτό, η εμπέδωση ενός άκρατου νεοφιλευθερισμού στη χώρα του πολιτισμού. Ή ίσως λανθάνει μια πολιτική μικρόνοια και μικροψυχία.

Στον κ. Μητσοτάκη υπέβαλαν παρακλήσεις επίσημα και δημόσια πλήθος Ειδικών, στο επίπεδο της Ακαδημίας Αθηνών ή διεθνών πολιτιστικών ενώσεων. Δεν εισακούσθηκαν. Αλλά εδώ θέλουμε τον κ. πρωθυπουργό, που αγωνίζεται να εξελιχθεί ως κυβερνήτης. Να επιβάλει δικαιοσύνη που υπερβαίνει τη δικαστική πράξη, και δη αμφιταλαντευόμενη. Δεν είναι οι αρχαιολόγοι, οι Ιστορικοί, μαξιμαλιστές. Πολύ πιο πολυέξοδος είναι ο μαξιμαλισμός του λαϊκισμού. Το «ακριβοί στα πίτουρα, φτηνοί στο αλεύρι». H εκ του φυσικού έκθεση αρχαιοτήτων δεν είναι για επίδειξη, ναρκισσισμό ρομαντικών, αλλά για φυσική ένταξη του Ευρήματος στη οικονομική και κοινωνική ζωή της πόλης, της χώρας, του κόσμου. Το τι είναι ικανό να προσφέρει ένα μοναδικό σύνολο διεπόμενο υπό τις προδιαγραφές αυτής της UNESCO είναι κατανοητό. Αυτό την κυβέρνηση δεν την απασχολεί;

*Ο Σταύρος Γουλούλης είναι συνταξιούχος Διδάκτορας Βυζαντινής Τέχνης