ΕΙΚΟΝΕΣ: Άστεγοι, οι αόρατοι πλάνητες

Εικόνες: Οδυσσέας Χλωρίδης, Λέξεις: Τηλέμαχος Φασούλας

Βρεθήκαμε στο δρόμο τις κρύες μέρες του φετινού χειμώνα. Για μία κατηγορία συνανθρώπων μας που δεν έχουν σε καμία περίπτωση την «πολυτέλεια» να αποκαλέσουν αυτή τη συνθήκη απλώς δύσκολη, πόσω μάλλον αδιάφορη: οι ανέστιοι.

Η φτώχεια και η καλπάζουσα ανεργία, η τυραννία των χρεών, οι εξαρτήσεις, χρόνια ψυχικά προβλήματα, ακόμα και οι ατυχείς προσωπικές αποφάσεις έχουν σπρώξει και συνεχίζουν να σπρώχνουν πολλούς συνανθρώπους μας στον δρόμο, με ανυπολόγιστες συνέπειες στην ψυχική και σωματική τους υγεία, πέρα από τον συχνό κοινωνικό στιγματισμό.

Η αστεγία αποτελεί ένα σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα, επιδεινούμενο σε περιόδους κρίσεων, όπως είναι και η τρέχουσα της πανδημίας του κορωνοϊού. Το φαινόμενο της αστεγίας στην Ελλάδα άρχισε να παρουσιάζει μεγάλη όξυνση την τελευταία δεκαετία, αυτή της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων, των χρόνιων εγκληματικών πολιτικών λιτότητας και στέρησης που ακολουθήθηκαν από τις ελληνικές κυβερνήσεις υπό τον μπαμπούλα των ευρωπαϊκών και διεθνών «θεσμών».

Σύμφωνα με στατιστικά δεδομένα της FEANTSA (Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Εθνικών Οργανισμών για την αστεγία), οι άστεγοι στην Ελλάδα είναι κατά προσέγγιση 40.000, με ιδιαίτερη έμφαση στο «κατά προσέγγιση». Είναι ευνόητο πως είναι ιδιαίτερα δύσκολο να προσδιοριστεί με -έστω σχετική- ακρίβεια ο αριθμός των αστέγων σε οποιοδήποτε μέρος, καθώς αλλάζει συνεχώς, ενώ χρόνιο είναι το πρόβλημα της ελλιπούς καταγραφής.

Όσον αφορά συγκεκριμένα τη Θεσσαλονίκη, η ιδιαίτερα ενεργή στην πρόληψη και αντιμετώπιση τέτοιων κοινωνικών προβλημάτων μη κυβερνητική οργάνωση ΆΡΣΙΣ, μέσα από το πρόγραμμα Streetwork και σε συνεργασία με τον Δήμο Θεσσαλονίκης, στο διάστημα 2017-2019 εντόπισε 452 ανθρώπους που αντιμετώπιζαν προβλήματα στέγασης, ενώ, σύμφωνα με νεότερα στοιχεία που εξέδωσε τον περασμένο Νοέμβριο, εντός τριετίας (Ιούνιος 2017 – Αύγουστος 2020) εντόπισε και υποστήριξε 773 άστεγους, με το 80% αυτών να είναι άντρες.

Άνθρωποι, λοιπόν, «αόρατοι», άνθρωποι που περιπλανιούνται νυχθημερόν και γνωρίζουν τους δρόμους της Θεσσαλονίκης (και γενικά των πόλεων) καλύτερα από τον καθένα μας, που πέφτουν για ύπνο το βράδυ και δεν γνωρίζουν αν το επόμενο πρωί θα συνεχίσουν να υπάρχουν, που αγωνίζονται καθημερινά και με καθόλου ίσους όρους για το βασικότερο όλων: την επιβίωσή τους.

Άνθρωποι με ροζιασμένα και σκασμένα από το κρύο χέρια, με πόδια βαριά σαν δεμένα με τσιμεντόλιθους, με πρόσωπα που «φωνάζουν» κακουχίες και αναδύουν την αγριότητα της περιθωριοποίησης, έχουν κάνει σπίτι τους τα άψυχα εγκαταλελειμμένα κτίρια, τις σκοτεινές στοές, τα άβολα παγκάκια στα πάρκα, τα ψυχρά γκρίζα πεζοδρόμια, τις πολύβουες γωνίες των πολυσύχναστων δρόμων, τα στενά πεζούλια των πλατειών και ό,τι άλλο μπορεί να μοιάσει έστω και κατ’ ελάχιστο με εστία και να μετατραπεί σε ένα φτωχό υποκατάστατο στέγης.

Κούτες, χαρτόνια, φελιζόλ, κουβέρτες και σκεπάσματα που έχουν βρει ή που τους έχουν προσφέρει αλληλέγγυοι, συμπονετικοί περαστικοί είναι τα πρόχειρα υλικά με τα οποία οι άτυχοι ή παραμελημένοι και ξεχασμένοι συνάνθρωποί μας προσπαθούν να ζεστάνουν το περιφερόμενο σαρκίο τους και να διαγράψουν άλλη μία ημέρα στο νοητό ημερολόγιό τους -αν κρατούν ακόμη λογαριασμό.

Η κοινωνική αλληλεγγύη είναι σίγουρα απαραίτητη, τόσο σε επίπεδο -ει δυνατόν- ατομικής ευθύνης καθενός και καθεμιάς μας (π.χ. προσφορά υλικών ή τροφίμων στους μη έχοντες) αλλά και σε επίπεδο πιο συλλογικών πρωτοβουλιών (π.χ. πραγματοποίηση υποστηρικτικών δράσεων από κοινωνικές μη κυβερνητικές οργανώσεις).

Ωστόσο, σε καμία περίπτωση τα παραπάνω δεν μπορούν να υποκαταταστήσουν την υποχρέωση του κράτους να μεριμνήσει για όλους τους πολίτες του, με την έλλειψη στιβαρής και συγκροτημένης κεντρικής πολιτικής στο φαινόμενο της αστεγίας να είναι διαχρονική και χαρακτηριστική, παρά τις ένθεν κακείθεν φιλότιμες προσπάθειες, και να αποτελεί πλέον περισσότερο από ποτέ άλλοτε αδήριτη ανάγκη στους χαλεπούς αυτούς καιρούς, με την πανδημία να προσθέτει νέα επίπεδα δυσκολίας και με μία (ακόμα) σκληρή οικονομική κρίση να αχνοφαίνεται στο βάθος.

Η αστεγία αποτελεί μία χυδαία και τρομερά ανάγλυφη έκφραση των εκκωφαντικών ανισοτήτων που διέπουν τον καπιταλιστικά οργανωμένο κόσμο μας, τουλάχιστον έτσι όπως τον έχουμε φτιάξει ή έτσι όπως τον ανεχόμαστε.

Αντί επιλόγου, θα κλείσουμε με μία έκκληση του 80χρονου κ. Στέλιου, πλανόβιου μανάβη στον Βαρδάρη, που τα τελευταία 10 χρόνια μένει στο αμάξι του: «Οι κυβερνήσεις είναι όλες ίδιες. Τόσα άδεια σπίτια υπάρχουν στο κέντρο, γιατί δεν τα χρησιμοποιούν για να μας στεγάσουν; Έχω μία απορία: πώς δεν έχει ξεσηκωθεί ακόμη ο λαός;».