Δέκα πράγματα για το Μνημείο Ολοκαυτώματος που βανδαλίζεται διαρκώς

Οργή και αγανάκτηση προκάλεσε η είδηση του βανδαλισμού, για μία ακόμη φορά τα τελευταία χρόνια, του μνημείου Ολοκαυτώματος στην πλατεία Ελευθερίας στη Θεσσαλονίκη.

Όσο και αν κάποιοι ανεγκέφαλοι και ανιστόρητοι προσπαθούν να αφήσουν το στίγμα τους, το μνημείο – σύμβολο για την ιστορία της πόλης αποκαθίσταται άμεσα και στέκει εκεί για να τιμήσει τα θύματα της εβραϊκής κοινότητας.

Παρακάτω, η Parallaxi συγκέντρωσε και σας παρουσιάζει μερικά γνωστές – άγνωστες ιστορίες γύρω από το Μνημείο Ολοκαυτώματος του Nandor Glid.

• «Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων»: Έτσι αποκαλούνταν η Θεσσαλονίκη από τη στιγμή που ήταν η ελληνική πόλη με την μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα όχι μόνο στη χώρα, αλλά σε όλα τα Βαλκάνια. Στις αρχές της δεκαετίας του 40′ ο πληθυσμός των Εβραίων στη Θεσσαλονίκη αριθμούνταν από 52.000 ψυχές. Στην πόλη υπήρχαν δεκάδες συναγωγές, δημοτικά σχολεία, εβραϊκά καταστήματα, νεκροταφεία, νοσοκομεία και ιδρύματα. Όταν η Θεσσαλονίκη έπεσε στα χέρια των Ναζί ο διοικητής της Βέρμαχτ έδωσε εντολή να παρουσιαστούν μπροστά του όλοι οι άντρες Εβραίοι της πόλης ηλικίας 18 έως 45 ετών. Περίπου 9.000 άνθρωποι στριμώχτηκαν στην πλατεία Ελευθερίας και έμειναν μέσα στον ήλιο για αρκετές ώρες, προτού οδηγηθούν στα γκέτο και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
• Μνημείο βιωματικό: Στο σημείο που συγκεντρώθηκαν, στην άκρη της πλατείας Ελευθερίας, με μέτωπο προς τη θάλασσα, στήθηκε προς τιμήν όλων των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, το μνημείο του Ολοκαυτώματος. Πρόκειται για έργο του Σέρβου γλύπτη Nandor Glid ο οποίος έχασε τον πατέρα του και άλλους συγγενείς του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς.

• Το ολοκλήρωσε ο γιος του: Ο Nandor Glid δεν πρόλαβε να δει ο ίδιος το μνημείο που σχεδίασε για την πόλη της Θεσσαλονίκης καθώς έφυγε από τη ζωή το 1997 και έτσι την κατασκευή του ολοκλήρωσε ο γιος του.
• Νταχάου – Θεσσαλονίκη – Βελιγράδι: Το γνωστό γλυπτό στη μνήμη των θυμάτων της Γενοκτονίας των Εβραίων δεν υπάρχει μόνο στη Θεσσαλονίκη, αφού ο Glid σχεδίασε ακόμη δύο, το ένα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Νταχάου και το άλλο στο Βελιγράδι.

Many aren't aware that the little-known 1990 Nandor Glid memorial to the #WWII victims of Belgrade's Jewish neighborhood of Dorćol (left) has a even lesser-known sister monument (right) in Thessaloniki, Greece, which also honors the town's Jewish neighborhood ravaged by WWII. pic.twitter.com/vGiSRsgChC

— Spomenik Database (@SpomenikDatabse) October 25, 2018

• Από το Ιπποκράτειο στην πλατεία Ελευθερίας: Το σημείο στο οποίο βρίσκεται σήμερα το γλυπτό δεν ήταν το αρχικό της τοποθέτησης του. Το μνημείο επί δημαρχίας Κοσμόπουλου τοποθετήθηκε το 1997 στην περιοχή του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου και το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς έγιναν τα αποκαλυπτήρια του. Στην πλατεία Ελευθερίας μεταφέρθηκε έξι χρόνια αργότερα, ώστε να είναι κοντά στο πρώτο σημείο συγκέντρωσης και μαρτυρίου των Εβραίων της πόλης, αφού ο προηγούμενος χώρος χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή υπόγειου πάρκινγκ. Η ειρωνεία της τύχης είναι ότι το ιστορικό αυτό γλυπτό αναγκάζεται να μένει «στρυμωγμένο» στη γωνία ενός τετραγώνου που φιλοξενούσε για πολλά χρόνια χιλιάδες αυτοκίνητα κάθε χρόνο και προορίζεται εκ νέου για τη δημιουργία υπόγειου πάρκινγκ.

• Τα μηνύματα που θέλει να περάσει: Όσον αφορά την τεχνοτροπία το μνημείο της πλατείας Ελευθερίας είναι πολύ κοντά σε σχέση με τα άλλα δύο που σχεδίασε ο Glid. Απεικονίζει μία φλεγόμενη επτάφωτο λυχνία, ή μια φλόγα, ή ακόμα και ένα σύννεφο ή ένα δέντρο, που δημιουργούν οι ανθρώπινες μορφές που μπλέκουν η μία μέσα στην άλλη. Οι φλόγες μας θυμίζουν το Ολοκαύτωμα, τον αφανισμό και την καταστροφή, αλλά αν φανταστούμε τους ανθρώπους ως μια μάζα και τις φλόγες ως φτερά αγγέλων, που κάνουν τις μορφές να πετούν μακριά, ή την όλη σύνθεση ως ένα δέντρο με κλαδιά και καρπούς, μέσα από το θλιβερό γεγονός του Ολοκαυτώματος αναδύεται το θετικό και αισιόδοξο μήνυμα, πως οι άνθρωποι αυτοί μετά το τέλος του πολέμου και παρά την προσπάθεια αφανισμού τους, κατάφεραν και πάλι να ανθοφορήσουν και να φέρουν καρπούς.
• Η επιγραφή του 1997: Κατά τα αποκαλυπτήρια του 1997 ήρθε στο φως και η πρώτη επιγραφή επί του μνημείου η οποία αναφέρει: «To μνημείο αυτό αφιερώνεται από τον Ελληνικό Λαό στην ιερή μνήμη των 50.000 Εβραίων Ελλήνων της Θεσσαλονίκης, που την άνοιξη του 1943 ξεριζώθηκαν από την πόλη τους και εξοντώθηκαν από τους Ναζί κατακτητές στους θαλάμους αερίων των στρατοπέδων θανάτου του AUSCHWITZ – BIRKENAU».

• Η δεύτερη επιγραφή: Το 2006 κατά την ιστορική επίσκεψη του προέδρου του Ισραήλ στη Θεσσαλονίκη προστέθηκε ακόμη μία επιγραφή η οποία αναφέρει: «Εις μνήμην των 50.000 Εβραίων της Θεσσαλονίκης, θυμάτων του Ολοκαυτώματος Κάρολος Παπούλιας, Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Moshe Katsav, Πρόεδρος του Κράτους του Ισραήλ Με την ευκαιρία της πρώτης επίσημης επίσκεψης του προέδρου του κράτους του Ισραήλ στην Ελλάδα».

• Μόνιμος στόχος: Η επίθεση βανδαλισμού που έγινε πριν από λίγες ημέρες δεν είναι πρώτη στο μνημείο καθώς και στο πρόσφατο παρελθόν έχουν συμβεί παρόμοια κατακριτέα περιστατικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέσα σε έναν χρόνο (Δεκέμβριος 2018 – Δεκέμβριος 2019) σημειώνονται τουλάχιστον τέσσερις προσπάθειες καταστροφής.

• Σημείο μνήμης και σεβασμού: Κάθε Μάρτιο η Θεσσαλονίκη τιμά τη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Από το σημείο που στέκεται αγέρωχο το ιστορικό γλυπτό του Glid ξεκινάει η πορεία προς τον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης, εκεί όπου οι Εβραίοι συγκεντρώθηκαν για ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή.