ΕΙΚΟΝΕΣ: Η έκθεση της φημισμένης γλύπτριας Ιωάννας Σπητέρη στο Τελλόγλειο

Στην πρόσφατη επίσκεψη της στην Θεσσαλονίκη η πρόεδρος της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» Γιάννα Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη επέλεξε να κάνει ποδαρικό στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ που άνοιξε μαζί με όλα τα μουσεία της Ελλάδος (μετά την πολύμηνη αδράνεια λόγο των μέτρων για τον κορονοϊό) με την αναδρομική έκθεση της διεθνούς φήμης Ελληνίδας γλύπτριας Ιωάννας Σπητέρη.

Ποια είναι η πολυταξιδεμένη Ιωάννα Σπήτερη που επέλεξε να αφήσει ως δωρεά όλο της το αρχείο στην Θεσσαλονίκη και στο Τελλόγειο ίδρυμα;

Γεννήθηκε το 1920 και είχε καταγωγή από την Σμύρνη.  Σπούδασε νομικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και γλυπτική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Το 1941 παντρεύτηκε τον τεχνοκριτικό Τώνη Σπητέρη.

Μεταξύ 1958-1963 διέμεινε στη Βενετία και τα επόμενα δεκατρία χρόνια στο Παρίσι. Από το 1976 έζησε και εργάστηκε στην Αθήνα και το Παρίσι. Παρουσίασε έργα της για πρώτη φορά σε ατομική έκθεση το 1960 και ακολούθησαν πολλές ακόμη στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Συμμετείχε σε εκθέσεις, όπως Greek Artists (Nέα Υόρκη, 1958), το Salon des Realites Nouvelles (1963, 1965) και η 8η Βiennale του Sao Paolo (1963). 

Κατατάσσεται στους εξπρεσσιονιστές καλλιτέχνες, με εμφανείς επιρροές, στα πρώιμα έργα της, από τον κυβισμό. Τα ύστερα έργα της διακρίνονται από την προτίμηση για τις αυστηρά δομημένες γεωμετρικές μορφές και την αγάπη για το παιχνίδισμα της φωτοσκίασης που δημιουργεί το φυσικό φως στο εκάστοτε υλικό. Εργάστηκε κυρίως σε μέταλλο.

Τα έργα της ήταν συχνά μνημειακά και βρίσκονται σε δημόσιους χώρους στην Ελλάδα και στην Γαλλία. 

H αναδρομική έκθεση της Σπητέρη οργανώνεται στο Τελλόγλειο Ίδρυμα σαράντα χρόνια μετά την τελευταία ατομική της έκθεση στην Ελλάδα και παρουσιάζει για πρώτη φορά ολόκληρο το έργο της στο κοινό με περισσότερα από 180 έργα, ένα άγνωστο σχεδόν σύνολο στην Ελλάδα, εξαιρετικά σημαντικό σε ποσότητα και σημασία για τη σύγχρονη γλυπτική.

Η Ιωάννα Σπητέρη και ο σύζυγός της Τώνης Σπητέρης, ο διακεκριμένος διανοητής και κριτικός τέχνης, έκαναν μαζί στο Τελλόγλειο ήδη από τη δεκαετία του ’80 μια μεγάλη και πολύτιμη δωρεά: τα αρχεία τους, τη βιβλιοθήκη τους, τη συλλογή τους και το σύνολο του έργου της καλλιτέχνιδας. Η έκθεση αυτή, όπως και ο μεγάλος δίγλωσσος κατάλογος που τη συνοδεύει, αποτελούν φόρο τιμής στη μεγάλη γλύπτρια και συμβολή στη νεοελληνική τέχνη με το ξεδίπλωμα ολόκληρου του έργου της σε μια μεγάλη αναδρομική, την πρώτη στην Ελλάδα.

Η έκθεση περιλαμβάνει γλυπτά σε χαλκό, μάρμαρο, ξύλο, κατασκευές, σχέδια, χαρακτικά, μακέτες, χαρτοκοπτικές, παιχνίδια χώρου, γεωμετρίας, πολλαπλών λύσεων και μεταλλαγών που αποκαλύπτουν μια προικισμένη, ανήσυχη γυναίκα, προοδευτική για την εποχή της, με έντονη συναίσθηση του προορισμού της τέχνης, της έντιμης προσφοράς σε κάθε επίπεδο, που σε προσκαλεί σε διαρκή διάλογο με το έργο της. 

Διακρίνονται δύο διαφορετικές περίοδοι στη δουλειά της. Στην πρώτη δουλεύει το σίδερο με την τεχνική της οξυγονοκόλλησης. Αιχμηρά σχήματα, με έντονο δυναμισμό και εκφραστικότητα, μορφές φαινομενικά επιθετικές, φανερώνουν μια εσωτερική αγωνία μεταμορφώνοντάς τη σε φάσεις μιας πλαστικής τραγωδίας . Στο Παρίσι (1963-1976) η δουλειά της μεταμορφώνεται σε όλα τα επίπεδα, στα υλικά, στη μορφολογία, στη γενική αντίληψη της γλυπτικής. Αφετηρία της η σχέση γλυπτικής-αρχιτεκτονικής. Γεωμετρική σαφήνεια, απλοποίηση, δομικά στοιχεία οδηγούν σε άπειρους συνδυασμούς, χωρίς μηχανική επανάληψη. Εφευρετικότητα, φαντασία, ποιητική σχέση με τον χώρο, συχνά και τη χρηστικότητα, δίνουν τη δυνατότητα στον θεατή να γίνει συμμέτοχος και συνδημιουργός, να παίξει μαζί τους. Κύριο στοιχείο επιπλέον στη φάση αυτή είναι το χρώμα, πολύ χρώμα, απόλυτα συνυφασμένο με τη γλυπτική φόρμα, χωρίς να την ανταγωνίζεται, προτείνοντας τη θετική πλευρά της ζωής, μια εγκάρδια προσφορά για ανθρώπινη επαφή. 

Ο τίτλος της έκθεσης προκύπτει από τον τρόπο που υπέγραφε η καλλιτέχνης τα έργα της και αντανακλά τις τρεις γλώσσες, τις τρεις χώρες, εντέλει τις τρείς πόλεις της μονιμότερης διαμονής της, Αθήνα-Βενετία- Παρίσι, όπου δημιούργησε το σύνολο σχεδόν του έργου της.

Διάρκεια Έκθεσης: Έως 12 Σεπτεμβρίου 2021